Ο ηχητικός χώρος: μια μεθοδολογική προσέγγιση για τη νέα μουσική του 20ου αιώνα

Abstract

Sound Space provides a theoretical framework for interpreting structural behavior and associations among musical material. Although primarily based on perceptual properties responsible for shaping spatial qualities –a space domain of sounds which exhibits homogenous behavior as in a soundscape for example–, such features may as well be standardized and objectified in order to achieve better understanding of the body of a musical work. The proposed model intends to contribute as an analysis tool regardless of musical genres. Historically it reflects the transition from Classical period to Romanticism where for the first time a sense of spatial setting is articulated in the fabrics of music, mainly through the use of new instruments – the piano in particular. In instrumental music it flourished at the start of Modernism (end of 19th/ beginning of 20th century)mainly expressed by the vivid, picturesque compositions of the French Impressionists, as well as in a number of works composed by individual American modernists composers. During the postwar era as new media emerged that shaped the new Electronic Music (tape-machines, generators, computers), spatial attributes become formalized as a conscious compositional practice. Finally, during the post-digital era(end of 20th/ beginning of 21st century) the notion of sound space is combiden with expanded forms of artistic expression focusing at a multisensory perceptual process. Apart from functioning as a musical system, sound space exhibits its own aesthetic criteria which at a first glance are depended on and articulated through different compositional styles. This research aims at unveiling the specific elements that, regardless of historical periods, constitute a common theoretical and aesthetic framework of sound spatiality.

Ο Ηχητικός Χώρος αποτελεί ένα προτεινόμενο θεωρητικό μοντέλο το οποίο μπορείνα χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αποτυπωθούν δομικές συμπεριφορές και συσχετίσεις του μουσικού υλικού. Αν και πρωτίστως βασίζεται σε προσληπτικά χαρακτηριστικά τα οποία λειτουργούν διαμορφώνοντας ένα έντονο χωροποιητικό στοιχείο –μια χωρική επικράτεια των ήχων με ομοιογενή ηχητική συμπεριφορά (όπωςλ.χ. ένα συγκεκριμένο ηχοτοπίο)–, τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να τυποποιηθούν και να αποτυπώσουν με αντικειμενικά κριτήρια το σώμα ενός μουσικού έργου. Η εφαρμογή του συγκεκριμένου μοντέλου φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα εργαλείο ανάλυσης ανεξαρτήτως μουσικού ιδιώματος. Ιστορικά αντανακλά ουσιαστικά το πέρασμα από την Κλασική περίοδο στον Ρομαντισμό, όπου η μουσική ύλη αποκτά για πρώτη φορά μια αίσθηση χωρικού υπόβαθρου μέσω της νέας μουσικής οργανοποιίας, κυρίως δε αυτή του πιάνου. Στην ενόργανη μουσική γνωρίζει την μεγάλη άνθιση κατά τις απαρχές της νεοτερικότητας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, κυρίως με τους Γάλλους Ηχοχρωματιστές και τις έντονες εικονοποιητικές συνθέσεις τους, καθώς και από μεμονωμένους συνθέτες της αμερικανικής ηπείρου. Μεταπολεμικά με την έλευση των νέων μέσων τα οποία σηματοδοτούν την ευρύτερη Ηλεκτρονική Μουσική δημιουργία (μαγνητοταινία, γεννήτριες, ηλεκτρονικοί υπολογιστές) τυποποιείται και εκφέρεται ως μια συνειδητή πλέον τάση. Κατά την μεταψηφιακή τέλος εποχή στα τέλη του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα διαπλέκεται και με άλλες μορφές καλλιτεχνικής δημιουργίας οι οποίες εδράζονται σε μια πολυαισθητηριακή προσληπτική λειτουργία. Εκτός όμως από μουσικό σύστημα και ιστορικό φαινόμενο ο Ηχητικός Χώρος εκφέρει και προτάσσει συγκεκριμένα αισθητικά κριτήρια τα οποία σε ένα πρώτο επίπεδο εντάσσονται και προσδιορίζονται με βάση την εκάστοτε περίοδο. Σκοπός της εργασίας αυτής αποτελεί και η ανάδειξη των στοιχείων αυτών τα οποία ανεξαρτήτου περιόδου διαμορφώνουν ένα κοινό θεωρητικό υπόβαθρο μιας αισθητικής της ηχητικής χωρικότητας.