Σύνθεση πρωτότυπης μουσικής για πιάνο σε ταινίες του βωβού κινηματογράφου με έμφαση στον Χρυσοθήρα του Τσάρλι Τσάπλιν

Abstract

This thesis has the peculiarity of treating the original musical composition for piano in silent films and its live performance as equal structural elements of their audio-visual presentation. The emphasis in this particular doctoral thesis is on Charlie Chaplin's film The Gold Rush. The most essential motivation for the preparation of this thesis was the finding that, beyond the original coupling of image and music, the timelessness of the convergence of the two arts is still both fruitful and necessary, and certainly leads to a comprehensive contemporary presentation, which can it has its place in our time. If, in fact, we take into account the combination of the two qualities, the composer and the performer, which highlight and contribute to the dimension of time, a very lively four-dimensional field of creation is created. This is exactly the field that this work aims to investigate, not only at a theoretical level, but highlighting and proposing usefully, to a composer-performer who chooses to work in this direction, all the necessary musical, semiotic and functional tools that will enrich his creative work. Regarding the motivations for choosing this particular film, the following could be highlighted:● From the first moment of its birth, cinema coexisted with music. It is a given that moving image, isolated from any audio information, has never existed and could not stand alone in an art like this, which the artist chooses to express and communicate. It could perhaps be like a scientific process. But as an artistic language, which expresses a complex universe of emotions and meanings, conscious or unconscious, which it shares with the viewer, cinema absolutely needs music. ● The technological impossibility of the synergy of sound, and specifically of speech, finally seems to have worked extremely creatively, both in the exclusive coexistence of music and image during the early period of cinema, and in its more general evolution. The silent film, because of the absence of speech at its inception, was not, as would be natural, associated with the theatre, but with non-verbal arts such as music and pantomime and, ultimately, with a wider kind of physical theatre. It was thus enriched from the first with a powerful energy of abstraction and condensation. The fact that codes from music and pantomime, evolved through a centuries-long process, are linked to a language embryonic and essentially "simple" in its beginning - the cinema - ultimately helps the latter to evolve and become autonomous quickly. ● However, the absence of speech is not the only criterion for choosing this period of cinema as well as the specific work. It could theoretically be a selection of other, later works, with an exclusive coexistence of music and image, such as animation, early experimental cinema, like the works of Maya Deren, or contemporary video art. But above all, from the Lumière brothers, to Griffith, Méliès, the German expressionism of Dr. Caligari or Fritz Lang, in just 25 years, an extraordinary spectrum has been developed, which gives top works and among them the creations of Charlie Chaplin, such as The Gold Digger, which was chosen for the present research, offering the modern music creator a very significant field. ● There is, however, another important dimension. By the music creator choosing this early evolutionary phase of cinema, where clear image meets pure music, I consider it as if he is closely watching the process of the birth of a new star or a new galaxy, in which he chooses to actively participate. It is as if he is in contact with the echo and the aura of the initial explosion that gives birth to the small universe of the new art of cinema, which expands rapidly and meets him in his time, opening up new paths and dimensions for him, which even multiply when, apart from from a creator, he also functions as a performer of a live music.

