Δημοκρατία, διακυβέρνηση και κοινωνικό κεφάλαιο: μια διακρατική προσέγγιση με πολυεπίπεδα μοντέλα ανάλυσης

Abstract

The contribution of this Doctoral Thesis lies in the investigation using simple regressions, but also multilevel models of analysis, as well as the most recent data, of the following three (complex) research questions: 1st, Individuals' degree of satisfaction with democracy is influenced by social capital at the individual (micro) level. 2nd, Individuals' degree of satisfaction with democracy is influenced by social capital at the aggregate (macro) level. 3rd, Assessment of a country's governance quality and trust in its institutions are influenced by political ideology, social trust and cultural environment. More specifically, the thesis aims to analyze the effect of social capital on satisfaction with democracy, through the introduction into the analysis of determining factors both at the level of the individual and at the level of the country. In this way, it is possible to distinguish the effects of individual level evaluations of satisfaction with democracy, as they are placed within a specific national context, and at the same time form an opinion on the explanatory power of the above two sets of determinants of satisfaction with democracy. An additional contribution of the analysis is the provision of comparative data on the predictive ability of the model through the analysis of the relationship between social capital and satisfaction with democracy during the period of the financial crisis, as well as identifying changes in the relationship between social capital and support for the democratic regime between the two periods, before and after the financial crisis. Empirically, it attempts to measure people's evaluations of support for the democratic regime from individual-level data on satisfaction with democracy (SWD). Furthermore, different operational definitions of social capital are used at the individual than at the collective level of analysis. At the individual level, an integrated view of the concept of social capital as shaped by the dimensions of trust (generalized and institutional trust), human values (such as altruism, tolerance, equality, and humanitarianism) and participatory behavior (political engagement, activism, and association activity). At the country level, Hofstede's (2001) “national culture” approach is adopted and the dimensions of power distance, uncertainty avoidance, masculinity, and individualism are linked to collective characteristics and/or social capital outcomes. Individual and collective characteristics of social capital are therefore combined, and support is provided for the argument that they are determinants of political system performance evaluation. The proposed analytical framework allows the study of the role of social capital both at the individual and aggregate level, since it makes possible the separation of subjective evaluations and judgments from actions that can also be observed as results of social capital. Empirical research estimates include appropriate multilevel techniques, which account for individual-level data nested within groups. Information from different sources is combined to obtain the necessary data. At the individual level, data are drawn from round 8 of the European Social Survey (ESS) which refers to a cross-section of 17 countries, as well as from the ESS round 4 data set which refers to 24 countries. Round 8 data were collected by the ESS in the postcrisis period, specifically in the year 2016, while round 4 