Post-conflict urban transformation projects: the re/de-construction of Suriçi, Diyarbakır

Abstract

This research seeks to study the post-conflict urban transformation projects in the historical centre (Suriçi) of Diyarbakır/Amed, the biggest Kurdish city in Turkey. The armed conflict between the Turkish Army and the Kurdish movement erupted in 2015 in seven cities in South-eastern Turkey and ended a year later in 2016. In these cities, significant parts of the conflict areas were urgently expropriated and demolished while remaining restricted by police and the army for a long time. An array of urban policies and development projects were initiated and implemented, aiming to redesign and reconstruct the city for the economic and social benefit of the Turkish state but also to limit and oppress the Kurdish movement. This research examines how urban planning policies become tools of power and sovereignty in the urban space in addition to spatial strategies of dislocation and dispossession introduced by warfare, focusing on Suriçi, Diyarbakır’s old centre. Surrounded by a Roman fortress and enlisted as a cultural heritage monument by UNESCO, Suriçi comprises of historical buildings that have been severely damaged or demolished and were replaced by new constructions. The case study area was populated in the last decades by Kurdish lower classes and consists of 15 neighbourhoods. Since the end of the armed conflict in 2016, the urban fabric has been violently eradicated in almost half of the Suriçi area and shaped anew. The widened avenues and new building blocks built on top of the old narrow alleys and neighbourhoods are dedicated to commercial land uses, thus transforming the area into a tourist park. The urban transformation projects in Suriçi have displaced the previous residents and deprived them of their houses and properties by turning the area into a profitable field for private and public investments. As will be analysed in the following chapters, the conflict sparked in late 2015 in seven big cities in Southeastern Turkey. Unlike some other war-torn cities like Nusaybin and Şırnak, this case study involves a historical monument and thus the potential of extracting value from the area that was demolished and later developed. The case study of Sur is a very different one, and the corresponding outcomes of this thesis should not be generalised; however, they should be examined and processed thoroughly in order to (possibly) identify common patterns with similar cases where the tool of urban reconstruction is used as a very powerful and deeply political instrument to shape the social structure of the city anew. The research includes a fieldwork study that took place in Diyarbakır (in 2019 and 2022). The methods employed during the fieldwork include interviews (thirty in-depth semi-structured interviews), personal observations and informal discussions, as well as collection of data like policy reports and maps. In addition, the methodology also employs spatial analysis methods such as analysis of spatial registry and (aerial and in-field) photo observation supported, on-site architectural observations, as well as analysis of policies and legal documents (master plans, regulations, declarations of party representatives, parliamentary minutes, supplementary reports and literature). This thesis aimed, through a deeper examination, the transformation projects in Suriçi affected in multiple ways the collective memory, the social, political, economic, cultural, and historical life. While financial gains and imposing control appear to be the primary two aims of the transformation project, the discursive and visual representation of the ‘rebranded’ Sur and the planned projects with their security and assimilative objectives illustrate a desire and anxiety for pacification. The undisclosed master plan for the re/de-constructed area leaves the long-term future development uncertain and creates grey zones of informal negotiations and political leverage. The new Sur is being transformed into a tourist park through violent demographic shifts. The deregulated legal framework has escalated prices, resulting in permanent displacement. The project reflects a case where catastrophe presents financial opportunities for the upper classes and reveals the complex interplay of class divisions, Kurdish identity, colonialism and spatial hegemony.

