Υποκειμενική εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου και προφίλ υγείας των εργαζομένων στο ΑΠΘ

Abstract

Introduction-Purpose: The university is a heterogeneous, complex work environment with potential acute or chronic exposure of employees to a wide range of hazards. Occupational risk assessment is the cornerstone of the prevention and control of hazards and has as its main goal both the preservation and the promotion of workers' health. The aim of this study was to assess the occupational hazards of employees at the Aristotle University of Thessaloniki (AUTH), as well as their health profile, as described by the employees themselves, assessing the university as a single organization from the point of view of Health and Safety at work and Public Health.Material - Methods: The employees at AUTh constituted the population under study. Data collection was performed by self-completing the printed or electronic form of a complex, structured questionnaire. Demographic and health profile factors, work parameters and work-related hazards were examined. In addition, the Indoor Air Quality (IAQ) was assessed through the MM 040NA Indoor Climate (Work Environment) questionnaire. The Total Hazard Scale along with the separate hazard scales were examined individually. Hierarchical Multiple Linear Regression was performed to investigate various correlation factors with the Total Hazard Scale. It was also used to highlight factors associated with the symptoms of Sick Building Syndrome (SΒS).Results: The study included 613 employees with mean age 47.64 (10.68) years. The 41.8% of the participants were men. The 48.7% belonged to the teaching staff, the 40.7% to the administrative staff and the 10.6% to the rest of the staff. Almost universally, all employees reported being at risk of at least one psychosocial (99%) and/or ergonomic (93.3%) hazard. The high demands of work (94.7%), the high degree of responsibility (73.5%) and the intense pace of work (65.5%) were the most important psychosocial hazards while the repetitive movements of the wrist or shoulder (66.7%) was the most frequently reported ergonomic hazard. All employees reported using visual display screens (VDS) in their work, with an average daily hours of 6.63 (2.62). Τhe 45.5% of employees attributed a physical symptom to the use of VDS with more frequent affected areas, the eyes (41.6%), the neck (40.8%) and the upper extremity (39.6%). The teaching staff, compared to the administrative staff, scored higher scores in the Chemical [0.35 (0.48) vs 0.11 (0.31), p <.001] and in the Biological Hazard Scales [0.28 (0.45) vs 0.11 (0.31), p <.001] while the administrative staff in the Ergonomic [2.58 (1.22) vs 2.33 (1.32), p <.05] and in the Psychosocial Hazard Scales [3.82 (1.51) vs 3.52 (1.31), p <.05]. Women scored statistically significant higher scores compared to men in the Total Hazard Scale [9.74 (4.2) vs 8.51 (3.9), p <.001] as well as in the Physical [2.79 (2.26) vs 2.15 (2), p <.001], Ergonomic [2.66 (1.25) vs 2.21 (1.29), p <.001] and Psychosocial Hazard Scales [3.74 (1.44) vs 3.46 (1.44), p <.001]. The hierarchical linear regression model demonstrated that age, atopy, job satisfaction, absenteeism, accidents at work and the impact of work on physical health predicted the 31.8% of the Total Hazard Scale variability. Regarding the complaints about the environmental conditions and the perceived IAQ, the most frequent were the "dust and dirt" (63.2%) and the "very low temperature" (24.9%). The most common symptom of SBS was "Fatigue" (34.1%) while the prevalence of general, mucosal and cutaneous symptoms of SBS was 40.8%, 19.8% and 8.1%, respectively. Multiple linear regression models showed correlations between various factors and scores regarding the total, general, mucosal and cutaneous SBS symptoms. Different factors were found to be associated with each type of SBS symptoms. In addition, significant finding of the study was that the 74.9% of the employees at AUTh were not informed about the risks related to their work and 79.2% of them were not trained how to prevent and/or deal with these risks, while the majority of the employees considered the work as the major factor influencing not only their physical but most importantly their mental health. As far as the health profile is concerned, 31.3% of the employees reported smoking, 23.3% experienced sleep problems while 29.9% did not exercise regularly. The 79.1% reported having a chronic health problem. These employees were older, appeared to have higher absenteeism rates, and scored higher on the Total Hazard Scale. An extremely high percentage of employees (91.7%) stated that they plan to make behavioral changes in order to maintain or improve their health. Increasing physical activity, losing weight and managing stress were the most common areas of interest.Conclusion: The present study showed that occupational hazards, with most prevalent ergonomic and psychosocial, are significant in the university work environment and are not evenly distributed among groups of employees. The poor IAQ was found to be of particular concern to employees and the most prevalent reported problems were related to cleanliness and temperature. There was also lack of health and safety staff training, an issue that is a bet on the university's Health and Safety services. Along with the occupational risk assessment, the assessment of the health profile and health needs of the employees are required in order to organize targeted health and safety policies. A great number of employees stated that they plan to adopt better health behaviors, highlighting the need for health promotion programs focused on needs and wants of employees. The subjective occupational hazard assessment is the first key step in assessing the occupational risk of the university as a whole. Further research with objective assessments, observation and analysis of each work position are proposed for a comprehensive risk assessment, on the basis of which targeted, effective and continuously implemented control measures will be proposed and a procedure of a constant feedback must be followed.

