Ανάλυση και λειτουργία του αυτοαναφορικού μεταφορικού λόγου στα Παύλεια κείμενα. Διαμορφώνοντας μια καινούργια γλώσσα

Abstract

This dissertation deals with the self‒referential figurative speech of Apostle Paul and its potential to create a new language. In particular, the analysis of the Pauline self‒referential metaphors, the highlighting of their function and their effect on Christian literature are examined within the cognitive metaphor framework. The evolutionary path of metaphor is presented in a sequential order, from antiquity to the present day, with a focus on two phases of its long–standing evolution through the course of the centuries: in the Aristotelian metaphor with its decisive contribution to the formation and systematization of the ancient metaphorical theory (rhetorical approach) and in the Conceptual Metaphor Theory (CMT) with its rapid development and dominance in contemporary perspective of metaphor (linguistic approach). The metaphor analysis tools offered by CMT are systematically described in order to highlight the theoritical means involved in approaching the Pauline discourse. In this context, the important role of metaphor in semantic change is underlined. Semantic change in Pauline epistolary discourse is investigated in a sample of representative self–referential metaphors, which are part of the main thematic fields of the ancient world, namely: a) family, b) slavery, c) building, d) human body – health – disease, e) sports and army. Each field is briefly examined in terms of history, its cultural and social context followed by an analysis of Pauline metaphors, which go back to Greco–Roman and Jewish culture, Paul's background and experience. In the case of Apostle Paul, the experience is not limited to sensory criteria, but it extends to the Christian experience as a personal experience of oneself and other ecclesiastical communities that employ his metaphorical discourse tactics. Accordingly, the self–referentiality of the Letters is not solely determined by individual criteria, as it serves Paul's apostolic mission and the evangelical message it conveys. The semantic change that takes place in the linguistic terms used by Paul is then investigated in the Christian Literature, in a broad chronological field (from the 1st–2nd to the 20th century) and in many literary genres, when the creation of additional metaphorical mappings is observed. The semantic changes of Paul's metaphors and their fruitful extension in the Christian literature contrive to the creation of a new language, which expresses the individual and collective Christian experience through time. To this effect, this newly established language is by nature meant to be a theological one. It is the new language of the church in a reproduced form which was cultivated and augmented by the Fathers and ecclesiastical writers of the following centuries.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται τον αυτοαναφορικό μεταφορικό λόγο του Αποστόλου Παύλου και τη δυνατότητά του να δημιουργεί μια καινούργια γλώσσα. Συγκεκριμένα, με τη συνδρομή του πλαισίου προσέγγισης της γνωσιακής μεταφοράς, επιχειρείται η ανάλυση των παύλειων αυτοαναφορικών μεταφορών και η ανάδειξη της λειτουργίας τους αλλά και της επίδρασης που άσκησαν στη χριστιανική γραμματεία. Παρουσιάζεται ευθύγραμμα η εξελικτική πορεία του φαινομένου της μεταφοράς, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με εστίαση σε δύο σταθμούς της μακραίωνης διαδρομής: στην αριστοτελική μεταφορά με την καθοριστική συμβολή της στη διαμόρφωση και συστηματοποίηση της αρχαίας μεταφορικής θεώρησης (ρητορική προσέγγιση) και στη Θεωρία της Εννοιακής Μεταφοράς (ΘΕΜ) με την ταχύτατη ανάπτυξη και κυριαρχία της στη σύγχρονη μεταφορική θεώρηση (γλωσσολογική προσέγγιση). Tα εργαλεία ανάλυσης του μεταφορικού λόγου που προσφέρει η ΘΕΜ περιγράφονται συστηματικά ως μέσα προσέγγισης του παύλειου λόγου. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζεται ο σημαντικός ρόλος της μεταφοράς στη σημασιολογική αλλαγή και ειδικά στις παύλειες επιστολές υπό τους όρους μετάλλαξη και μεταλειτουργία και εντάσσεται στην τακτική της αντιστροφής που επιχειρεί συχνά ο Παύλος, σε επίπεδο σημασιολογικών σχέσεων και κοινωνικών ρόλων. Η σημασιολογική αλλαγή στον παύλειο επιστολικό λόγο ερευνάται σε ένα δείγμα αντιπροσωπευτικών αυτοαναφορικών μεταφορών, που εντάσσονται σε κύρια θεματικά πεδία του αρχαίου κόσμου: α) οικογένεια, β) δουλεία, γ) κτήριο, δ) ανθρώπινο σώμα – υγεία – ασθένεια, ε) αθλητισμός και στρατός. Το κάθε πεδίο εξετάζεται εισαγωγικά ως προς το ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνικό του πλαίσιο και ακολουθεί η ανάλυση των παύλειων μεταφορών, οι οποίες ανάγονται στο ελληνορωμαϊκό και ιουδαϊκό πολιτισμικό υπόβαθρο του Παύλου και στην εμπειρία του. Στην περίπτωση του Απ. Παύλου, η εμπειρία δεν περιορίζεται σε κριτήρια αισθητηριακά, αλλά επεκτείνεται στη χριστιανική εμπειρία ως προσωπικό βίωμα του ιδίου και των εκκλησιαστικών κοινοτήτων που προσλαμβάνουν τον μεταφορικό του λόγο. Ανάλογα, η αυτοαναφορικότητα των Επιστολών δεν προσδιορίζεται από κριτήρια ατομικά, καθώς υπηρετεί την αποστολικότητα του Παύλου και το ευαγγελικό μήνυμα που μεταφέρει. Η σημασιολογική αλλαγή που συντελείται στους παύλειους γλωσσικούς όρους διερευνάται ακολούθως στη χριστιανική γραμματεία, σε ένα ευρύ πεδίο χρονολογικά (από τον 1–2ο μέχρι τον 20ό αι.) και ειδολογικά, όπου διαπιστώνεται η δημιουργία επιπλέον μεταφορικών αντιστοιχίσεων. Οι σημασιολογικές αλλαγές των παύλειων μεταφορών και η γόνιμη επέκτασή τους στη χριστιανική γραμματεία πιστοποιούν τη δημιουργία μιας καινούργιας γλώσσας, η οποία εκφράζει την ατομική και συλλογική χριστιανική εμπειρία διαχρονικά και, ως εκ τούτου, καθίσταται γλώσσα θεολογική. Είναι η νέα γλώσσα της εκκλησίας, που αναπαράγεται, καλλιεργείται και επαυξάνεται από τους Πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς των επόμενων αιώνων.