Η μεντορική καθοδήγηση (Mentoring) ως σχέση και μέθοδος εκπαίδευσης νέων εκπαιδευτικών

Abstract

This study examines mentoring as both a relational dynamic and an educational approach within teacher education. This study focusses on a) the setting of teacher education via mentoring, b) the relationship that evolves between the mentor teacher and the mentee during the mentoring process, and c) the effective mentoring techniques that contribute to the education of novice teachers. This study aims to examine the potential correlation between a positive mentoring relationship and the learning outcomes attained by prospective teachers during their undergraduate practicum. The experience and pertinent theoretical frameworks established the foundation for the empirical investigation. The Practical Training Programme for students in the Department of Theology at the National and Kapodistrian University of Athens (NKUA), aimed at acquiring Pedagogical and Teaching Competence, was thoroughly examined as a case study, focussing on the Mentoring provided by seasoned secondary education teachers. The survey was executed between October 2021 and May 2022. The survey sample comprised 77 students and 53 Mentor Religious Education Teachers, who participated in the initiative, constituting the two target groups. The study primarily employed qualitative and quantitative research methodologies along with corresponding research instruments. A "triangulation" of research instruments (questionnaires, Most Significant Change approach, focus groups) was utilised with two participant groups (student teachers and mentor teachers). The numeric data were evaluated with the SPSS statistical software, while the qualitative data underwent content and topic analysis, employing category analysis and independent reviewers. The research findings indicate that during the Practicum, positive interactions are observed in the mentoring pairs, acknowledged by both research groups, highlighting the significance of communication and trust between the parties, as well as the beneficial influence of the mentor teacher. Beneficial mentoring connections were shown to impact the attainment of favourable learning outcomes for all students. The identified outcomes include teaching competence, knowledge in pedagogical content specific to the Religious Education course, psycho-emotional enhancement, teaching self-efficacy, and the cultivation and development of new teachers' professional identity. Students highly regard the feedback and guidance received during their Practicum, encompassing aspects such as the personal attributes of the Teacher Mentors, the assistance provided by Prospective Teachers concerning program requirements, the pedagogical expertise of the Teacher Mentors, and the demonstration of teaching along with feedback. These aspects facilitate the establishment of constructive mentoring relationships and promote effective student learning, while also improving the mentoring process and favourably correlating with the enhancement of teaching self-efficacy. The research presents significant findings regarding the necessity of fostering healthy mentoring relationships within teacher education and the training programs for potential teachers, which are crucial to consider at both undergraduate and postgraduate levels. There is a necessity for the formation, maintenance, and enhancement of Mentoring Practicum programs by education policymakers and other relevant stakeholders, including universities and other pertinent organisations. The Department of Theology at the NKUA can exemplify the implementation of such initiatives.