data were collected in the pre-crisis period, in the year 2008. Our country-level data were drawn from the UN. Considering variability in individuals' socioeconomic characteristics, but also differences in national cultures at the national level, strong evidence is found that social capital influences satisfaction with democracy. More importantly, the evidence used in the study to analyze the potential mechanisms through which the effect of social capital is transmitted on individuals' evaluations of government performance are strong predictors of this relationship. Moreover, the effects of these factors are observed after controlling for the overall macro-environment (power relations, development, individualism, masculinity). Thus, characteristics of social capital such as trust, altruism, equality, tolerance, humanitarianism, and civic engagement could indeed be seen as the key mechanisms of different modes of cooperation. In-depth study of such mechanisms provides us with valuable insights into how citizens of different countries can build cooperation and maintain a critical mass of willingness to cooperate to overcome unexpected challenges or advance socioeconomic and political reforms. Finally, this PhD Thesis focuses on the relationship between governance and social capital. Specifically, the relationship between individual evaluations of governance quality and the social capital stock of a country is analyzed, through the comparison of two countries, namely Greece and Cyprus. The choice of the two countries serves the purpose of the analysis, since it is thus possible to assess the importance of institutions and the quality of governance, as well as the degree to which they are influenced by variables such as social trust and ideology, through the comparison of two countries which have many common cultural elements and therefore very “close” cultural environments. We believe that Greece and Cyprus are indicative examples of how the interaction of ideology and administrative structures led to the development of different trajectories regarding the management of the economic crisis of 2008. The two countries have common characteristics. They are both mature democracies and members of the eurozone, while also having remarkably similar sociocultural backgrounds. They differ in terms of political culture and public administration, two factors that allow us to compare the two countries in terms of their effectiveness in crisis management in the political and civil society sectors. Focusing on the political management and institutional foundations of the two countries, we study their relationship with people's perceptions of good governance and institutional trust. Perceptions of both governance and institutions are influenced by political ideology. On the other hand, the existence of quality institutions presupposes that power is exercised in a way that ensures accountability, transparency, and good levels of other quality indicators of democracy. Through the empirical investigation of these assumptions, we attempt, focusing on individuals' perceptions, to expand existing knowledge regarding how ideology and culture can become catalysts for structural changes and adaptations in times of crisis. We find that governance, institutional, ideological, and cultural differences in Greece and Cyprus worked in opposite directions. As a problem-acceleration mechanism in the case of Greece and a problem-solving mechanism in the case of Cyprus. We believe that it is the differences in cultural backgrounds, the