Αναγωγικό δικαίωμα ή ελευθέρωση του εγγυητή σε περίπτωση αφερεγγυότητας του πρωτοφειλέτη

Abstract

This dissertation, titled "The Guarantor’s Right to Recourse or Discharge from Liability Following an Insolvency of the Principal Debtor", highlights the ancillary nature of guarantees and examines the implications of the principal debtor’s insolvency on the accessory character of the guarantor’s duty and on the right to recourse. It explores the treatment of guarantors as consumers and the application of consumer protection laws in banking practices, which has prompted the direct application of the lender protection principle to guarantors. This principle emphasizes transparency, the disclosure of information, and the protection of guarantors. The central focus of this dissertation is the discharge of the guarantor under a proposed teleological interpretation of Article 862 of the Greek Civil Code, particularly in cases where there has been a breach of precontractual obligations derived from the lender protection principle.

Η παρούσα διατριβή αναδεικνύει τον παρεπόμενο χαρακτήρα της σύμβασης εγγύησης και πραγματεύεται την επίδραση της αφερεγγυότητας, επ’ αυτού και επί του αναγωγικού δικαιώματος. Η εξομοίωση των εγγυητών με καταναλωτές και η εφαρμογή του δικαίου προστασίας καταναλωτή, στο πλαίσιο των τραπεζικών πρακτικών, αποτελούν το έναυσμα για την ευθεία εφαρμογή της αρχής του υπεύθυνου δανεισμού και στον εγγυητή, ώστε να εφαρμοστεί ένα πλέγμα πρακτικών υπευθυνότητας, διαφάνειας, πληροφόρησης και προστασίας του εγγυητή. Κύριο ζήτημα αποτελεί η δυνατότητα ελευθέρωσης του εγγυητή, σύμφωνα με την προτεινόμενη τελολογική διαστολή του άρθρου 862 ΑΚ, σε περίπτωση παραβίασης των προσυμβατικών υποχρεώσεων προνοίας, που πηγάζουν από την αρχή του υπεύθυνου δανεισμού. Στο 1ο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια σύντομη ιστορική αναφορά στο θεσμό της εγγύησης, με έμφαση στις πρώτες ιστορικές καταγραφές, καθώς και στη δομή του ρωμαϊκού δικαίου εγγύησης. Αναλύεται, επίσης, η θέση του εγγυητή και οριοθετείται η ευθύνη του, σε σχέση με τον παρεπόμενο χαρακτήρα της σύμβασης εγγύησης, ενώ παρατίθενται τα σχετικά άρθρα του Αστικού Κώδικα και του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, όπου υφίστανται εκφάνσεις της αρχής του παρεπομένου. Στο 2ο κεφάλαιο προσεγγίζεται η έννοια της αφερεγγυότητας, ως προς τη νομική, κοινωνική και ιστορική διάσταση της, και καταδεικνύεται η έλλειψη σαφούς ορισμού αυτής στην ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αναδεικνύονται, επίσης, οι διακυμάνσεις της έντασης της αρχής του παρεπομένου, σε περίπτωση αφερεγγυότητας του πρωτοφειλέτη, και αναλύονται οι επιπτώσεις της πτώχευσης και της υπαγωγής του πρωτοφειλέτη σε διαδικασία εξυγίανσης, καθώς και οι επιπτώσεις, των ανωτέρω μέσων αντιμετώπισης της αφερεγγυότητας, επί του αναγωγικού δικαιώματος του εγγυητή. Στο 3ο κεφάλαιο εξετάζεται το πλαίσιο προστασίας καταναλωτή και η προστασία που