Η παρούσα διατριβή έχει την ιδιαιτερότητα ότι αντιμετωπίζει την πρωτότυπη μουσική σύνθεση για πιάνο σε ταινίες του βωβού κινηματογράφου και τη ζωντανή εκτέλεσή της ως ισότιμα δομικά στοιχεία της οπτικοακουστικής παρουσίασής τους. Η έμφαση στη συγκεκριμένη διδακτορική εργασία δίνεται στην ταινία του Charlie Chaplin The Gold Rush (Ο Χρυσοθήρας). Το ουσιαστικότερο κίνητρο για την εκπόνηση της παρούσας διατριβής ήταν η διαπίστωση πως, πέρα από την αρχική σύζευξη εικόνας-μουσικής, η διαχρονικότητα της σύμπλευσης των δύο τεχνών εξακολουθεί να είναι και γόνιμη και αναγκαία, και σίγουρα οδηγεί σε μια ολοκληρωμένη σύγχρονη παρουσίαση, που μπορεί να έχει τη θέση της στην εποχή μας. Αν, μάλιστα, λάβουμε υπόψη και τον συγκερασμό των δύο ιδιοτήτων, του συνθέτη και του εκτελεστή, που αναδεικνύουν και συνεπιφέρουν τη διάσταση του χρόνου, δημιουργείται ένα πολύ ζωντανό τετραδιάστατο πεδίο δημιουργίας. Αυτό ακριβώς το πεδίο έχει στόχο να ερευνήσει η παρούσα εργασία, όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά αναδεικνύοντας και προτείνοντας χρηστικά, σε έναν συνθέτη-εκτελεστή που θα επιλέξει να εργαστεί στην κατεύθυνση αυτή, όλα τα απαραίτητα μουσικά, σημειολογικά και λειτουργικά εργαλεία που θα εμπλουτίσουν το δημιουργικό του έργο.Όσον αφορά τα κίνητρα επιλογής της συγκεκριμένης ταινίας, θα μπορούσαν να επισημανθούν τα παρακάτω:● Από την πρώτη στιγμή της γέννησής του, o κινηματογράφος συνυπήρχε με τη μουσική. Είναι δεδομένο ότι κινούμενη εικόνα, απομονωμένη από κάθε ακουστική πληροφορία, δεν υπήρξε ποτέ και δεν θα μπορούσε να αυτονομηθεί σε μια τέχνη όπως αυτή, την οποία επιλέγει ο καλλιτέχνης για να εκφραστεί και να επικοινωνήσει. Θα μπορούσε ίσως σαν επιστημονική διαδικασία. Ως καλλιτεχνική όμως γλώσσα, που εκφράζει ένα πολύπλοκο σύμπαν συναισθημάτων και νοημάτων, συνειδητών ή ασυνείδητων, τα οποία διαμοιράζεται με τον θεατή, ο κινηματογράφος έχει απόλυτη ανάγκη τη μουσική. ● Η τεχνολογική αδυναμία συλλειτουργίας του ήχου, και συγκεκριμένα της ομιλίας, μοιάζει τελικά να λειτούργησε εξαιρετικά δημιουργικά, τόσο στην αποκλειστική συνύπαρξη μουσικής και εικόνας στη διάρκεια της πρώιμης περιόδου του κινηματογράφου, όσο και στη γενικότερη εξέλιξή του. Ο βωβός κινηματογράφος, λόγω της απουσίας του λόγου στο ξεκίνημά του, δεν συνδέθηκε, όπως θα ήταν φυσικό, με το θέατρο, αλλά με μη λεκτικές τέχνες, όπως η μουσική και η παντομίμα και, τελικά, με ένα ευρύτερο είδος σωματικού θεάτρου. Εμπλουτίστηκε έτσι από την πρώτη στιγμή με μια ισχυρή ενέργεια αφαίρεσης και συμπύκνωσης. Το γεγονός ότι κώδικες από τη μουσική και την παντομίμα, εξελιγμένοι μέσα από μια μακραίωνη διαδικασία, συνδέονται με μια γλώσσα εμβρυακή και επί της ουσίας «απλοϊκή» στο ξεκίνημά της –τον κινηματογράφο– βοηθάει τελικά τον τελευταίο να εξελιχθεί και να αυτονομηθεί ταχύτατα. ● Δεν είναι όμως η απουσία του λόγου το μοναδικό κριτήριο για την επιλογή αυτής της περιόδου του κινηματογράφου όπως και του συγκεκριμένου έργου. Θα μπορούσε θεωρητικά να γίνει επιλογή άλλων, μεταγενέστερων έργων, με αποκλειστική συνύπαρξη μουσικής και εικόνας, όπως τα κινούμενα σχέδια, ο πρώιμος πειραματικός κινηματογράφος, σαν τα έργα της Maya Deren, ή η σύγχρονη βιντεοτέχνη. Όμως, πριν από όλα, από τους αδελφούς Lumière, μέχρι τον Griffith, τον Méliès, τον γερμανικό εξπρεσιονισμό του Dr. Caligari ή τον Fritz Lang αναπτύσσεται, μέσα σε μόλις 25 χρόνια, ένα εξαιρετικό φάσμα, που δίνει κορυφαία έργα και ανάμεσά τους τις δημιουργίες του Τσάρλι Τσάπλιν, όπως ο Χρυσοθήρας, που επελέγη για την παρούσα έρευνα, προσφέροντας στον σύγχρονο μουσικό δημιουργό ένα πολυσήμαντο πεδίο.● Υπάρχει, ωστόσο, και άλλη μία σημαντική διάσταση. Επιλέγοντας ο μουσικός δημιουργός αυτή την πρώιμη εξελικτική φάση του κινηματογράφου, όπου η καθαρή εικόνα συναντά την αμιγή μουσική, θεωρώ ότι είναι σαν να παρακολουθεί από κοντά τη διαδικασία της γέννησης ενός νέου αστεριού ή ενός νέου γαλαξία, στην οποία επιλέγει να συμμετάσχει ενεργά. Είναι σαν να έρχεται σε επαφή με τον απόηχο και την αύρα της αρχικής έκρηξης που γεννάει το μικρό σύμπαν της νέας τέχνης του κινηματογράφου, το οποίο διαστέλλεται ταχύτατα και τον συναντάει στην εποχή του, ανοίγοντάς του νέους δρόμους και διαστάσεις, που πολλαπλασιάζονται μάλιστα όταν, εκτός από δημιουργός, λειτουργεί και ως ερμηνευτής μιας ζωντανής μουσικής.