quality of governance institutions and administrative structures that led the two countries to follow completely opposite directions and are the key to interpreting the observed differences in the degree of success of the two countries in crisis management. In our empirical analysis, we used data from two sources, namely the European Social Survey (ESS) and the Eurobarometer databases. For analytical purposes, we cover distinct government periods before, during and after the crisis and test the aforementioned interactions between governance, institutions, ideology, and culture. Good governance and institutional trust are approached as composite indicators of citizens' evaluations of key policy areas and key institutions, respectively. Political ideology is measured by self-reported placement on a left-to right scale, while culture is determined by a composite index that includes generalized trust, interpersonal honesty, and willingness to help each other. Controlling for the sociodemographic and economic profile of the respondents, support is provided to the proposed empirical hypotheses. We believe that the findings of the research help to interpret the choices of the two countries at the policy level.

Η συνεισφορά της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής έγκειται στη διερεύνηση με τη χρήση απλών παλινδρομήσεων, αλλά και πολυεπίπεδων υποδειγμάτων ανάλυσης, καθώς και των πλέον πρόσφατων δεδομένων, των παρακάτω τριών (σύνθετων) ερευνητικών ερωτημάτων: 1ον Ο βαθμός ικανοποίησης των ατόμων από τη δημοκρατία επηρεάζεται από το κοινωνικό κεφάλαιο σε ατομικό (μίκρο) επίπεδο. 2ον Ο βαθμός ικανοποίησης των ατόμων από τη δημοκρατία επηρεάζεται από το κοινωνικό κεφάλαιο σε συλλογικό (μάκρο) επίπεδο. 3ον Η αξιολόγηση της ποιότητας διακυβέρνησης μιας χώρας και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς της επηρεάζονται από την πολιτική ιδεολογία, την κοινωνική εμπιστοσύνη και το πολιτισμικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή, στόχο έχει να αναλύσει την επίδραση του κοινωνικού κεφαλαίου στην ικανοποίηση από τη δημοκρατία, μέσω της εισαγωγής στην ανάλυση, προσδιοριστικών παραγόντων τόσο σε επίπεδο ατόμου, όσο και σε επίπεδο χώρας. Με τον τρόπο αυτό, είναι δυνατή η διερεύνηση των επιπτώσεων των διαδράσεων των ατόμων στο επίπεδο ικανοποίησης από τη δημοκρατία, όπως αυτές τοποθετούνται μέσα σε ένα συγκεκριμένο εθνικό πλαίσιο και ταυτόχρονα η διαμόρφωση άποψης για την επεξηγηματική ισχύ των δύο παραπάνω συνόλων καθοριστικών παραγόντων της ικανοποίησης από τη δημοκρατία. Μια επιπλέον συνεισφορά της ανάλυσης, είναι η παροχή συγκριτικών δεδομένων για την προβλεπτική ικανότητα του υποδείγματος μέσα από την ανάλυση της σχέσης κοινωνικού κεφαλαίου – ικανοποίησης από τη δημοκρατία, κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, καθώς και ο εντοπισμός αλλαγών στη σχέση κοινωνικού κεφαλαίου – υποστήριξης προς το δημοκρατικό καθεστώς μεταξύ δύο χρονικών περιόδων, πριν και μετά την οικονομική κρίση. Σε εμπειρικό επίπεδο, επιχειρείται η μέτρηση των αξιολογήσεων των ανθρώπων όσον αφορά τη στήριξη προς το δημοκρατικό καθεστώς, από δεδομένα ατομικού επιπέδου για την ικανοποίηση από τη δημοκρατία (SWD). Επιπλέον, χρησιμοποιούνται διαφορετικοί λειτουργικοί ορισμοί του κοινωνικού κεφαλαίου σε ατομικό από ότι σε συλλογικό επίπεδο ανάλυσης. Σε επίπεδο ατόμου, εφαρμόζεται μια ολοκληρωμένη θεώρηση της έννοιας του κοινωνικού κεφαλαίου όπως διαμορφώνεται από τις διαστάσεις της εμπιστοσύνης (κοινωνικής και θεσμικής εμπιστοσύνης), των ανθρώπινων αξιών (όπως ο αλτρουισμός, η ανοχή, η ισότητα