Η μετα-αλήθεια ως αυτο-εξαπάτηση: θεωρητικό πλαίσιο, πρακτικές στρατηγικές, ηθικές συνέπειες

Abstract

The research aims at the explanation of the notion of post-truth. The dissertation is articulated in Three Main Parts, and is supplemented by a methodological Introduction to the problematization, and a conclusive Epilogue. The course of the argument is as follows: (a) In the Introduction, the explanandum is mapped onto the notion of blame. This move is motivated by the frequent public use of the term post-truth as an accusation. I propose that the inherent force with which blame is thrown at post-truth attitudes must be accounted for by the agency which supports the formation of desired beliefs in the teeth of acknowledged evidence to the contrary. (b) In the First Part, titled “The Normativity of Belief”, I discuss four attempts to ground the alethic norm of belief. I side with a theory motivated by the fitting attitude and the buck-passing accounts of value. This theory establishes that beliefs are normatively formed by epistemic reasons alone, and that the wrong kind of reasons for belief, namely pragmatic reasons, are only the right reasons for the desire of, and the attempt to bring about, beliefs. The exclusivity of epistemic reasons for belief falsifies doxastic voluntarism. However, the will is not prevented from ushering apparent epistemic reasons that best support the belief desired by the doxastic subject. The phenomenon by which a subject is intentionally trying to form an acknowledged false belief in themselves is known as self-deception. (b) In the Second Part, titled “Self-deception”, I spell out two inherent paradoxes of self-deception, the static and the dynamic. My attempt is to argue against the sufficiency of deflationary theories, which attempt to solve the two problems by weeding away two elements of self-deception: intention and knowledge of the truth. If forceful blame against post-truth is to be justified, self-deception must be perpetrated with an elevated degree of agency. (c) The Third Part, titled “Post-truth: The Haggling Interlocutor in the Digital Era”, is an attempt to understand the need to use a new term (post-truth) for an ever-present phenomenon (self-deception). My understanding focuses on the need to account for the role that digital technology plays in triggering, effectuating, deepening, and pulling off self-deception; ultimately, singling out post-truth as a special kind of self-deception. (e) In the Epilogue, I recapitulate the findings of my research, and confirm that they verify my hypothesis: post-truth is the descriptive part of a blame against violations of epistemic and practical normativity, which are committed en masse in order to pull off self-deception about matters of common interest within the unprecedented technological condition of our times.