λαμβάνει ο εγγυητής, λόγω της εξομοίωσης του, ευθέως, με καταναλωτή. Παρατίθενται οι αλλαγές που επέφερε ο Νόμος 4512/2018, σε σχέση με το προϊσχύσαν δίκαιο, και πραγματοποιείται εφαρμογή των διατάξεων του δικαίου προστασίας καταναλωτή στο πλαίσιο της σύμβασης εγγύησης. Κατ’ εφαρμογή του δικαίου προστασίας του καταναλωτή, ελέγχεται η εγκυρότητα της παραίτησης του εγγυητή εκ των άρθρων 858 ΑΚ και 862 ΑΚ. Επίσης, αναλύονται οι εκφάνσεις της αρχής του υπεύθυνου δανεισμού και εξετάζεται η εφαρμογή τους, στο πλαίσιο της σύμβασης εγγύησης. Αναλύεται, χωριστά, κάθε έκφανση της αρχής του υπεύθυνου δανεισμού (υποχρέωση ελέγχου και αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας του πρωτοφειλέτη, παροχή πληροφόρησης του εγγυητή ως προς την πιστοληπτική ικανότητα του πρωτοφειλέτη, παροχή επαρκών εξηγήσεων στον εγγυητή ως προς τους όρους και τις συνέπειες της σύμβασης) και εξετάζονται οι συνέπειες αθέτησης τους, ιδίως εντός του συστήματος του Αστικού Κώδικα. Αντίστοιχες προσυμβατικές υποχρεώσεις προνοίας προτείνονται από το Κοινό Πλαίσιο Αναφοράς, οι οποίες αναλύονται στο τέλος του κεφαλαίου αυτού, καθώς και οι προτεινόμενες συνέπειες σε περίπτωση αθέτησης τους. Στο 4ο κεφάλαιο αναλύεται το άρθρο 862 ΑΚ, οι προϋποθέσεις εφαρμογής και ο δικαιολογητικός ρόλος αυτού. Εξετάζεται, επικουρικά, η δυνατότητα τελολογικής διαστολής του συγκεκριμένου άρθρου, σε περίπτωση παραβίασης των προσυμβατικών υποχρεώσεων προνοίας που πηγάζουν από την αρχή του υπεύθυνου δανεισμού. Τίθεται το ερώτημα, κατά πόσον τούτο μπορεί να επιτευχθεί δια της προτεινόμενης χρονικής και εννοιολογικής διεύρυνσης της έννοιας του πταίσματος του άρθρου 862 ΑΚ. Σε αυτήν την κατεύθυνση, κάθε έκφανση της αρχής του υπεύθυνου δανεισμού εξετάζεται χωριστά, υπό το πρίσμα εφαρμογής του άρθρου 862 ΑΚ, σε χρόνο προσυμβατικό. Επιχειρείται, επίσης, να προσδιοριστεί η έννοια του ευάλωτου εγγυητή, μέσω της εφαρμογής αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία εκτίθενται αναλυτικώς, και προτείνεται η ελευθέρωση του ευάλωτου εγγυητή, σε κάθε περίπτωση παροχής εγγύησης υπέρ πρωτοφειλέτη, του οποίου η πιστοληπτική ικανότητα έχει αξιολογηθεί αρνητικά, ανεξαρτήτως της ενημέρωσης αυτού για τον επικείμενο κίνδυνο. Στα κύρια συμπεράσματα της διατριβής περιλαμβάνεται η διαπίστωση της μεταβολής της βούλησης του νομοθέτη ως προς την επέκταση των συνεπειών της συμφωνίας εξυγίανσης στον εγγυητή, κλονίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον εξασφαλιστικό χαρακτήρα της εγγύησης, η θεώρηση του δικαιώματος ελευθέρωσης ως χωριστής αρχής προστασίας της αναγωγικής αξίωσης του εγγυητή κατά του πρωτοφειλέτη, πέραν της αρχής της επικουρικότητας και της αρχής του παρεπομένου, η προτεινόμενη διεύρυνση της έννοιας του πταίσματος του δανειστή κατ’ άρθρο 862 ΑΚ, προκειμένου να συμπεριληφθούν οι προσυμβατικές υποχρεώσεις του δανειστή, βάσει της αρχής του υπεύθυνου δανεισμού, καθώς και η αναγνώριση και κατηγοριοποίηση χωριστής ομάδας ευάλωτων εγγυητών.