H επίδραση του περιβάλλοντος εκπαίδευσης και της συναισθηματικής νοημοσύνης στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στους φοιτητές σχολών επιστημών υγείας

Abstract

Background: Health care professionals strive to provide the best quality of care to their patients in a stressful and constantly changing environment. Critical thinking is an essential skill of health care professionals. Critical thinking (CΤ) should be cultivated as early as possible, ideally during undergraduate studies, as it helps healthcare professionals provide better quality care to their patients. However, CT is not sufficiently cultivated during undergraduate studies of healthcare students and is rarely considered a critical point in teaching. Studies have identified modifiable factors such as the learning environment and emotional intelligence that through them CT can be improved at an undergraduate level. However, and despite the identification of the factors that affect CT, healthcare students do not sufficiently develop CT during university. Thus, there is a need to better explore these factors and investigate interrelations and ways of improving CT, especially in the critical field of healthcare students (nursing and medicine).Objectives: The aim of the present study was to investigate, capture and record the effect of the learning environment and emotional intelligence on the development of critical thinking in students of health sciences (Medicine-Nursing). Furthermore, the present dissertation had two main hypothesis 1) to examine the potential relationships between critical thinking with emotional intelligence and the learning environment, and 2) to examine the association of critical thinking (CT) and emotional intelligence (EI) versus CT and learning environment (LE) in order to investigate which has the greatest influence on CT, EI or LE on medical (University of Crete) and nursing (Hellenic Mediterranean University, and National and Kapodistrian University of Athens) students.Methods: This study was contacted in two phases with about one academic year apart by using a cross-sectional study design for each. The first phase included 208 first year health sciences university students of two nursing departments and one medicine department from three universities in Greece. In this phase structural equation modeling was used to examine the potential relationships between CT with EI and the LE. The second phase was conducted with 340 second year healthcare university students in the same nursing and medical schools, between October and December 2020. Hierarchical multiple linear regression analysis, with five steps, was used to compare the associations of CT and EI to CT and LE. It should be noted that in both phases to measure the critical thinking, learning environment, and emotional intelligence, three questionnaires were administered, the Critical Thinking Disposition Scale, Dundee Ready Education Environment Measure, and Trait Emotional Intelligence Questionnaire-Short Form respectively.Results: The first phase was comprised of 208 university students, of which, 25.5% (n= 53) were male and 74.5% (n=155) female. The majority were between the age of 18–20 (86.1%) and studied nursing (68.7% vs. 31.3% medicine). Most of the students had a moderate to high critical thinking disposition (mean score 44.5 ± 4.9 SD), a more positive than negative overall perception of the learning environment (mean score 124.4 ± 20.4 SD), and Students had a moderate to high emotional intelligence (mean score 4.92 ± 0.66 SD). The results from the first phase demonstrated that critical thinking was positively related to emotional intelligence (β = 0.82, p < 0.001), but not to the learning environment (β = 1.06, p = 0.30). However, the structural equation modeling analysis supported the indirect relationship between the learning environment and critical thinking through emotional intelligence (M = 1.10, CI = 0.13–2.17, p < 0.05). For the second phase, participants’ mean age (years) was 20.9 (±6.6 SD), the majority were female (82.6%, n=281) and studied nursing (86.8%, n=295). Students mean scores were moderate to high for CT disposition (44.7 ± 4.68), The students’ perception of the learning environment was more positive than negative (mean score 132.6±22.0 SD), and moderate to high for EI (mean score 5.00, ±0.66 SD). The general characteristics (age, gender, and school) were not significantly associated with CT (p > 0.05). However, CT was positively associated with LE [Unstandardized Coefficient Beta (UCB) = 0.064 & p<0.001] and EI (UCB = 1.522 & p<0.001). Moreover, CT seems to be associated in a higher degree (R2 change adj = 0.036 & p < 0.001) with emotional intelligence (UCB = 1.522) than with learning environment (UCB = 0.064). It should be noted that the internal consistency of the scales was assessed by Cronbach’s alpha and was acceptable for all scales; overall (total) CTDS = 0.763 (should be > 0.7), overall (total) DREEM = 0.946 (should be >0.7), and overall (total) TEIQue-SF = 0.845 (should be >0.7).Conclusions: The results of this thesis highlighted that emotional intelligence can be the underlying mechanism for the development of critical thinking, if properly applied and cultivated in a learning environment. In addition, the findings of this thesis suggest a different approach to improve critical thinking with an emphasis on emotional intelligence through the learning environment. Therefore, educators could aim to develop emotional intelligence by incorporating methods that improve it and consequently develop the critical thinking of their students. Therefore, universities could use this knowledge and adapt their curricula to further improve the critical thinking of their students. Such adaptation could help students to better develop their knowledge and skills during their studies and become healthcare professionals that provide high quality healthcare.

