Διάλογος Εκκλησίας και Πολιτείας για τη νομοθέτηση θεμάτων σχετικών με τις αμβλώσεις από το 1978 έως το 1986

Abstract

The objective of this research is the study of the dialogue between the Greek Orthodox Church and the Hellenic State regarding legislation issues related to abortions. The timeframe set is the eight years starting with the voting of a crucial legislation in 1978, that brought under the spotlight the issue of abortions and paved the road towards legalization, and ends with the voting and enforcing of the Hellenic Law 609/1989, with which abortions were legalized. In order to understand the rationale and the historical context, the research focuses on the study of the institutional route of the legislation of abortions, the Women’s Movement acts, the reactions of the Greek Orthodox Church, the role of Mass Media (especially the printed media) and the impact that the legislation procedure had on the relation between the Greek Orthodox Church, the Hellenic State and the Women’s movement. The essence of the dialogue is studied through the classification and analysis of the arguments and counter-arguments, that were posed during the study timeframe. On the Greek Orthodox Church’s behalf, the arguments were collected from Circulars and Sermons, Memoranda and Recommendations of official Synodal Committees, resolutions from public protests, pamphlets from Metropolises and religious organizations, telegrams and writings of defenders of the ecclesiastical position, both from clergy and laity. From the perspective of the Greek State, the research focuses on law proposals, minutes of Parliamentary Committees, amendments that were tabled (whether they were incorporated into the final text of the law or not), and minutes of the Plenary Meetings of the Greek Parliament or of the respective Parliament Section. From the present study conclusions are drawn regarding the terms and the character of the dialogue, the essence, scope and breadth of the arguments and their evolution during the period of interest. Finally, the study analyzes and evaluates the factors that contributed to the legalization of abortion in Greece and depicts the society of the period studied, namely its moral code, social and ideological anchors, the social status of women and the gradual assimilation of progressive ideas in the Greek society.

Αντικείμενο της έρευνας είναι η μελέτη του διαλόγου μεταξύ της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Πολιτείας για τη νομοθέτηση θεμάτων σχετικών με τις αμβλώσεις. Ως χρονικό πλαίσιο ορίζεται η οκταετία από την ψήφιση ενός κρίσιμου νομοθετήματος, το 1978, το οποίο έφερε στο προσκήνιο το πρόβλημα των αμβλώσεων και άνοιξε τον δρόμο προς την κατεύθυνση της νομιμοποίησης, έως την ψήφιση του νόμου 609/1986, με τον οποίο νομιμοποιήθηκαν οι αμβλώσεις. Προκειμένου να κατανοηθεί το ιστορικό πλαίσιο, μελετάται η θεσμική διαδρομή της άμβλωσης, παρουσιάζονται οι δράσεις του γυναικείου κινήματος, οι αντιδράσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και ο αντίκτυπος του νομοθετήματος στα μέρη του διαλόγου και τις μεταξύ τους σχέσεις, συμπεριλαμβανομένου του γυναικείου κινήματος. Η ουσία του διαλόγου μελετάται μέσα από την κατηγοριοποίηση και την ανάλυση των επιχειρημάτων και των αντεπιχειρημάτων που διατυπώθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου ενδιαφέροντος. Μεγάλο μέρος της έρευνας αφιερώθηκε στη μελέτη δημοσιευμάτων του ημερήσιου και περιοδικού τύπου. Από την πλευρά της Εκκλησίας, τα επιχειρήματα συγκεντρώθηκαν από Εγκυκλίους και Διαγγέλματα, Υπομνήματα και Εισηγήσεις Συνοδικών Επιτροπών, ψηφίσματα από συγκεντρώσεις, φυλλάδια από Μητροπόλεις και θρησκευτικές οργανώσεις, τηλεγραφήματα και συγγράμματα εκφραστών της εκκλησιαστικής θέσης, κληρικών ή λαϊκών. Από την πλευρά της Πολιτείας και τα νομοθετήματα καθαυτά, η μελέτη επικεντρώθηκε σε εισηγητικές εκθέσεις, πρακτικά των αρμόδιων Κοινοβουλευτικών Επιτροπών, τροπολογίες που κατατέθηκαν, είτε ενσωματώθηκαν στο τελικό κείμενο του νόμου είτε όχι, και πρακτικά Συνεδριάσεων της Ολομέλειας ή του αντίστοιχου Τμήματος Διακοπής των Εργασιών της Βουλής. Από τη μελέτη των επιχειρημάτων προκύπτουν συμπεράσματα που αφορούν τους όρους και τον χαρακτήρα του διαλόγου, την ουσία και το εύρος των επιχειρημάτων που διατυπώθηκαν και την εξέλιξή τους κατά τη διάρκεια της περιόδου ενδιαφέροντος. Αναλύονται και αξιολογούνται οι παράγοντες που συνέβαλαν στη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Ελλάδα και σκιαγραφείται η κοινωνία τηςεποχής που μελετήθηκε, ήτοι ο ηθικός κώδικας, οι κοινωνικές αγκυλώσεις, η θέση της γυναίκας και η σταδιακή αφομοίωση νέων ιδεών.