Η παρούσα μελέτη διερευνά το θέμα της Μεντορικής Καθοδήγησης (mentoring) ως σχέσης και μεθόδου εκπαίδευσης στον χώρο της εκπαίδευσης υποψηφίων εκπαιδευτικών. Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση της πιθανής σχέσης ανάμεσα σε μια θετική σχέση Μεντορικής Καθοδήγησης και στα μαθησιακά αποτελέσματα που επιτυγχάνουν οι Υποψήφιοι Εκπαιδευτικοί στη διάρκεια της Πρακτικής Άσκησης κατά τις προπτυχιακές τους σπουδές. Μελετήθηκε σε βάθος ως μελέτης περίπτωσης το πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης των φοιτητών/τριών του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ για την απόκτηση της Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας, το οποίο στηρίζεται στη Μεντορική Καθοδήγηση των φοιτητών/τριών από έμπειρους εκπαιδευτικούς των σχολικών μονάδων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Οκτώβριο του 2021 μέχρι τον Μάιο του 2022. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν η ομάδα των 77 φοιτητών/τριών και η ομάδα των 53 θεολόγων Μεντόρων Εκπαιδευτικών, που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, και αποτέλεσαν τις δύο ομάδες στόχου. Η έρευνα αξιοποιεί κυρίως ποιοτική αλλά και ποσοτική ερευνητική μεθοδολογία και αντίστοιχα ερευνητικά εργαλεία. Συγκεκριμένα, εφαρμόστηκε «τριγωνοποίηση» ερευνητικών εργαλείων (ερωτηματολόγια, τεχνική της «Πιο Σημαντικής Αλλαγής», ομάδες εστίασης) με δύο ερευνώμενες ομάδες (φοιτητές/τριες και μέντορες εκπαιδευτικοί). Η ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων έγινε με τη χρήση του στατιστικού εργαλείου SPSS, ενώ για τα ποιοτικά δεδομένα πραγματοποιήθηκε ανάλυση περιεχομένου και θεματική ανάλυση, με χρήση κατηγοριών ανάλυσης και αξιοποίηση ανεξάρτητων κριτών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, κατά τη διάρκεια της Πρακτικής Άσκησης, στα μεντορικά ζευγάρια καταγράφονται θετικές σχέσεις, όπως αυτές αναγνωρίζονται και από τις δύο ερευνώμενες ομάδες, με έμφαση στους παράγοντες της μεταξύ των δύο πλευρών επικοινωνίας και εμπιστοσύνης και στον θετικό ρόλο του/της μέντορα εκπαιδευτικού. Οι θετικές μεντορικές σχέσεις βρέθηκε ότι επηρεάζουν την εμφάνιση θετικών μαθησιακών αποτελεσμάτων στο σύνολο των φοιτητών/τριών. Τα αποτελέσματα αυτά προσδιορίζονται ως διδακτική επάρκεια, ως γνώσεις στο πεδίο του παιδαγωγικού περιεχομένου και στο διδακτικό αντικείμενο του Μαθήματος των Θρησκευτικών, ως ψυχοσυναισθηματική βελτίωση και διδακτική αυτοαποτελεσματικότητα, όπως επίσης ως καλλιέργεια και ανάπτυξη της επαγγελματικής ταυτότητας των νέων εκπαιδευτικών. Επίσης, οι φοιτητές/τριες αξιολογούν με πολύ θετικό τρόπο την ανατροφοδότηση και την καθοδήγηση που δέχονται στο πλαίσιο της Πρακτικής τους Άσκησης, η οποία περιλαμβάνει τομείς όπως είναι τα προσωπικά χαρακτηριστικά των Μεντόρων Εκπαιδευτικών, η υποστήριξη των Υποψήφιων Εκπαιδευτικών όσον αφορά στις απαιτήσεις του προγράμματος, η παιδαγωγική γνώση των Μεντόρων, η επίδειξη διδασκαλιών και η ανατροφοδότηση. Οι συγκεκριμένοι τομείς υποστηρίζουν την ανάπτυξη θετικών μεντορικών σχέσεων και την αποτελεσματική μάθηση των φοιτητών/τριών, ενώ επίσης ενισχύουν τη διαδικασία της καθοδήγησής τους και σχετίζονται θετικά με την ανάπτυξη της διδακτικής τους αυτοαποτελεσματικότητας. Η έρευνα κομίζει σημαντικά αποτελέσματα για τη σημασία της καλλιέργειας θετικών μεντορικών σχέσεων στο πλαίσιο προγραμμάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτικών και Υποψηφίων Εκπαιδευτικών μέσω Μεντορικής Καθοδήγησης, τα οποία είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη στην εκπαίδευση εκπαιδευτικών σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο. Κρίνεται αναγκαία η θεσμοθέτηση ή η διατήρηση και ενίσχυση προγραμμάτων Πρακτικής Άσκησης μέσω Μεντορικής Καθοδήγησης, από όσους έχουν την ευθύνη για τη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και άλλοι σχετικοί φορείς. Το Τμήμα Θεολογίας του ΕΚΠΑ μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για την υλοποίηση σχετικών πρωτοβουλιών.