Αποτροπαϊκός και προστατευτικός χαρακτήρας φυλακτών στις συλλογές του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας – Θράκης: λαϊκή θρησκευτικότητα, διαθρησκειακές αναφορές και η χρήση των συμβόλων

Abstract

The purpose of this thesis is to broaden the concept of amulets in the period between the 18th and the 20th century, by exploring, in addition to the well-known amulets (chaimalia and crosses), the jewels and objects, which except to their primary use had also an averting from evil character. There are many protective elements (due to the material, the shape, the decoration, etc.) in jewelry and accessories of men's and women's clothing that are placed on vital organs of the body from head (brain) to the abdomen (female and male reproductive system).In addition to the documentation and description of unpublished material from the Folklife and Ethnological Museum of Macedonia - Thrace, it was necessary to be examined the “biographies” of these artifacts, in order to overcome the simple, descriptive level and to highlight the value of context in the study of material culture. In fact, it is proposed that the study of formal and informal religion should be combined in these objects. Through this thesis it is found that in such objects the coexistence of elements from the three Abrahamic religions (hexagram, crescent, military saints) is not uncommon, although more common seems to be the use of elements and symbols that are charged to be interpreted by the official and unofficial religion.Amulets are tangible and embodied spiritual objects made to protect the physical / material aspects of a spiritual being. A material object (amulet or jewel) is charged with spiritual powers in order to protect a material and spiritual entity. The boundaries between the human body and the amulet are being removed and thus begins an "embodied protection".

Στόχο της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της έννοιας του φυλακτού στην περίοδο από τον 18ο έως και τον 20ό αιώνα, καθώς εκτός από τα γνωστά φυλακτά (χαϊμαλιά και σταυροί) υπήρχαν παράλληλα πολλά κοσμήματα και αντικείμενα, τα οποία, πέρα από την επιτέλεση της πρωταρχικής τους χρήσης, είχαν και αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Υπάρχουν πολλά ευγονικά, αποτροπαϊκά και προστατευτικά στοιχεία (λόγω του υλικού, του σχήματος, της διακόσμησης κ.ά.) σε κοσμήματα και εξαρτήματα της ανδρικής και της γυναικείας ενδυμασίας, που τοποθετούνταν σε ζωτικά όργανα του σώματος, από το κεφάλι (εγκέφαλος) μέχρι την κοιλιακή χώρα (γυναικείο και ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα).Εκτός από την τεκμηρίωση και την περιγραφή αδημοσίευτου υλικού από το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης, κρίθηκε αναγκαία και η εξέταση της «βιογραφίας» τους, προκειμένου να ξεπεραστεί το απλό, περιγραφικό επίπεδο και να αναδειχθεί η αξία των συμφραζομένων (context) στην καταγραφή και στη μελέτη του υλικού πολιτισμού. Μάλιστα, προτείνεται η μελέτη του συγκερασμού της επίσημης και της ανεπίσημης θρησκείας στα αντικείμενα αυτά. Μέσω της συγκεκριμένης μελέτης διαπιστώνεται ότι η συνύπαρξη στοιχείων από τις τρεις αβραμικές θρησκείες (εξάλφα και ημισέληνος ή εξάλφα και στρατιωτικοί άγιοι) δεν είναι σπανία, αν και πιο συνηθισμένη είναι σαφώς η χρήση στοιχείων και συμβόλων που είναι επιφορτισμένα με ερμηνείες από την επίσημη και την ανεπίσημη θρησκεία.Τα φυλακτά αποτελούν ενσώματα και σωματοποιημένα πνευματικά αντικείμενα με σκοπό να προστατεύσουν τη σωματική - υλική διάσταση ενός πνευματικού και υλικού όντος. Ένα υλικό αντικείμενο, φυλακτό ή κόσμημα, επιφορτίζεται με πνευματικές δυνάμεις προκειμένου να προστατεύσει έναν οργανισμό υλικό και πνευματικό. Τα όρια του ανθρώπινου σώματος και του σώματος του φυλακτού καταργούνται και πλέον ξεκινά μια «ενσώματη φυλακτότητα».