Σκοπός της έρευνας είναι η εξήγηση της έννοιας της μετα-αλήθειας. Η διατριβή αρθρώνεται σε Τρία Μέρη, τα οποία συμπληρώνονται από μία Εισαγωγική έκθεση της μεθόδου κι έναν συμπερασματικό Επίλογο. Η πορεία του επιχειρήματος για την επίτευξη του σκοπού είναι η εξής: (α) Στην Εισαγωγή, συνδέω το explanandum με τη δημώδη μομφή περί μετα-αλήθειας, τη συχνή επίρριψη της οποίας παρατηρούμε, φθίνουσα, στον δημόσιο διάλογο από το 2016. Διαπιστώνω ότι η ένταση της μομφής περί μετα-αλήθειας μπορεί να δικαιολογηθεί με αναφορά στην αυξημένη αυτουργία με την οποία το δοξαστικό υποκείμενο σχηματίζει τις επιθυμητές του πεποιθήσεις ενάντια στα αναγνωρισμένα από το ίδιο τεκμήρια που τις διαψεύδουν. (β) Στο Πρώτο Μέρος, το οποίο επιγράφεται «Η Θεμελίωση της Κανονιστικότητας της Πεποίθησης», συζητώ κριτικά τέσσερα επιχειρήματα θεμελίωσης του αληθειακού κανόνα ορθότητας της πεποίθησης, και συντάσσομαι με εκείνο που βασίζεται στη θεωρία της κατάλληλης στάσης (fitting attitude) και της μετάθεσης στους λόγους (buck-passing). Αφού κατοχυρώσω ότι οι πεποιθήσεις συγκροτούνται μόνο στη βάση επιστημικών λόγων, δείχνω ότι οι πραγματιστικοί λόγοι για πεποίθηση είναι μόνο λόγοι για επιθυμία και πρόκληση πεποίθησης. Αυτή η διαπίστωση περιορίζει τον ρόλο της βούλησης κατά τον σχηματισμό πεποίθησης στην προσπάθεια προσκόμισης του κατάλληλου είδους λόγων για πεποίθηση. Στο μέτρο που οι λόγοι αυτοί είναι εγνωσμένα ψευδείς, η προσπάθεια του υποκειμένου να εμβάλει στον εαυτό του την ψευδή πεποίθηση χαρακτηρίζεται ως αυτο-εξαπάτηση. (γ) Στο Δεύτερο Μέρος της μελέτης, που φέρει τον τίτλο «Αυτο-Εξαπάτηση», καταγράφω τα δύο μείζονα προβλήματα του φαινομένου: το στατικό και το δυναμικό. Απέναντι στις λιτές θεωρίες, οι οποίες προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματα αυτά αφαιρώντας από το φαινόμενο της αυτο-εξαπάτησης τις έννοιες της πρόθεσης και της επίγνωσης της αλήθειας, συζητώ και συνεισφέρω επιχειρήματα που καταδεικνύουν την εξηγητική τους ανεπάρκεια. Έτσι υπερασπίζομαι την αυξημένη αυτουργία με την οποία επιχειρείται η δοξαστική στρέβλωση της αυτο-εξαπάτησης, και η οποία βρίσκεται στον πυρήνα της μομφής περί μετα-αλήθειας. (δ) Στο Τρίτο Μέρος, με τον τίτλο «Μετα-αλήθεια: Ο Δύσκολος Προσδιαλεγόμενος στην Ψηφιακή Εποχή», προσπαθώ να αναδείξω το καινούργιο χαρακτηριστικό που εγγράφεται στη μομφή περί μετα-αλήθειας, προσφεύγοντας στην έννοια της εποχής που συχνά τη συνοδεύει. Κατανοώντας την εποχή ως τον ιστορικό χρόνο που οριοθετείται από κάποιο χαρακτηριστικό, συνδέω την αυτο-εξαπάτηση με το ανεπανάληπτο τεχνολογικό χαρακτηριστικό της εποχής μας: την ψηφιακή τεχνολογία. Αφού στραφώ στον Αριστοτέλη για να οριοθετήσω το πεδίο της επιχειρηματολογικής αντιπαράθεσης και τους τρόπους δυσχέρανσής της, ισχυρίζομαι ότι η δύσκολη προσέλευση του αυτο-εξαπατώμενου υποκειμένου στον διαλεκτικό χώρο επικαθορίζεται από την νέα ψηφιακή πραγματολογική συνθήκη της εποχής μας. Τέλος, καταγράφω συνοπτικά όψεις της ψηφιακής πραγματολογίας που πυροδοτούν, διευκολύνουν, εμβαθύνουν και διευρύνουν τις μεροληπτικές μας τάσεις. Εντός αυτής της πραγματολογικής συνθήκης αποκτά η αυτο-εξαπάτηση τον εξειδικευμένο χαρακτήρα τον οποίον ψέγει η μομφή όταν αναφέρεται σε εποχή μετα-αλήθειας. (ε) Στον Επίλογο της εργασίας, ανακεφαλαιώνω τα ευρήματα της μελέτης μου, τα οποία επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι η μετα-αλήθεια είναι το περιγραφικό μέρος μίας μομφής που ψέγει τις επιστημικές και τις πρακτικές παραβάσεις με τις οποίες τα δοξαστικά υποκείμενα διεκπεραιώνουν en masse τις διεργασίες της αυτo-εξαπάτησης, για ζητήματα που αφορούν τον κοινό μας βίο, εντός της ανεπανάληπτης τεχνολογικής συνθήκης της εποχής μας.