και ο ανθρωπισμός) και της συμμετοχικής συμπεριφοράς (πολιτική συμμετοχή, ακτιβισμός και συνεταιριστική /συνενωτική δραστηριότητα). Σε επίπεδο χώρας, υιοθετείται η προσέγγιση της «εθνικής κουλτούρας» του Hofstede (2001) και συνδέονται οι διαστάσεις της απόστασης εξουσίας, της αποφυγής αβεβαιότητας, της αρρενωπότητας και του ατομικισμού με τα συλλογικά χαρακτηριστικά και / ή τα αποτελέσματα του κοινωνικού κεφαλαίου. Συνδυάζονται επομένως, ατομικά και συλλογικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κοινωνικού κεφαλαίου και παρέχεται υποστήριξη στο επιχείρημα ότι αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες της αξιολόγησης των επιδόσεων του πολιτικού συστήματος. Το προτεινόμενο αυτό αναλυτικό πλαίσιο, επιτρέπει τη μελέτη του ρόλου του κοινωνικού κεφαλαίου τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, αφού καθιστά εφικτό τον διαχωρισμό των υποκειμενικών αξιολογήσεων και κρίσεων, από δράσεις που επίσης είναι δυνατό να παρατηρηθούν ως αποτελέσματα του κοινωνικού κεφαλαίου. Οι εκτιμήσεις της εμπειρικής έρευνας, περιλαμβάνουν κατάλληλες πολυεπίπεδες τεχνικές, οι οποίες αντιστοιχούν σε δεδομένα ατομικού επιπέδου που είναι ένθετα σε ομάδες. Για τη λήψη των απαραίτητων δεδομένων συνδυάζονται πληροφορίες από διαφορετικές πηγές. Σε ατομικό επίπεδο, τα δεδομένα αντλούνται από τον γύρο 8 της European Social Survey (ESS) που αναφέρεται σε διαστρωματικά δεδομένα 17 χωρών, καθώς και από το σύνολο δεδομένων του γύρου 4 της ESS που αναφέρεται σε 24 χώρες. Τα δεδομένα του γύρου 8 συγκεντρώθηκαν από την ESS κατά την περίοδο μετά την κρίση και συγκεκριμένα κατά το έτος 2016, ενώ αυτά του γύρου 4 κατά την περίοδο πριν από την κρίση, το έτος 2008. Τα δεδομένα μας σε επίπεδο χώρας προέρχονται από τον ΟΗΕ. Λαμβάνοντας υπόψη τη μεταβλητότητα στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των ατόμων, αλλά και τις διαφορές στις εθνικές κουλτούρες σε εθνικό επίπεδο, διαπιστώθηκαν ισχυρές ενδείξεις ότι το κοινωνικό κεφάλαιο επηρεάζει την ικανοποίηση από τη δημοκρατία. Ακόμα πιο σημαντικό, είναι το γεγονός, ότι τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται στη μελέτη για να αναλύσουν τους πιθανούς μηχανισμούς μέσω των οποίων μεταδίδεται η επίδραση του κοινωνικού κεφαλαίου στις αξιολογήσεις των ατόμων για την απόδοση της κυβέρνησης, είναι ισχυροί προγνωστικοί παράγοντες αυτής της σχέσης. Επιπλέον, η επίδραση αυτών των παραγόντων παρατηρείται μετά τον έλεγχο για το συνολικό μάκρο-περιβάλλον (σχέσεις ισχύος, ανάπτυξη, ατομικισμός, αρρενωπότητα). Έτσι, χαρακτηριστικά του κοινωνικού κεφαλαίου, όπως η εμπιστοσύνη, ο αλτρουισμός, η ισότητα, η ανοχή, ο ανθρωπισμός και η πολιτική εμπλοκή, θα μπορούσαν πράγματι να θεωρηθούν ως οι βασικοί μηχανισμοί διαφορετικών τρόπων συνεργασίας. Η εμπεριστατωμένη μελέτη τέτοιων μηχανισμών μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για το πώς οι πολίτες διάφορων χωρών, μπορούν να οικοδομήσουν συνεργασία και να διατηρήσουν μια κρίσιμη μάζα προθυμίας να συνεργαστούν, προκειμένου να ξεπεραστούν απροσδόκητες προκλήσεις ή να προωθηθούν κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Τέλος, η παρούσα Διδακτορική Διατριβή εστιάζει στη σχέση διακυβέρνησης και κοινωνικού κεφαλαίου. Συγκεκριμένα, αναλύεται η σχέση μεταξύ ατομικών αξιολογήσεων της ποιότητας διακυβέρνησης και του αποθέματος κοινωνικού κεφαλαίου μιας χώρας, μέσα από τη σύγκριση δυο χωρών και συγκεκριμένα της Ελλάδας και της Κύπρου. Η επιλογή των δύο χωρών εξυπηρετεί το στόχο της ανάλυσης, αφού έτσι είναι δυνατή η εκτίμηση της σημασίας των θεσμών και της ποιότητας διακυβέρνησης, καθώς και του βαθμού στον οποίο επηρεάζονται από μεταβλητές όπως η κοινωνική εμπιστοσύνη και η ιδεολογία, μέσα από τη σύγκριση δυο χωρών οι οποίες έχουν πολλά κοινά πολιτιστικά στοιχεία και άρα πολύ «κοντινά» πολιτιστικά περιβάλλοντα.