Σχεδίαση και ανάπτυξη του πρωτότυπου μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids και αξιοποίησή του στη «Θεωρία της μουσικής» της ωδειακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα

Abstract

The technological developments of recent years are constantly redefining the ways in which people come into contact with music, shaping new perspectives of musical expression, interaction, and learning. Children grow up in an environment broadening their musical experiences and preferences. In this context, musical praxis acquires new meanings through the use of digital media, creating, at the same time, challenges for music education. These rapid developments have led to the design of digital learning environments and educational software, emerging an instructional framework radically different from the conventional one. However, in Greece, conservatoire settings do not seem to align with the digital educational context and current trends in the “music, education, technology,” emphasizing teaching models designed decades ago without including emerging technologies. The purpose of this research was the analysis of the design and development of the original musical educational software Synth4kids and its evaluation through the description and understanding of the experiences of a group of four children aged six and seven years in the “Theory of Music” course in a conservatoire setting in Athens. The ultimate goal was to examine the music teaching-learning processes when technological pedagogical actions are developed in the specific lesson with the digital tool Synth4kids.Regarding Synth4kids, the research focused on educational software design issues based on learning and instructional design theories, traditional music pedagogical methods, current trends in music education, and participants' viewpoints. Synth4kids consists of a representation of a virtual musical instrument with enhanced and augmented capabilities oriented to lessons. The design was based on a constructivist and constructionist approach. It draws practices from traditional music education methods, emphasizing chromaesthesia, the pentatonic scale, the movable-do technique, graphic score design, and kinaesthetic experiences. In addition, it reflects elements from emerging technologies –augmented reality, connection with tangible interfaces, musical performance with eye-tracking and face-tracking, use of QR-Code, online collaborative practices via WebRTC– offering new possibilities for musical experimentation and opportunities for extended forms of musical interaction, creation, and learning. Apart from the design and development of Synth4kids, this thesis focuses on the results of an educational intervention in the first year of the “Theory of Music” course in a Greek conservatoire, where maker movement scenarios were designed and implemented, utilizing Synth4kids. The ultimate goal was to explore the learning processes by examining children’s perceptions of the value of the experience for their musical understanding and the acquisition of musical and technological knowledge and skills. The qualitative tools of participatory observation, focus group interviews, informal discussions with the children, written formative assessments, non-participatory observation by an external observer, and log-tracking data of the software were implemented to collect the data. The findings revealed that the participants adapted to the new musical-technological learning environment and showed a strong interest in participating in the procedures. They appeared to be absorbed in problem-solving in authentic music teaching-learning situations and expressed enthusiasm to experiment, reflect and create. Overall, it is shown that the new learning environment enhanced skills –creativity, computational thinking, music theory knowledge, and skills from STEAM fields– and gained meaningful experiences.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τις μορφές που τα άτομα έρχονται σε επαφή με τη μουσική, διαμορφώνοντας νέες προοπτικές μουσικής έκφρασης, αλληλεπίδρασης και μάθησης. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που διευρύνει καθημερινά τις μουσικές εμπειρίες και προτιμήσεις. Οι αντιλήψεις για τη μουσική πράξη αποκτούν νέα νοήματα μέσα από τη χρήση των ψηφιακών μέσων, δημιουργώντας, παράλληλα, προκλήσεις για τη μουσική παιδαγωγική. Οι ταχείες αυτές εξελίξεις έχουν οδηγήσει στη σχεδίαση ψηφιακών μαθησιακών περιβαλλόντων και εκπαιδευτικών λογισμικών προσανατολισμένων σε ένα πλαίσιο ριζικά διαφορετικό από το συμβατικό. Ωστόσο, η ωδειακή εκπαίδευση δε φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με το ψηφιακό συμφραζόμενο και τις σύγχρονες τάσεις στο πεδίο «μουσική, εκπαίδευση, τεχνολογία», δίνοντας έμφαση σε διδακτικά μοντέλα που έχουν σχεδιαστεί πριν από δεκαετίες, χωρίς να περιλαμβάνουν ψηφιακές τεχνολογίες στο περιεχόμενο. Σκοπός της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η ανάλυση των αξόνων σχεδιασμού και ανάπτυξης του πρωτότυπου μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids, καθώς και η αξιολόγηση της χρήσης μέσα από την περιγραφή και κατανόηση των εμπειριών και των βιωμάτων μιας ομάδας τεσσάρων παιδιών ηλικίας έξι και επτά ετών στο μάθημα «Θεωρία της μουσικής», σε ένα ωδειακό ίδρυμα στην Αθήνα. Απώτερος στόχος ήταν η εξέταση των διαδικασιών μουσικής διδασκαλίας-μάθησης όταν στο συγκεκριμένο μάθημα αναπτύσσονται τεχνολογικές μουσικοπαιδαγωγικές δράσεις με το ψηφιακό εργαλείο Synth4kids. Αναφορικά με το Synth4kids, η έρευνα εστίασε σε ζητήματα σχεδίασης εκπαιδευτικού λογισμικού στη βάση των θεωριών μάθησης και του διδακτικού σχεδιασμού, των παραδοσιακών μουσικοπαιδαγωγικών μεθόδων, των σύγχρονων τάσεων στη μουσική παιδαγωγική, καθώς και των απόψεων των συμμετεχόντων. To Synth4kids αποτελεί αναπαράσταση εικονικού μουσικού οργάνου με επαυξημένες δυνατότητες και προσανατολισμό σε μαθήματα μουσικής. Η σχεδίαση βασίστηκε σε μια κουνστρουκτιβιστική και κονστραξιονιστική προσέγγιση. Αντλεί πρακτικές από τις παραδοσιακές μουσικοπαιδαγωγικές μεθόδους, με έμφαση στη χρωμοαισθησία, στη χρήση της πεντατονικής κλίμακας, στην πρακτική του κινητού-ντο, στον σχεδιασμό γραφικής παρτιτούρας, καθώς και σε κιναισθητικές εμπειρίες. Επιπλέον, αντανακλά στοιχεία από τις αναδυόμενες τεχνολογίες –επαυξημένη πραγματικότητα, σύνδεση με απτικές διεπαφές, μουσική εκτέλεση με eye-tracking και face-tracking, χρήση QR-Code, διαδικτυακές συνεργατικές πρακτικές μουσικής πράξης μέσω WebRTC–, προσφέροντας νέες δυνατότητες για μουσικούς πειραματισμούς και ευκαιρίες για εκτεταμένες μορφές μουσικής αλληλεπίδρασης, δημιουργίας και μάθησης. Εκτός της σχεδίασης και ανάπτυξης του Synth4kids, η παρούσα διατριβή έδωσε έμφαση στα αποτελέσματα μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης στο πρώτο έτος του μαθήματος «Θεωρία της μουσικής» σε ένα ελληνικό ωδείο, όπου σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν διδακτικά maker movement σενάρια, αξιοποιώντας το Synth4kids. Απώτερος στόχος ήταν η διερεύνηση της μαθησιακής διαδικασίας μέσα από την εξέταση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων σχετικά με την αξία της εμπειρίας που βίωσαν για τη μουσική τους κατανόηση, καθώς και την απόκτηση μουσικών και τεχνολογικών γνώσεων και δεξιοτήτων. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα ποιοτικά εργαλεία της συμμετοχικής παρατήρησης, ομαδικά εστιασμένες συνεντεύξεις, άτυπες συζητήσεις με τα παιδιά, γραπτές διαμορφωτικές αξιολογήσεις, μη-συμμετοχική παρατήρηση από εξωτερικό παρατηρητή, καθώς και δεδομένα καταγραφής κινήσεων του χρήση από το λογισμικό. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες, προσαρμόστηκαν στο νέο μουσικο-τεχνολογικό περιβάλλον μάθησης και έδειξαν έντονο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στις διαδικασίες. Φάνηκε να απορροφούνται στην επίλυση προβλημάτων σε αυθεντικές περιστάσεις μουσικής διδασκαλίας-μάθησης, και να θέλουν να πειραματιστούν, να προβληματιστούν και να δημιουργήσουν. Συνολικά, καταδεικνύεται ότι νέο μαθησιακό περιβάλλον ενίσχυσε τις δεξιότητες –δημιουργικότητα, υπολογιστική σκέψη, μουσικές θεωρητικές γνώσεις, δεξιότητες από τα πεδία του STEAM– και νοηματοδότησε τις εμπειρίες τους.