Οι επιδράσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στον στρατηγικό σχεδιασμό των επιχειρήσεων, στην ανάπτυξη καινοτομιών και διανοητικού κεφαλαίου

Abstract

This Phd thesis examines the potential effects of environmental regulations on the corporate operation. In particular, it seeks to identify potential effects of environmental regulations on undertaking specific initiatives by firms and on creating innovations and intellectual capital. To address these research goals, a research framework is designed which consists of three different steps/stages in order to draw knowledge about the relationships between environmental regulations and corporate environmental strategies. The first step is based on the well-known Porter Hypothesis, according to which strict and well-designed environmental regulations can formulate effective corporate innovations that can contribute to firms’ environmental and economic performance. To explore such relationships, benchmarking/scoring techniques were used mainly to determine potential nexus among environmental regulations, environmental innovation, green intellectual capital, environmental and economic performance. The second step is based on questionnaire-based surveys and statistical data analysis. The questionnaire was distributed to a sample of Greek chemical firms in order to obtain information on the role of proactive/voluntary or reactive strategies that may be triggered by the existing environmental regulatory framework and result in the creation of green intellectual capital and environmental innovation. The third and last step focuses on developing a conceptual model to design a diagnostic matrix to estimate the effects of environmental regulations on different types of corporate capital, the social and relationship, human, environmental, intellectual, manufactured, and financial capital. Finally, the findings of this thesis highlight the crucial role of the regulatory-driven and proactive approach in the strategic planning of firms as well as the development of environmental innovations and green intellectual capital. In fact, a close interaction between environmental innovation and green intellectual capital is identified, both of which can improve environmental and economic performance. Overall, the findings show a) the emerging trend – of the regulatory-innovative approach, b) the successful coexistence of a regulatory and proactive framework in the same model, c) the mediating role of green intellectual capital between environmental regulation and environmental and economic performance and d) a useful decision-making tool which can be used by firms.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τις ενδεχόμενες επιδράσεις των περιβαλλοντικών κανονιστικών ρυθμίσεων στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, εξετάζει τα αποτελέσματα που έχουν αυτές οι κανονιστικές ρυθμίσεις στην επιλογή συγκεκριμένων στρατηγικών από τις επιχειρήσεις και τις ενδεχόμενες επιρροές στη δημιουργία καινοτομιών και στη διαμόρφωση διανοητικού κεφαλαίου. Για την προσέγγιση του αντικειμένου της εν λόγω διατριβής, σχεδιάζεται ένα ερευνητικό πλαίσιο που αποτελείται από τρία διαφορετικά βήματα/στάδια προκειμένου να αντληθεί γνώση σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ των περιβαλλοντικών κανονιστικών ρυθμίσεων και των εταιρικών περιβαλλοντικών στρατηγικών. Το αρχικό βήμα βασίζεται στην ευρέως γνωστή Υπόθεση του Porter, σύμφωνα με την οποία αυστηρές και καλά σχεδιασμένες περιβαλλοντικές κανονιστικές ρυθμίσεις δύνανται να διαμορφώσουν ικανές εταιρικές καινοτομίες που μπορούν να συμβάλλουν στην περιβαλλοντική κι οικονομική επίδοση των επιχειρήσεων. Για τη διερεύνηση αυτών των ενδεχόμενων σχέσεων χρησιμοποιήθηκαν οι τεχνικές βαθμολόγησης και συγκριτικής ανάλυσης, κυρίως για τον προσδιορισμό της πιθανής σχέσης μεταξύ των περιβαλλοντικών κανονιστικών ρυθμίσεων, της περιβαλλοντικής καινοτομίας, του πράσινου διανοητικού κεφαλαίου, της περιβαλλοντικής κι οικονομικής επίδοσης. Το δεύτερο βήμα βασίζεται στις τεχνικές σύνταξης ερωτηματολόγιου κι ανάλυσης δεδομένων με στατιστικά τεστ. Το ερωτηματολόγιο διακινήθηκε σε ένα δείγμα ελληνικών χημικών επιχειρήσεων με σκοπό να αντλήσει πληροφορίες σχετικά με τον ρόλο των ενεργητικών/εθελοντικών ή παθητικών στρατηγικών που ενδέχεται να πυροδοτούνται από το υφιστάμενο περιβαλλοντικό ρυθμιστικό πλαίσιο και να καταλήγουν στη δημιουργία πράσινου διανοητικού κεφαλαίου και περιβαλλοντικής καινοτομίας. Το τρίτο και τελευταίο βήμα επικεντρώνεται στην ανάπτυξη ενός εννοιολογικού μοντέλου για τον σχεδιασμό μιας διαγνωστικής μήτρας για τον υπολογισμό των επιδράσεων των περιβαλλοντικών κανονιστικών ρυθμίσεων σε διάφορους τύπους εταιρικού κεφαλαίου, του κοινωνικού και διαπροσωπικού, του ανθρώπινου, του περιβαλλοντικού, του διανοητικού, του κατασκευαστικού και του οικονομικού κεφαλαίου. Τέλος, τα αποτελέσματα της διδακτορικής διατριβής αναδεικνύουν τον καθοριστικό ρόλο της κανονιστικά-καθοδηγούμενης και προληπτικής προσέγγισης στον στρατηγικό σχεδιασμό των επιχειρήσεων αλλά και στην ανάπτυξη περιβαλλοντικών καινοτομιών και πράσινου διανοητικού κεφαλαίου. Μάλιστα, εντοπίζεται μία στενή αλληλεπίδραση μεταξύ της περιβαλλοντικής καινοτομίας και του πράσινου διανοητικού κεφαλαίου, ενώ αυτά τα δύο δύνανται να βελτιώσουν την περιβαλλοντική κι οικονομική επίδοση. Συνολικά, τα ευρήματα δείχνουν α) τη νεοεμφανιζόμενη τάση – της ρυθμιστικό-καινοτομικής προσέγγισης, β) την επιτυχημένη συνύπαρξη του κανονιστικού και προληπτικού πλαισίου στο ίδιο μοντέλο, γ) τον διαμεσολαβητικό ρόλο του πράσινου διανοητικού κεφαλαίου ανάμεσα στις περιβαλλοντικές κανονιστικές ρυθμίσεις και στην περιβαλλοντική κι οικονομική επίδοση και δ) ένα χρήσιμο εργαλείο λήψης αποφάσεων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις επιχειρήσεις.