Διερεύνηση των κοινωνικών σχέσεων συνομηλίκων στη σχολική τάξη, στο πλαίσιο μιας παρέμβασης χορωδιακής μουσικής εκπαίδευσης

Abstract

In the present work, the peer social relations are discussed in personal and group class context, when choir practice takes place during the school music lessons. This research aims to explore whether relations undergo shifts following choir lessons, that are designed for the general class and are included in the music class curriculum. The theoretical background lays on the symbolic interaction theory and the acknowledgment that peers’ relations play a unique and important role in social development of early adolescents. As far as school class is concerned, communication and general interactions that evolve during collaborative forms of learning are found to promote increasing quality of relations while contributing to the cognitive, emotional, and social development of students. Additionally, there is a large body of research that underlines the importance of formal and informal choral music education and practice, and provides evidence that students being members of a choir can improve communication skills and enhance self-esteem, social awareness, emotional development, and psychological well-being concerning. In the present research, an experimental design was implemented. The social relations are assessed before and after a tree month intervention of choral lessons implied only in experimental group of first-grade secondary school students. The sociometric technique of written peer nominations was used to define, prioritize, and justify choices of students in relation to their peers, before and after the intervention. The justifications of students were further analyzed, and tables of selection and rejection criteria were constructed. Additionally, the opinions of students were captured through interviews, while the opinions of the educational staff regarding their students were also collected using focus groups. The quantitative and qualitative data analysis shows an improvement of social relations within a large amount of experimental groups students who undergo the intervention. Specifically, there is an important improvement of the positive social status, a quantitative and qualitative increase of popularity, a rise in sociability in specific cases and the negative sociometric status of students with negative social preference is improved. Moreover, some students that are largely rejected start a course of negative relations improvement. A small number among the largely rejected students worsen their sociometric status. As far as the group is concerned, group measures show that experimental group students improve their sociability but the group cohesion still low. No change occurs at the control group students, concerning the social relations between students or the sociability and the cohesion of the group. The results were confirmed through triangulation. This research advocates for the multitude of benefits that are inherent to choral practice in the general classroom that enhance the improvement of relations between students, a subject gaining increasing attention in the educational community, as it has been observed in extreme forms during the last few past years. Moreover, the results verify the ascertainments and deductions of international research and suggest the application of similar research to a wider range of subjects with varying methods so more general conclusions can be made.

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται το ζήτημα των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των συνομηλίκων μαθητών στην ομάδα της τάξης και το συνδέει με τη διδασκαλία της χορωδίας, στο μάθημα της μουσικής στο γυμνάσιο. Συγκεκριμένα, διερευνάται αν και κατά πόσον οι κοινωνικές σχέσεις των μαθητών μεταβάλλονται, μετά από μια παρέμβαση χορωδιακής εκπαίδευσης στη γενική τάξη που εντάσσεται στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος της μουσικής στο γυμνάσιο. Στο θεωρητικό μέρος αναλύεται ο συμβολικός χαρακτήρας της ανθρώπινης επικοινωνίας και η σημασία που έχουν οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών, η ποιότητα των οποίων προωθείται μέσω της συνεργατικής μάθησης. Ακολούθως, παρουσιάζεται η συμβολή της χορωδιακή εκπαίδευση στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και τα οφέλη που προσφέρει. Στο ερευνητικό μέρος παρουσιάζονται οι στόχοι, τα ερευνητικά ερωτήματα και η μεθοδολογία της έρευνας. Το πειραματικό σχέδιο είναι η κεντρική ερευνητική επιλογή. Η μέτρηση των κοινωνικών σχέσεων των μαθητών γίνεται πριν και μετά από μια τρίμηνη παρέμβαση χορωδιακής εκπαίδευσης που πραγματοποιείται στο μάθημα της μουσικής της Α΄ τάξης του γυμνασίου. Για τις μετρήσεις πριν και μετά την παρέμβαση χρησιμοποιείται η κοινωνιομετρική μέθοδος και συγκεκριμένα η τεχνική των υποδείξεων, με ιεράρχηση και αιτιολόγηση των απαντήσεων των μαθητών. Από την κατασκευή των έξι κοινωνιομετρικών πινάκων προκύπτουν δεδομένα αφενός σχετικά με το κοινωνιομετρικό status, τη δημοτικότητα και τη συναισθηματική επέκταση των ατόμων, αφετέρου σχετικά με την κοινωνικότητα, την κοινωνική συνοχή και τις κατηγορίες δημοτικότητας των ομάδων. Από την ανάλυση των αιτιολογήσεων των απαντήσεων των μαθητών προκύπτουν πίνακες με τα κριτήρια επιλογής και απόρριψης που χρησιμοποιούν. Παράλληλα, οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών ερευνώνται μέσω συνεντεύξεων, για την αποτύπωση των απόψεων των μαθητών, και μέσω ομάδων εστίασης, για την αποτύπωση των απόψεων των εκπαιδευτικών. Τα αποτελέσματα δείχνουν βελτίωση των κοινωνικών σχέσεων του μεγαλύτερου μέρους των μαθητών των πειραματικών ομάδων, μετά από την τρίμηνη παρέμβαση. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως βελτιώνεται σημαντικά το θετικό κοινωνιομετρικό status, αυξάνεται ποσοτικά και ποιοτικά η δημοτικότητα, αυξάνεται η κοινωνικότητα συγκεκριμένων περιπτώσεων μαθητών και βελτιώνεται το αρνητικό κοινωνιομετρικό status μαθητών με αρνητική κοινωνική προτίμηση. Επιπλέον, οι περισσότεροι μαθητές που απορρίπτονται από πολλούς συμμαθητές τους εκκινούν μια πορεία βελτίωσης των αρνητικών σχέσεων που έχουν. Ελάχιστοι μαθητές, από αυτούς που απορρίπτονται από μεγάλο αριθμό συμμαθητών τους, επιδεινώνουν τη θέση τους. Σε επίπεδο ομάδας, φαίνεται πως βελτιώνεται η κοινωνικότητα, ενώ η κοινωνική συνοχή δεν έχει αξιοσημείωτη αλλαγή. Στην ομάδα ελέγχου δεν παρουσιάζονται αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις των ατόμων, ούτε στην κοινωνικότητα και στη συνοχή της ομάδας. Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαιώνονται μέσω της τριγωνοποίησης. Οι διαπιστώσεις της έρευνας στέλνουν ένα θετικό μήνυμα για τα πολλαπλά οφέλη της χορωδιακής διδασκαλίας, τα οποία περιλαμβάνουν αφενός την καλλιέργεια των θετικών σχέσεων, αφετέρου τη βελτίωση των αρνητικών σχέσεων μεταξύ των μαθητών. Οι αρνητικές σχέσεις και η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών συνιστούν ένα επίκαιρο πρόβλημα που απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα, καθώς τα τελευταία χρόνια παίρνει ακραίες μορφές έκφρασης. Επίσης, οι διαπιστώσεις της έρευνας επιβεβαιώνουν τα συμπεράσματα των διεθνών ερευνών και ενισχύουν την πρόταση για εφαρμογή αντίστοιχων ερευνών σε ευρύτερο αριθμό υποκειμένων, με ποικιλία μεθόδων, ώστε να προκύψουν λεπτομερέστερα και κατά το δυνατόν γενικεύσιμα αποτελέσματα.