Η εμπειρία της κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα: το εαμικό αντιστασιακό κίνημα στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας: Καισαριανή, Βύρωνας, Παγκράτι, Γούβα, Υμηττός

Abstract

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να αναδείξει την εμπειρία, το βίωμα της Κατοχής και της Αντίστασης στην κατεχόμενη Αθήνα, μέσα από την ταυτόχρονη μελέτη των συνεπειών που είχαν οι πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της κατοχικής περιόδου στην ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος. Τα στοιχεία της μελέτης αντλήθηκαν από το σωζόμενο παράνομο αντιστασιακό Τύπο, προκηρύξεις της περιόδου, δελτία πληροφοριών ποικίλων φορέων και άλλες αρχειακές διαθεσιμότητες και από το προφορικό υλικό που προέκυψε από ένα μεγάλο αριθμό προφορικών συνεντεύξεων. Η προσέγγιση της περιόδου γίνεται μέσα από την οπτική της κοινωνικής ιστορίας, με την παράλληλη χρήση μεθοδολογικών εργαλείων της κοινωνικής ανθρωπολογίας (επιτόπια έρευνα, διεξαγωγή προφορικών συνεντεύξεων). Στη διατριβή θίγονται τα ζητήματα όπως η προσφυγική εγκατάσταση στην Αθήνα, το πολιτισμικό υπόστρωμα που έφεραν οι πρόσφυγες κάτοικοι των ανατολικών συνοικιών, οι αλλαγές που έφερε η στρατιωτική κατοχή στην καθημερινότητα των Αθηναίων, το ξέσπασμα του κατοχικού λιμού και η «συμβολή» του στην ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος, οι τρόποι οργάνωσης των αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΑΜ, οι λόγοι και οι τρόποι ένταξης των Αθηναίων στο ΕΑΜ, οι λόγοι που οδήγησαν στη μαζικοποίησή του και στην κλιμάκωση της πολιτικής αντιπαράθεσης με τη δοσίλογη κυβέρνηση Ράλλη, το ξέσπασμα των εμφύλιων συγκρούσεων (μάχες, μπλόκα, εκτελέσεις, συλλήψεις) ανάμεσα στις εαμικές οργανώσεις, τα Τάγματα και Σώματα Ασφαλείας και τις αντικομμουνιστικές οργανώσεις, υπό την εποπτεία των γερμανικών αρχών κατοχής. Μερικά από τα βασικά συμπεράσματα της διατριβής είναι τα εξής: α) στο πολιτικό κενό που προκλήθηκε λόγω της στρατιωτικής κατάληψης της χώρας, οι αντιστασιακές οργανώσεις αντικατέστησαν τα πολιτικά κόμματα ως φορείς πολιτικής έκφρασης των μαζών, β)ο μαζικός και δυναμικός χαρακτήρας του εαμικού αντιστασιακού κινήματος που εκδηλώθηκε στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας, υπήρξε απόρροια της γενικότερης πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης των κατοίκων της πόλης, λόγω των σκληρών συνεπειών της στρατιωτικής κατοχής, αλλά και των ιδιαίτερων πολιτισμικών, κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών που έφεραν οι πρόσφυγες κάτοικοί τους από την περίοδο του Μεσοπολέμου (κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση προσφυγικού πληθυσμού στις ανατολικές συνοικίες, διαιώνιση των άθλιων συνθηκών διαβίωσης κ.α.), γ) για τη μεγάλη πλειοψηφία των νέων που εντάχθηκαν στις εαμικές οργανώσεις, ο κύριος λόγος ένταξης ήταν η επιθυμία για δράση. Η πολιτικοποίηση της δράσης αυτής ήρθε σταδιακά μέσα από την απόκτηση της αντιστασιακής εμπειρίας.