Ο φόβος στην πολιτική επικοινωνία: τα ΜΜΕ την εποχή των μνημονίων στην Ελλάδα, 2010-2015

Abstract

The thesis deals with the current issue of the media's contribution to the formation of new subjectivities under the urgent conditions that have arisen due to the global economic crisis and have brought to the fore problems that are directly related to the quality of journalistic discourse and the power it exercises in public area. The study focuses on the emotions experienced by the modern individuals and the particular way in which they perceive events through the mediation of the mass media, evaluate them, and finally in which political decisions or social practices they are led to due to the various stimuli they get through the material world. The two main concepts, fear and post-truth, tend to be very popular nowadays that uncertainty dominates and the need to reinvent the terms of common life is urgent. A basic scientific objective is the study of the role of language, its structures and the meanings expressed in public discourse, which essentially take the place of the construction of reality, which is reflected in the competing narratives of the memoranda period. The methodological option of qualitative research provides the opportunity to explore notions and their multiplicity in order to establish the random character of the crisis reading and to understand the phenomena of reality through the perspective, experiences and stories narrated by the participants. The research focuses on the production of knowledge about the Greek debt crisis through the collection and interpretive processing of existing data found in the press publications during the reference period and corresponding findings from the internet, but also new data drawn from the personal narratives of journalists and political protagonists who were selected and accepted the invitation to an interview exclusively for the purposes of this thesis. The processing and analysis of the research material lead to a reformulation of the initial conception based on the ever-expanding results of the research process, which is based on the understanding and interpretation under a theoretical prism drawn from the field of social sciences and in particular Political Science and Philosophy and Political Communication theories which form the necessary scientific ground of the thesis for its epistemological approach and documentation. Interpreting the political and journalistic discourse in the light of fear and propaganda leads to the broadening of the field of research with the wider question about the symbolic role of the mass media during the reference period (2010-2015), and in particular whether they functioned as modern institutions of domination, oppression and biopolitics and, as a result, if they contribute to the paralyzing transformation of society and whether this can be interpreted as a permanent tendency to exceed their institutional role or is a random event in the Greek case that doesn’t serve any specific purposes.

Η διατριβή πραγματεύεται το επίκαιρο ζήτημα της συμβολής των ΜΜΕ στη διαμόρφωση νέων υποκειμενικοτήτων υπό τις επείγουσες συνθήκες που έχουν ενσκήψει λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και έχουν φέρει στο προσκήνιο προβλήματα τα οποία έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα και τη δύναμη του δημοσιογραφικού λόγου στη δημόσια ζωή. Στο επίκεντρο της μελέτης βρίσκονται τα συναισθήματα που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος αλλά και ο τρόπος με τον οποίο εκλαμβάνει τα γεγονότα με τη διαμεσολάβηση των ΜΜΕ, τα αξιολογεί και τέλος σε ποιες πολιτικές αποφάσεις ή κοινωνικές πρακτικές μεταφράζεται η πρόσληψη των διάφορων ερεθισμάτων από τον εξωτερικό, υλικό κόσμο. Οι δύο κεντρικές έννοιες, ο φόβος και η μετα-αλήθεια, βρίσκουν ιδιαίτερη απήχηση στην παρούσα συγκυρία στην οποία κυριαρχεί η αβεβαιότητα και προκύπτει η επιτακτική ανάγκη επανεπινόησης των όρων της κοινής ζωής. Βασική επιστημονική στόχευση αποτελεί η μελέτη του ρόλου της γλώσσας, των δομών της και των νοημάτων που εκφέρονται στον δημόσιο λόγο που ουσιαστικά επέχουν τη θέση της κατασκευής μιας πραγματικότητας, η οποία αποτυπώνεται πάνω στα ανταγωνιστικά αφηγήματα της μνημονιακής περιόδου. Η μεθοδολογική επιλογή της ποιοτικής έρευνας επιτρέπει τη διερεύνηση των νοημάτων και της πολλαπλότητάς τους προκειμένου να διαπιστώσουμε τον ενδεχομενικό χαρακτήρα που προσλαμβάνει η ερμηνεία της κρίσης και να κατανοήσουμε τα φαινόμενα μέσα από την οπτική, τις εμπειρίες και τις ιστορίες των υποκειμένων. Η έρευνα εστιάζει στην παραγωγή γνώσης για την ελληνική κρίση χρέους μέσα από τη συλλογή και ερμηνευτική επεξεργασία των υφιστάμενων δεδομένων που εντοπίζονται στα δημοσιεύματα του Τύπου της περιόδου αναφοράς και σε αντίστοιχα ευρήματα από το διαδίκτυο, αλλά και νέων δεδομένων που αντλούνται μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις δημοσιογράφων και πολιτικών πρωταγωνιστών που επιλέχθηκαν και ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση για παραχώρηση συνέντευξης αποκλειστικά για τους σκοπούς της παρούσας διατριβής. Η χρήση και η αξιολόγηση του πραγματολογικού υλικού επιτρέπει την αναδιατύπωση της αρχικής σύλληψης με βάση τα ολοένα διευρυνόμενα αποτελέσματα της ερευνητικής διαδικασίας, η οποία στηρίζεται στην καταγραφή, κατανόηση, εννοιολόγηση και ερμηνεία των δεδομένων που υπάγονται σε ένα θεωρητικό πρίσμα αντλημένο από το πεδίο των κοινωνικών επιστημών και ειδικότερα την Πολιτική Επιστήμη και Φιλοσοφία και τις θεωρίες Πολιτικής Επικοινωνίας που αποτελούν το αναγκαίο θεμέλιο της διατριβής για την επιστημολογική προσέγγιση και τεκμηρίωσή της. Η ερμηνεία του εκφερόμενου πολιτικού και δημοσιογραφικού λόγου υπό το πρίσμα του φόβου και της προπαγάνδας οδηγεί στη διεύρυνση του πεδίου της έρευνας με το γενικότερο ερώτημα σχετικά με τον συμβολικό ρόλο των ΜΜΕ την επίμαχη περίοδο, δηλαδή εάν λειτούργησαν σαν σύγχρονοι θεσμοί κυριαρχίας, καταπίεσης και βιοεξουσίας συμβάλλοντας στον παραλυτικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και αν αυτό μπορεί να ερμηνευτεί ως μια πάγια τάση υπέρβασης του θεσμικού τους ρόλου ή αποτελεί ένα τυχαίο συμβάν στην ελληνική περίπτωση που δεν οφείλεται σε συγκεκριμένες σκοπιμότητες.