Οι Η.Π.Α. και το σιιτικό τόξο στη Μέση Ανατολή

Abstract

The Dissertation examines and analyzes the rivalry between the US and the Islamic Republic of Iran while placing it in the wider context of the Middle East. To serve this goal, it is necessary to research the regional geopolitical correlations that have been taking shape since 1978, the year of the Iranian (Islamic) Revolution, which put the clerics in power. The Dissertation should examine the history of Iranian-Arab relations, paying attention to the course of the Arab world after WWII, where their relationship with the West is formed. Some dimensions of Islam, both Shiite and Sunni branch, are also examined, due to the Iranian Revolution and the emergence of non-state actors such as Hezbollah, al-Qaeda and ISIS, as protagonists. Particular attention is paid to the Palestinian factor in the part of the research that concerns Lebanon, since the Palestinian is the big Question of the region, but also the key to any developments. The Dissertation is based on the bibliographic research. The bibliography comes from physical libraries and online academic portals. The digital revolution contributed to Thesis through electronic archiving of the international press, helping to document scattered data. The Thesis is divided into four chapters. In the first, the Iranian Revolution is analyzed as the springboard of a new era in the Middle East and in its relations with the West and especially the US. The clerics dethrone the powerful and loyal ally of the West, Shah Pahlavi, and the result is that the US feels that its geopolitical interests in the wider region are threatened. The second chapter analyzes the first Lebanon War, when Israel invaded Lebanon for a number of reasons. In the third chapter, the Second Lebanon War is examined where Israel clashes with the Shiite Hezbollah, a loyal ally but also a creation of Iran. In the fourth chapter, an analysis of the first three years of the Syrian Civil War and the causes of the uprising in the context of the "Arab Spring" is attempted, which preceded the rise of ISIS and the transformation of the uprising into a Civil War. Since 1978-‘79, an allied Shiite axis has been steadily forming in the region, starting from Tehran and reaching Lebanon's Hezbollah via Damascus, under Assad's rule (father and son). This alliance has been building since the first years after the revolution in Iran and is a crucial factor for the survival of the regime, so that it is not defeated by the US and its allies. The research stops in September 2014, when the Islamic Caliphate has been declared in Syria and Iraq and ISIS is at the pick of its march. From there, a new era begins, both with the simultaneous action against ISIS by the US and Iran and with the intervention of Moscow, which changed the balance of power. The latest are unique facts and a reason for continuing the research from that point on.

Η Διατριβή εξετάζει και αναλύει τον ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και παράλληλα τον τοποθετεί στο ευρύτερο πλαίσιο της Μέσης Ανατολής. Για να εξυπηρετηθεί αυτός ο στόχος, είναι απαραίτητη η έρευνα των περιφερειακών γεωπολιτικών συσχετισμών που διαμορφώνονται από το 1978, έτος της Ιρανικής (Ισλαμικής) Επανάστασης, η οποία φέρνει στην εξουσία τους κληρικούς. Η Διατριβή οφείλει να εξετάσει την ιστορία των Ιρανό-αραβικών σχέσεων, δίνοντας προσοχή στην πορεία του Αραβικού κόσμου μετά τον Β’ΠΠ, όπου και διαμορφώνεται η σχέση τους με τη Δύση. Εξετάζονται επίσης κάποιες διαστάσεις του Ισλάμ, τόσο του σιιτικού όσο και του σουνιτικού κλάδου λόγω της Ιρανικής Επανάστασης αλλά και της ανάδειξής μη κρατικών δρώντων όπως η Χεζμπολλάχ, η αλ-Κάιντα και το ISIS σε πρωταγωνιστές. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον παλαιστινιακό παράγοντα στο μέρος της έρευνας που αφορά το Λίβανο, αφού το Παλαιστινιακό αποτελεί το μεγάλο Ζήτημα της περιοχής, αλλά και το κλειδί για τις όποιες εξελίξεις. Η Διατριβή βασίζεται στη βιβλιογραφική έρευνα. Η βιβλιογραφία προέρχεται από φυσικές βιβλιοθήκες και ηλεκτρονικές ακαδημαϊκές πύλες. Η ψηφιακή επανάσταση συνέβαλε στη Διατριβή μέσω της ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης του διεθνούς τύπου, συμβάλλοντας στη στοιχειοθέτηση διάσπαρτων δεδομένων. Το έργο χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο, αναλύεται η Ιρανική Επανάσταση ως εφαλτήριο μιας νέας εποχής στη Μέση Ανατολή και στις σχέσεις της με τη Δύση και ιδιαίτερα, τις ΗΠΑ. Οι κληρικοί, εκθρονίζουν τον πανίσχυρο και πιστό σύμμαχο της Δύσης, Σάχη Παχλαβί και το αποτέλεσμα είναι οι ΗΠΑ να αισθάνονται πως απειλούνται τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται ο πρώτος Πόλεμος του Λιβάνου, όταν το Ισραήλ εισέβαλλε, για μια σειρά από λόγους, στο Λίβανο. Στο τρίτο κεφάλαιο, εξετάζεται ο δεύτερος Πόλεμος του Λιβάνου όπου το Ισραήλ συγκρούεται με τη σιιτική Χεζμπολλάχ, πιστή σύμμαχο αλλά και δημιούργημα του Ιράν. Στο τέταρτο κεφάλαιο, επιχειρείται μια ανάλυση των πρώτων τριών χρόνων του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και των αιτιών της εξέγερσης στα πλαίσια της «Αραβικής Άνοιξης», γεγονός που προηγήθηκε της ανάδυσης του ISIS και της μετατροπής της εξέγερσης σε εμφύλιο. Από το 1978-’79, διαμορφώνεται σταθερά ένα συμμαχικό σιιτικό τόξο στην περιοχή, το οποίο ξεκινάει από τη Τεχεράνη και φτάνει στη Χεζμπολλάχ του Λιβάνου μέσω της Δαμασκού, υπό την διακυβέρνηση του Άσαντ (πατέρα και υιού). Η συμμαχία αυτή χτίζεται από τα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση στο Ιράν και αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την επιβίωση του καθεστώτος, ώστε να μην ηττηθεί από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Η έρευνα έχει ως χρονικό ορίζοντα λήξης τον Σεπτέμβριο του 2014, όταν έχει ανακηρυχτεί το Ισλαμικό Χαλιφάτο στη Συρία και το Ιράκ και το ISIS βρίσκεται στο αποκορύφωμα της πορείας του. Από εκεί και πέρα ξεκινάει ένα νέο κεφάλαιο, τόσο με την ταυτόχρονη δράση εναντίον του ISIS από τις ΗΠΑ και το Ιράν όσο και από την παρέμβαση της Μόσχας, η οποία άλλαξε τους συσχετισμούς δυνάμεων. Τα τελευταία αποτελούν μοναδικά γεγονότα και μία αφορμή για συνέχιση της έρευνας από εκείνο το χρονικό σημείο και έπειτα.