Η κουλτούρα του ταγκό στην Ελλάδα του μεσοπολέμου (1922-1940): μια μουσικολογική και ανθρωπολογική προσέγγιση

Abstract

The aim of this dissertation was to examine the culture of tango in Greece during the interwar period. The methodology which was used in order to examine the practice of tango was the following: a) the case study of tango songs written by two eminent musicians (Cl. Triantafyllou, E. Bianco) b) the field research which was conducted in two different environments (homes of the elderly and milongas) c) the exploitation of primary material which includes athenian Press, music magazines, Dance Guides as well as interviews with some important people for tango's history. The fourth and last methodological approach deals with the musicological analysis in ten popular Greek tango songs.The basic conclusions drawn from this survey are:Tango in Greece was primary a sond as it is noted that the Greek discography of light music lacks of instrumental tangos. Despite the simplicity of their harmonic, morphological and rhythmic elements, several tango songs stand out for the elegant movement of their voices and the interesting orchestration. As regards to the theme of tango, we conclude that while emphasis is given to its erotic nature, different social issues are also raised.As for the music of tango, Greek composers expressed through the orchestration their preference for either the European or the Argentine style, putting forward either the acoustic or the dancing character of the song. Also, the rhythm of habanera was used extensively by Greek composers. The field research which was conducted in various homes of the elderly proves that tango in Greece was a simple dance and was danced by the middle and upper classes in rural and urban environment. To the dissemination of tango the dance teachers played a vital role and through their teaching task they managed to develop into influential personalities. Because of its communicative nature, tango stands out as the most popular dance in the thirties. The conclusion that was obtained from the field research conducted in various athenian milongas, where dancers justified their preference either to the Greek or to the Argentine tango, was that each genre expresses, reflects the social norms of its time and states the values and identity of people who represent it.

Σκοπός της διδακτορικής διατριβής ήταν να μελετηθεί η κουλτούρα του ταγκό στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Η διερεύνηση της πρακτικής του ταγκό βασίστηκε στους εξής μεθοδολογικούς άξονες: α) στην ειδική μελέτη του συνθετικού έργου δύο σημαντικών καλλιτεχνών (Αττίκ, Μπιάνκο) που ασχολήθηκαν συστηματικά με τη σύνθεση τραγουδιών-ταγκό β) στην επιτόπια έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε δύο διαφορετικά περιβάλλοντα (σε οίκους ευγηρίας και σε μιλόνγκες) γ) στην αξιοποίηση του πρωτογενούς υλικού που περιλαμβάνει τον αθηναϊκό Τύπο, μουσικά περιοδικά, οδηγούς χορού καθώς επίσης και συνεντεύξεις με ορισμένους σημαντικούς για την ιστορία του ανθρώπους. Η τέταρτη και τελευταία μεθοδολογική διάσταση αφορά στις μουσικολογικές αναλύσεις που έγιναν σε δέκα δημοφιλή ελληνικά ταγκό. Τα βασικά συμπεράσματα της διδακτορικής διατριβής είναι τα ακόλουθα:Ταγκό στην Ελλάδα σήμαινε πρωτίστως τραγούδι, καθώς διαπιστώνεται ότι η ελληνική δισκογραφία ελαφράς μουσικής στερείται οργανικών ταγκό. Παρά την απλότητα των αρμονικών, μορφολογικών και ρυθμικών του στοιχείων, αρκετά τραγούδια-ταγκό διακρίνονται για την προσεγμένη κίνηση των φωνών τους και την ενδιαφέρουσα ενορχηστρωτική τους προσέγγιση. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον ερωτικό χαρακτήρα του τραγουδιού, χωρίς ωστόσο να λείπουν και ταγκό που θίγουν διαφορετικά κοινωνικά ζητήματα. Ως προς τη μουσική του ταγκό, οι Έλληνες συνθέτες έγραψαν είτε σε ευρωπαϊκό είτε σε αργεντίνικο ύφος, προβάλλοντας άλλοτε το χορευτικό και άλλοτε τον ακουστικό χαρακτήρα του τραγουδιού. Ιδιαίτερη θέση κατέχει ο ρυθμός της χαμπανέρας. Η εθνογραφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ορισμένους Οίκους Ευγηρίας, αποδεικνύει ότι το ταγκό ήταν ένας απλός χορός που χορεύτηκε από τα μεσαία και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα τόσο σε αστικό όσο και σε αγροτικό περιβάλλον. Στη διάδοσή του στην Ελλάδα σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι χοροδιδάσκαλοι, οι οποίοι είχαν καταφέρει να εξελιχθούν σε σημαίνουσες προσωπικότητες. Ο επικοινωνιακός χαρακτήρας του ταγκό συνέβαλε ώστε να διακριθεί ως ο δημοφιλέστερος χορός του Μεσοπολέμου. Από την επιτόπια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ορισμένες αθηναϊκές μιλόνγκες όπου και οι χορευτές κατέθεσαν την άποψή τους σχετικά με την προτίμησή τους για το ευρωπαϊκό ή το αργεντίνικο τάνγκο, προέκυψε το συμπέρασμα ότι το καθένα μουσικοχορευτικό είδος εκφράζει, αντανακλά τις κοινωνικές νόρμες της εποχής του, δηλώνοντας έτσι τις αξίες και την ταυτότητα των ανθρώπων που το εκπροσωπούν.