Το σύστημα των δικαστικών κυρώσεων και ποινών στην Εκκλησία της Ελλάδος: θεωρητικά προβλήματα - νομολογιακές λύσεις

Abstract

The aim of this thesis is to study the system of judicial sanctions and penalties in the Church of Greece. At first, a brief historical review of the formation of the relations between the State and the Church of Greece takes place, the role they played in the content and limits of ecclesiastical self-government is highlighted and, by extension, in the content and limits of ecclesiastical law, substantive and procedural. The right of ecclesiastical self-government is examined, as an expression of the right to religious freedom in Article 13 of the Synod, and in particular the possibility of the State, on the one hand to introduce regulations different from the content of the Holy Canons and on the other hand, of the Church to limit the individual rights of its members, especially clergy and monks. Subsequently, we deal with the question of whether the recognition of a dominant religion goes hand in hand with the right to religious freedom as well as with the problems created by the public law legal personality of ecclesiastical organizations. What follows is a historical review of the judicial function of the Church of Greece, from the foundation of the Greek State to the present day, a detailed examination of the ecclesiastical sanctions and penalties provided in the sacred canons, as well as in the state laws and the possibility of imposing them today on the Church of Greece. There are also some considerations regarding the legal nature of these sanctions, if we are talking about criminal, disciplinary-administrative or spiritual sanctions, but also the application of the principle of the legality of offenses and sanctions in ecclesiastical law. Another important issue that is touched upon is the operation of the "ecclesiastical courts" and finally, the relationship of the ecclesiastical trial with other trials is examined, such as criminal and disciplinary ones, and in particular the exceptions from the principle of independence of said courts.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη του συστήματος των δικαστικών κυρώσεων και ποινών στην Εκκλησία της Ελλάδος. Αρχικά, λαμβάνει χώρα μια σύντομη ιστορική αναδρομή στη διαμόρφωση των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας της Ελλάδος και επισημαίνεται ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι σχέσεις αυτές στο περιεχόμενο και στα όρια της εκκλησιαστικής αυτοδιοίκησης και κατ’ επέκταση στο περιεχόμενο και στα όρια του εκκλησιαστικού δικαίου, ουσιαστικού και δικονομικού. Εξετάζεται το δικαίωμα της εκκλησιαστικής αυτοδιοίκησης, ως έκφανση του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας του άρθρου 13 του Συντ., και ειδικότερα η δυνατότητα αφενός της Πολιτείας να εισάγει ρυθμίσεις διαφορετικές από το περιεχόμενο των Ιερών Κανόνων και αφετέρου της Εκκλησίας να περιορίζει τα ατομικά δικαιώματα των μελών της, ιδίως κληρικών και μοναχών. Στη συνέχεια ασχολούμαστε με το ερώτημα εάν η αναγνώριση επικρατούσας θρησκείας συμβαδίζει με το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας καθώς και με τα προβλήματα που δημιουργεί η νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου των εκκλησιαστικών οργανισμών. Ακολουθεί μία ιστορική αναδρομή στη δικαστική λειτουργία της Εκκλησίας της Ελλάδος, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως σήμερα, μια λεπτομερής εξέταση των εκκλησιαστικών κυρώσεων και ποινών που προβλέπονται στους ιερούς κανόνες αλλά και στους πολιτειακούς νόμους, καθώς και της δυνατότητας επιβολής τους σήμερα στην Εκκλησία της Ελλάδος. Εξετάζονται, ακόμη, κάποιοι προβληματισμοί για τη νομοκανονική φύση των κυρώσεων αυτών, εάν μιλάμε δηλαδή για ποινικές, πειθαρχικές-διοικητικές ή πνευματικές κυρώσεις, αλλά και η εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας των παραπτωμάτων και των κυρώσεων στο εκκλησιαστικό δίκαιο. Ένα άλλο σημαντικό θέμα που θίγεται είναι η λειτουργία των «εκκλησιαστικών δικαστηρίων» και τέλος, εξετάζεται η σχέση της εκκλησιαστικής δίκης με λοιπές δίκες, όπως είναι η ποινική και η πειθαρχική και ιδίως οι εξαιρέσεις από την αρχή ανεξαρτησίας των εν λόγω δικών.