Εισαγωγή: Οι επαγγελματίες υγείας προσπαθούν να παρέχουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα φροντίδας στους ασθενείς τους, σε ένα στρεσογόνο και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η κριτική σκέψη αποτελεί βασική δεξιότητα των επαγγελματιών υγείας. Η κριτική σκέψη (ΚΣ) θα πρέπει να καλλιεργείται το συντομότερο δυνατό, ιδανικά κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών, δεδομένου ότι βοηθάει τους επαγγελματίες υγείας να παρέχουν καλύτερη ποιότητα φροντίδας στους ασθενείς τους. Ωστόσο, η ΚΣ δεν καλλιεργείται επαρκώς κατά τη διάρκεια των σπουδών των φοιτητών/τριών επιστημών υγείας και σπάνια τίθεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας. Μελέτες έχουν αναδείξει τροποποιήσιμους παράγοντες όπως: το περιβάλλον εκπαίδευσης και τη συναισθηματική νοημοσύνη που μέσω αυτών μπορεί να καλλιεργηθεί η ΚΣ σε προπτυχιακό επίπεδο. Όμως παρά το γεγονός ότι έχουν αναδειχθεί οι παράγοντες που επηρεάζουν την κριτική σκέψη, οι φοιτητές/ήτριες σχολών επιστημών υγείας δε φαίνεται να αναπτύσσουν επαρκώς την ΚΣ τους κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Συνεπώς, υπάρχει ανάγκη περισσότερης διερεύνησης αυτών των παραγόντων καθώς και των αλληλεπιδράσεων και των τρόπων βελτίωσης της ΚΣ, ιδίως στον τομέα των φοιτητών/τριών υγειονομικής περίθαλψης (νοσηλευτικής και ιατρικής).Σκοπός: Σκοπός της διατριβής ήταν η διερεύνηση, αποτύπωση και καταγραφή της επίδρασης του περιβάλλοντος εκπαίδευσης και της συναισθηματικής νοημοσύνης στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στους φοιτητές/ήτριες σχολών επιστημών υγείας (Ιατρικής-Νοσηλευτικής). Επιπλέον, η παρούσα διατριβή είχε δύο κύριες υποθέσεις: 1) να εξετάσει τις πιθανές συσχετίσεις της κριτικής σκέψης με τη συναισθηματική νοημοσύνη (ΣΝ) και το περιβάλλον εκπαίδευσης (ΠΕ) και 2) να διερευνήσει ποιος παράγοντας από τους δύο (Συναισθηματική νοημοσύνη και Περιβάλλον εκπαίδευσης) επιδρά περισσότερο στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης (ΚΣ) σε φοιτητές/ήτριες ιατρικής και νοσηλευτικής. Μεθοδολογία: Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε δύο διαδοχικές φάσεις (2019 και 2020) χρησιμοποιώντας μεθοδολογία συγχρονικής μελέτης σε κάθε φάση με χρονική διαφορά ανάμεσα τους περίπου ενός ακαδημαϊκού έτους. Στην πρώτη φάση συμμετείχαν 208 πρωτοετείς σχολών επιστημών υγείας τριών πανεπιστημίων της Ελλάδος, δύο τμημάτων νοσηλευτικής (ΕΛΜΕΠΑ και ΕΚΠΑ) και του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστήμιου Κρήτης. Σε αυτήν τη φάση χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος «μοντελοποίησης δομικών εξισώσεων» για να εξεταστούν οι πιθανές συσχετίσεις μεταξύ ΚΣ με ΣΝ και ΠΕ. Η δεύτερη φάση διεξήχθη με 340 δευτεροετείς των ίδιων σχολών Νοσηλευτικής και Ιατρικής, μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2020. Χρησιμοποιήθηκε «ιεραρχική ανάλυση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης», σε πέντε βήματα, για να συγκριθούν οι συσχετίσεις της ΚΣ και της ΣΝ με την ΚΣ και το ΠΕ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και στις δύο φάσεις για να εκτιμηθεί η προδιάθεση στην κριτική σκέψη, την αντίληψη για το περιβάλλον εκπαίδευσης και την συναισθηματική νοημοσύνη, χορηγήθηκαν η Κλίμακα προδιάθεσης στην Κριτική Σκέψη, το Dundee Ready Education Environment Measure και το Trait Emotional Intelligence Questionnaire-Short Form αντίστοιχα. Αποτελέσματα: Στην πρώτη φάση συμμετείχαν 208 φοιτητές/ριες