Η παρούσα έρευνα επιδιώκει να μελετήσει τα μετασυγκρουσιακά έργα αστικού μετασχηματισμού στο ιστορικό κέντρο (Suriçi) του Diyarbakır, ή αλλιώς Amed, της μεγαλύτερης Κουρδικής πόλης στην Τουρκία. Η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ του Τουρκικού στρατού και του Κουρδικού κινήματος, αναζωπυρώθηκε σε επτά πόλεις της Νοτιοανατολικής Τουρκίας το 2015, μετά από χρόνια διαδικασιών ειρήνευσης, και έληξε ένα χρόνο αργότερα. Μετά την λήξη των εχθροπραξιών και την κυριαρχία του Τουρκικού κράτους, σημαντικά τμήματα των περιοχών όπου έλαβαν χώρα οι συγκρούσεις, απαλλοτριώθηκαν με κατεπείγουσες διαδικασίες και κατεδαφίστηκαν, ενώ παρέμεναν αποκλεισμένα από την αστυνομία και τον στρατό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια σειρά από αστικές πολιτικές και αναπτυξιακά έργα δρομολογήθηκαν και υλοποιήθηκαν, με στόχο τον επανασχεδιασμό και την ανασυγκρότηση των πόλεων αυτών, όχι μόνο για να κατασταλεί το Κουρδικό κίνημα, αλλά και για το οικονομικό-κοινωνικό-πολιτικό όφελος του Τουρκικού κράτους. H παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικές αστικού σχεδιασμού γίνονται εργαλεία εξουσίας και κυριαρχίας στον αστικό χώρο. Ειδικότερα, μελετάει χωρικές στρατηγικές εκτοπισμού και απαλλοτρίωσης που εισήγαγε ο πόλεμος του 2015-2016, εστιάζοντας στο αστικό περιβάλλον του Suriçi (Σούριτσι). Περιτριγυρισμένο από ένα ρωμαϊκό φρούριο και καταχωρημένο ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, το Suriçi αποτελείται από ιστορικά κτίρια που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές ή έχουν κατεδαφιστεί και αντικατασταθεί από νέες κατασκευές. Το Suriçi ή αλλιώς Sur, βρίσκεται δίπλα στον Τίγρη ποταμό, αποτελείται από 15 γειτονιές και κατοικούνταν για δεκαετίες από τις φτωχότερες και πιο πολιτικοποιημένες τάξεις της Κουρδικής κοινωνίας.Από τη λήξη της σύγκρουσης το 2016, ο αστικός ιστός εντός των τειχών του Suriçi έχει ισοπεδωθεί κατά το ήμισυ, έχει επαναχαραχθεί και έχει οικοδομηθεί εκ νέου. Κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας πολλά ιστορικά και διατηρητέα κτίσματα έχουν καταστραφεί ολοσχερώς, ενώ τα ρωμαϊκά τείχη, τοπόσημα και θρησκευτικά μνημεία όπως εκκλησίες και τεμένη, έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές. Οι διευρυμένες λεωφόροι και τα νέα οικοδομικά τετράγωνα που χτίστηκαν πάνω στα παλιά στενά σοκάκια και τις γειτονιές πλέον χρησιμοποιούνται ευρέως για εμπορικούς σκοπούς, μεταλλάσσοντας έτσι την περιοχή σε ένα τουριστικό πάρκο. Τα έργα αστικού μετασχηματισμού στο Suriçi εκτόπισαν τους κατοίκους και τους στέρησαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους προκειμένου να μετατραπεί η περιοχή σε κερδοφόρο πεδίο για ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Σε αντίθεση με τις άλλες πόλεις, όπως το Nusaybin και το Şırnak, που είχαν πληγεί από τον πόλεμο και όπου εφαρμόστηκαν σχέδια ανοικοδόμησης/αποδόμησης, η περίπτωση του Diyarbakır είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη. Πρόκειται για ένα αρχαιολογικό μνημείο, μια συμβολική και κομβική πόλη στην κοιλάδα της Μεσοποταμίας, προσδίδοντας στην γη τις αντίστοιχες γαιοπροσόδους. Η μελέτη περίπτωσης του Suriçi, έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής δεν επιχειρούν να γενικευτούν, ωστόσο εντοπίστηκαν κοινά μοτίβα με περιπτώσεις όπου πολιτικές και νομοθετικές πράξεις γύρω από τον αστικό μετασχηματισμό χρησιμοποιούνται ως ένα ισχυρό εργαλείο για να αναδιαμορφωθεί η κοινωνική δομή της πόλης. Η έρευνα βασίστηκε σε ποιοτικές μεθόδους και περιλαμβάνει μελέτη πεδίου που πραγματοποιήθηκε με επισκέψεις στο Diyarbakır από το 2019 μέχρι και το 2022. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας πεδίου περιλαμβάνουν συνεντεύξεις (τριάντα εις βάθος ημιδομημένες συνεντεύξεις), προσωπικές παρατηρήσεις, ανεπίσημες συζητήσεις, καθώς και συλλογή δεδομένων όπως policy reports και χάρτες. Επιπλέον, η μεθοδολογία συμπεριέλαβε χωρική ανάλυση, φωτογραφική καταγραφή, επιτόπια αρχιτεκτονική παρατήρηση, συνδυασμένη με ανάλυση πολιτικών και νομικών εγγράφων (master plans, νομοθεσία, διατάγματα, δηλώσεις υπουργών και εκπροσώπων κομμάτων, κοινοβουλευτικά πρακτικά, αρχειακή μελέτη και φυσικά βιβλιογραφική ανασκόπηση). Κλείνοντας, αυτή η διατριβή μελέτησε εις βάθος την διαδικασία με την οποία τα έργα μετασχηματισμού του Suriçi επιχείρησαν με πολλαπλούς τρόπους να μεταλλάξουν τη συλλογική μνήμη, την ιστορική αφήγηση, την κοινωνική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ζωή. Ενώ τα οικονομικά κέρδη και η επιβολή του ελέγχου φαίνεται να είναι οι δύο πρωταρχικοί στόχοι του σχεδίου ανάπλασης, οι αναπαραστάσεις που εισάγει το σχέδιο του ‘rebranded’ Suriçi αναδεικνύουν επίσης το αφήγημα της ασφάλειας και της θρησκευτικής ταυτότητας του τόπου. Το ‘νέο Sur’ όπως λανσάρεται και προωθείται από το Τουρκικό κράτος, μετατρέπεται βίαια σε ένα τουριστικό πάρκο αφού προηγουμένως έχει εκκενωθεί από τους κατοίκους μέσω αιματηρών δημογραφικών μετατοπίσεων. Στα καινούργια κτίρια που ανεγείρονται, οι τιμές ενοικίασης και πώλησης εκτινάσσονται, εδραιώνοντας τον εκτοπισμό των κατοίκων όχι πια με απαγορεύσεις κυκλοφορίας αλλά με οικονομικούς αποκλεισμούς. Η έρευνα αυτή αντανακλά μια περίπτωση όπου η καταστροφή του αστικού χώρου δημιουργεί οικονομικές ευκαιρίες για τις κυρίαρχες τάξεις και αποκαλύπτει την πολύπλοκη αλληλεπίδραση των ταξικών διαχωρισμών, της Κουρδικής ταυτότητας, της αποικιοκρατίας και της χωρικής ηγεμονίας.