Θεωρούμε, ότι η Ελλάδα και η Κύπρος, είναι ενδεικτικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η αλληλεπίδραση της ιδεολογίας και των διοικητικών δομών, οδήγησε στην ανάπτυξη διαφορετικών τροχιών αναφορικά με τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης του 2008. Οι δύο χώρες έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Είναι και οι δύο ώριμες δημοκρατίες και μέλη της ευρωζώνης, ενώ έχουν επίσης πολύ παρόμοια κοινωνικο-πολιτισμικά υπόβαθρα. Διαφέρουν ως προς την πολιτική κουλτούρα και τη δημόσια διοίκηση, δύο παράγοντες που μας επιτρέπουν να συγκρίνουμε τις δύο χώρες ως προς την αποτελεσματικότητά τους αναφορικά με τη διαχείριση της κρίσης στον πολιτικό και τον τομέα της κοινωνίας των πολιτών. Εστιάζοντας στην πολιτική διαχείριση και τις θεσμικές βάσεις των δύο χωρών, μελετάμε τη σχέση τους με τις αντιλήψεις των λαών για τη χρηστή διακυβέρνηση και τη θεσμική εμπιστοσύνη. Οι αντιλήψεις τόσο για τη διακυβέρνηση όσο και για τους θεσμούς επηρεάζονται από την πολιτική ιδεολογία. Από την άλλη, η ύπαρξη ποιοτικών θεσμών, προϋποθέτει ότι η εξουσία ασκείται με τρόπο που διασφαλίζει τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και τα καλά επίπεδα άλλων ποιοτικών δεικτών δημοκρατίας. Μέσα από την εμπειρική διερεύνηση των παραδοχών αυτών, επιχειρούμε, επικεντρώνοντας στις αντιλήψεις των ατόμων, να διευρύνουμε την υπάρχουσα γνώση αναφορικά με το πώς η ιδεολογία και η κουλτούρα μπορούν να γίνουν καταλύτες δομικών μεταβολών και προσαρμογών σε περιόδους κρίσης. Διαπιστώνουμε πως η διακυβέρνηση, οι θεσμικές, οι ιδεολογικές και οι πολιτισμικές διαφορές στην Ελλάδα και την Κύπρο λειτούργησαν σε αντίθετες κατευθύνσεις. Ως μηχανισμός επιτάχυνσης προβλημάτων στην περίπτωση της Ελλάδας και ως μηχανισμός επίλυσης προβλημάτων στην περίπτωση της Κύπρου. Πιστεύουμε, ότι είναι οι διαφορές στο πολιτιστικό υπόβαθρο, στην ποιότητα των θεσμών διακυβέρνησης και τις διοικητικές δομές που οδήγησαν τις δύο χώρες να ακολουθήσουν εντελώς αντίθετες κατευθύνσεις και αποτελούν το κλειδί για την ερμηνεία των παρατηρούμενων διαφορών στον βαθμό επιτυχίας των δύο χωρών στη διαχείριση της κρίσης. Στην εμπειρική μας ανάλυση χρησιμοποιήσαμε δεδομένα από δύο πηγές και συγκεκριμένα την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα (ESS) και τις βάσεις δεδομένων του Ευρωβαρόμετρου. Για αναλυτικούς σκοπούς καλύπτουμε διακριτές κυβερνητικές περιόδους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την κρίση και δοκιμάζουμε τις προαναφερθείσες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διακυβέρνησης, θεσμών, ιδεολογίας και κουλτούρας. Η χρηστή διακυβέρνηση και η θεσμική εμπιστοσύνη προσεγγίζονται ως σύνθετοι δείκτες των αξιολογήσεων των πολιτών σε σχέση με βασικούς τομείς πολιτικής και λειτουργίας των θεσμών. Η πολιτική ιδεολογία μετριέται με την αυτοπροσδιοριζόμενη τοποθέτηση σε μια κλίμακα από αριστερά προς τα δεξιά, ενώ η κουλτούρα προσδιορίζεται από ένα σύνθετο δείκτη που περιλαμβάνει τη γενικευμένη εμπιστοσύνη, την ευθύτητα στις μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις και τη διάθεση για αλληλοβοήθεια. Μετά τον έλεγχο του κοινωνικοδημογραφικού και οικονομικού προφίλ των ερωτηθέντων παρέχεται υποστήριξη στις προτεινόμενες εμπειρικές υποθέσεις. Πιστεύουμε, πως τα ευρήματα της έρευνας, βοηθούν στην ερμηνεία των επιλογών των δύο χωρών σε επίπεδο πολιτικής.