πανεπιστημίου, εκ των οποίων το 25,5% (ν= 53) ήταν άνδρες και το 74,5% (ν=155) γυναίκες. Η πλειονότητα ήταν μεταξύ 18-20 ετών (86,1%, ν=179) και σπούδαζαν νοσηλευτική (68,7%, ν=143 έναντι 31,3%, ν=65 ιατρική). Οι περισσότεροι φοιτητές/ριες είχαν μέτρια έως υψηλή διάθεση κριτικής σκέψης (μέση βαθμολογία 44,5 ± 4,9 ΤΑ), περισσότερο θετική παρά αρνητική συνολική αντίληψη του μαθησιακού περιβάλλοντος (μέση βαθμολογία 124,4 ± 20,4 ΤΑ) και είχαν μέτρια έως υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη (μέση βαθμολογία 4,92 ± 0,66 ΤΑ). Τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης έδειξαν ότι η κριτική σκέψη σχετιζόταν θετικά με τη συναισθηματική νοημοσύνη (β = 0,82, p < 0,001), αλλά όχι με το περιβάλλον εκπαίδευσης (β = 1,06, p = 0,30). Ωστόσο, η ανάλυση του μοντέλου δομικών εξισώσεων υποστήριξε την έμμεση σχέση μεταξύ του μαθησιακού περιβάλλοντος και της κριτικής σκέψης μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης (M = 1,10, CI = 0,13-2,17, p< 0,05). Στη δεύτερη φάση, η μέση ηλικία (έτη) των συμμετεχόντων ήταν 20,9 (±6,6 TA), η πλειοψηφία ήταν γυναίκες (82.6%, ν=281) και σπούδαζαν νοσηλευτική (86,8%, ν=295). Οι μέσες βαθμολογίες των φοιτητών/τριών ήταν μέτριες έως υψηλές για τη προδιάθεση στη ΚΣ (44,7 ± 4,68 TA), Η αντίληψη των φοιτητών/τριών για το ΠΕ ήταν περισσότερο θετική παρά αρνητική (μέση βαθμολογία 132,6 ± 22,0 TA) ενώ είχαν μέτριες έως υψηλές βαθμολογίες στη ΣΝ (μέση βαθμολογία 5,00, ± 0,66 TA). Τα γενικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο και σχολείο) δεν συσχετίστηκαν σημαντικά με την ΚΣ (p > 0,05). Ωστόσο, η ΚΣ συσχετίστηκε θετικά με το ΠΕ [Unstandardized Coefficient Beta (UCB) = 0,064 & p<0,001] και την ΣΝ (UCB = 1,522 & p<0,001). Επιπλέον, η ΚΣ φαίνεται να σχετίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό (R2 change adj = 0,036 & p<0,001) με τη ΣΝ (UCB = 1,522) από ό,τι με το ΠΕ (UCB = 0,064). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εσωτερική συνοχή των κλιμάκων αξιολογήθηκε με το άλφα του Cronbach και ήταν αποδεκτή για όλες τις κλίμακες: συνολική CTDS = 0,763 (θα πρέπει να είναι > 0,7), συνολική DREEM = 0,946 (θα πρέπει να είναι > 0,7) και συνολική TEIQue-SF = 0,845 (θα πρέπει να είναι > 0,7).Συμπεράσματα: Tα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής ανέδειξαν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να είναι ο υποκείμενος μηχανισμός για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, εάν εφαρμόζεται και καλλιεργείται σωστά σε ένα περιβάλλον εκπαίδευσης. Επιπλέον, τα ευρήματα της παρούσας διατριβής προτείνουν μια διαφορετική προσέγγιση για την βελτίωση της κριτικής σκέψης με έμφαση στη συναισθηματική νοημοσύνη χρησιμοποιώντας το περιβάλλον εκπαίδευσης. Επομένως, οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να στοχεύσουν στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης ενσωματώνοντας μεθόδους που τη βελτιώνουν και κατά συνέπεια να αναπτύξουν και την κριτική σκέψη των φοιτητών/τριών τους. Συνεπώς, τα πανεπιστήμια θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν αυτή τη γνώση και να προσαρμόσουν τα προγράμματα σπουδών τους, για να βελτιώσουν περαιτέρω την κριτική σκέψη των φοιτητών/τριών τους. Μια τέτοια τροποποίηση θα μπορούσε να βοηθήσει τους φοιτητές/ήτριες να αναπτύξουν καλύτερα τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και να γίνουν επαγγελματίες υγείας που θα παρέχουν υψηλής ποιότητας φροντίδα υγείας.