Φιλοξενία και ξενοφοβία: η αναπαράσταση του ξένου στο ελληνικό θέατρο του 21ου αιώνα

Abstract

This thesis examines the foreigner and how he is perceived by the natives, as represented in selected plays and performances staged in Athenian theatres during the first twenty years of the 21st century. As the notion of the stranger remains perpetually open to interpretation, this research focuses on the strangeness of the foreigner. Dramatic and performative discourse explores contemporary migration and refugee flows, as well as the reception practices by indigenous societies, thusly highlighting the multifaceted philosophical and social concepts of hospitality and xenophobia. The association of xenophobia with nationalism, as a result of the fluidity and instability of collective identities in contemporary Western societies, rekindles hostile attitudes and relations of cultural hierarchy, which are manifested through racism and culturalism. The contemporary Athenian theatre scene reminds us of the necessity of reconciliation with the culturally diverse, through the opening of a passage to the foreigner in both public and private spheres, and underlines the value of intercultural dialogue. It seeks a hospitality that is not determined by laws, rules and restrictions, and that does not discriminate. A hospitality that is guided by the spirit of solidarity and equity, which treats the foreigner as an equal member of a wider community.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά τον ξένο και τους τρόπους υποδοχής του από τους γηγενείς, όπως αναπαρίστανται μέσα από επιλεγμένα δραματικά κείμενα και θεατρικές παραστάσεις, που έχουν παρουσιαστεί σε αθηναϊκά θέατρα την πρώτη εικοσαετία του 21ου αιώνα. Καθώς η έννοια του ξένου παραμένει αέναα ανοιχτή σε ερμηνείες, η έρευνα επικεντρώνεται στην ξενότητα του αλλοεθνή. Ο δραματικός και σκηνικός λόγος διερευνά τα σύγχρονα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα, καθώς και τις πρακτικές υποδοχής του ξένου, λειτουργώντας ως πεδίο ανάδειξης των φιλοσοφικών και κοινωνικών ζητημάτων των διαφορετικών όψεων της φιλοξενίας και της ξενοφοβίας. Η σύνδεση της ξενοφοβίας με τον εθνικισμό, απόρροια της ρευστότητας και της αστάθειας των συλλογικών ταυτοτήτων των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, αναζωπυρώνει εχθρικές στάσεις και σχέσεις πολιτισμικής ιεραρχίας, οι οποίες εκδηλώνονται μέσω του ρατσισμού και του κουλτουρισμού. Η σύγχρονη αθηναϊκή σκηνή υπενθυμίζει την αναγκαιότητα συμφιλίωσης με το πολιτισμικά αλλότριο, μέσω του ανοίγματος της διόδου στον ξένο τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική σφαίρα και υπογραμμίζει την αξία του διαπολιτισμικού διαλόγου. Αναζητά μια φιλοξενία που δεν καθορίζεται από νόμους, κανόνες και περιορισμούς, και που δεν διακρίνει τους ξένους σε κατηγορίες. Μια φιλοξενία που διέπεται από το πνεύμα της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς και που αντιμετωπίζει τον ξένο ως ισότιμο μέλος ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.