Μελέτη των δημογραφικών παραγόντων και της συμβολής της δια βίου μάθησης στην επαγγελματική ικανοποίηση και δέσμευση του ανθρώπινου δυναμικού: η περίπτωση των εκπαιδευτικών

Abstract

Ιn the field of education, job satisfaction and work engagement, and in their opposite edge the burnout effect, constitute three phenomena of increasing research interest, as they affect the development and well-being of human resources. At the same time, lifelong learning, mainly in the form of informal educational activities, is also of increasing interest as a means that potentially can influence the development and the well-being of teachers and the efficiency of school organizations. In an attempt to connect the above, this doctoral thesis investigates the views of teachers regarding (a) the level of job satisfaction, work engagement and burnout that they experience as employees, and, (b) the potential contribution of training in shaping the level of satisfaction, engagement and burnout. For both (a) and (b) our work focuses on the effect of personal, professional and educational factors on the above-mentioned phenomena. The work includes a theoretical and an empirical part. In the theoretical part a conceptual analysis of the three phenomena as well as of the lifelong learning is carried out and relevant research works in the literature are presented. From the literature review four research axes are established that need to be investigated, i.e (1) the current level of satisfaction, engagement and burnout of teachers, (2) the role of personal, work and educational factors in shaping this level, (3) the potential role of training on the level of satisfaction, engagement and burnout of teachers, and, (4) the role of personal, work and educational factors in shaping the potential role of training in relation to the three phenomena. In the empirical part, quantitative research was conducted, applying a questionnaire as a main research instrument of data collection. The sample consists of 1956 teachers of Primary and Secondary education, working in Greek schools. From the presentation of the results of this work and, in particular, from the results concerning the level of satisfaction, engagement and burnout of the entire sample, it follows that the teacher's profession offers a moderate to relatively high degree of satisfaction, causes a high level of engagement and leads to a rather low level of burnout. Some of the demographic factors seem to play an important role - especially those related to job experience. As far as training is concerned, its role seems relatively limited with the exception of its effect on the level of burnout.

Στο πεδίο της εκπαίδευσης, η εργασιακή (επαγγελματική) ικανοποίηση και δέσμευση, και στον αντίποδα αυτών η εξουθένωση, αποτελούν τρία φαινόμενα, με αυξανόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον, καθώς επηρεάζουν την ανάπτυξη και ευημερία του ανθρωπίνου δυναμικού. Παράλληλα, η δια βίου μάθηση, κυρίως με τη μορφή επιμορφωτικών δραστηριοτήτων στο πεδίο της μη τυπικής εκπαίδευσης γίνεται ολοένα και πιο σημαντική ως μέσο που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και ευημερία των εκπαιδευτικών και την αποδοτικότητα των οργανισμών, στους οποίους το δυναμικό αυτό απασχολείται. Σε μια προσπάθεια σύνδεσης των παραπάνω, η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τις απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με (α) το επίπεδο εργασιακής ικανοποίησης, δέσμευσης και εξουθένωσης που βιώνουν ως απασχολούμενοι/ες στο σχολικό περιβάλλον, και, (β) τον δυνητικό ρόλο που μπορεί να παίξει η επιμόρφωση στη διαμόρφωση του επιπέδου ικανοποίησης, δέσμευσης και εξουθένωσης. Τόσο για το (α) όσο και για το (β) η διερεύνηση γίνεται κατά κύριο λόγο με εστίαση στην επίδραση προσωπικών, εργασιακών και μορφωτικών παραγόντων στα τρία αυτά φαινόμενα. Η εργασία περιλαμβάνει θεωρητικό και εμπειρικό μέρος. Στο θεωρητικό μέρος, γίνεται εννοιολογική ανάλυση των τριών φαινομένων και της δια βίου μάθησης, παρατίθενται σχετικές έρευνες που μέχρι τώρα έχουν διεξαχθεί. Η βιβλιογραφική επισκόπηση οδηγεί στην ανάγκη να διερευνηθούν τέσσερις ερευνητικοί άξονες που αφορούν: (1) το τρέχον επίπεδο ικανοποίησης, δέσμευσης και εξουθένωσης των εκπαιδευτικών, (2) τον ρόλο των προσωπικών, εργασιακών και μορφωτικών παραγόντων στη διαμόρφωση του επιπέδου των τριών φαινομένων, (3) τον δυνητικό ρόλο της επιμόρφωσης στο επίπεδο ικανοποίησης, δέσμευσης και εξουθένωσης των εκπαιδευτικών, και, (4) τον ρόλο των προσωπικών, εργασιακών και μορφωτικών παραγόντων στη διαμόρφωση του δυνητικού ρόλου της επιμόρφωσης αναφορικά με τα τρία φαινόμενα. Στο εμπειρικό μέρος, διεξήχθη ποσοτική έρευνα, με χρήση ενός σύνθετου ερωτηματολογίου που αποτέλεσε το μέσο συλλογής δεδομένων. Το δείγμα αποτέλεσαν 1956 εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, από την Ελλάδα. Από την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της παρούσας εργασίας και, ειδικότερα από τα αποτελέσματα που αφορούν το επίπεδο ικανοποίησης, δέσμευσης και εξουθένωσης του συνόλου του δείγματος, προκύπτει ότι το επάγγελμα του/ της εκπαιδευτικού, είναι ένα επάγγελμα που προσφέρει μέτριο έως σχετικά υψηλό βαθμό ικανοποίησης, προκαλεί πολύ υψηλό βαθμό δέσμευσης και οδηγεί σε μάλλον χαμηλό επίπεδο εξουθένωσης. Ορισμένοι από τους δημογραφικούς παράγοντες φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο -κυρίως αυτοί που συνδέονται με την εμπειρία. Σε ό,τι αφορά την επιμόρφωση, ο ρόλος της φαίνεται σχετικά περιορισμένος με εξαίρεση την επίδρασή της στο επίπεδο εξουθένωσης.