Εισαγωγή-Σκοπός: Το πανεπιστήμιο συνιστά ένα ανομοιογενές, πολυσύνθετο εργασιακό περιβάλλον με πιθανή οξεία ή χρόνια έκθεση των εργαζομένων σε ένα ευρύ φάσμα κινδύνων. Η εκτίμηση της επαγγελματικής επικινδυνότητας αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη και τον έλεγχο των κινδύνων και έχει ως κύριο στόχο τόσο τη διαφύλαξη όσο και την προαγωγή της υγείας των εργαζομένων. Σκοπό της παρούσης μελέτης αποτέλεσε η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου των εργαζομένων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), καθώς και του προφίλ υγείας τους, όπως περιγράφονται από τους ίδιους τους εργαζόμενους, εκτιμώντας το πανεπιστήμιο ως ενιαίο οργανισμό υπό το πρίσμα της Υγείας και της Ασφάλειας στην εργασία αλλά και της Δημόσιας Υγείας.Υλικό-Μέθοδος: Οι εργαζόμενοι στο ΑΠΘ αποτέλεσαν τον υπό μελέτη πληθυσμό. Η συλλογή δεδομένων έγινε με την αυτοσυμπλήρωση της έντυπης ή της ηλεκτρονικής μορφής ενός σύνθετου, δομημένου ερωτηματολογίου. Εξετάστηκαν δημογραφικοί παράγοντες, παράγοντες του προφίλ υγείας, παράμετροι εργασίας και κίνδυνοι σχετιζόμενοι με την εργασία. Επιπλέον, εκτιμήθηκε η Ποιότητα Αέρα Εσωτερικού Περιβάλλοντος (ΠΑΕΠ), μέσω του ερωτηματολογίου MM 040NA Indoor Climate (Work Environment). Υπολογίστηκε η Συνολική Κλίμακα Κινδύνου και οι επιμέρους κλίμακες κινδύνου για κάθε κατηγορία κινδύνου ξεχωριστά. H Ιεραρχική Πολλαπλή Γραμμική Παλινδρόμηση πραγματοποιήθηκε για τη διερεύνηση διαφόρων παραγόντων συσχέτισης με την Συνολική Κλίμακα Κινδύνου. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε για την ανάδειξη παραγόντων συσχέτισης με τα συμπτώματα του Συνδρόμου Άρρωστου Κτιρίου (ΣΑΚ). Αποτελέσματα: Στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν 613 εργαζόμενοι με μέσο όρο ηλικίας τα 47.64 (10.68) έτη. Το 41.8% των συμμετεχόντων ήταν άνδρες. Το 48.7% ανήκε στο διδακτικό, το 40.7% στο διοικητικό και το 10.6% στο λοιπό προσωπικό. Σχεδόν καθολικά, όλοι οι εργαζόμενοι ανέφεραν ότι κινδυνεύουν τουλάχιστον από έναν ψυχοκοινωνικό (99%) ή/και εργονομικό (93.3%) κίνδυνο. Οι υψηλές απαιτήσεις εργασίας (94.7%), ο υψηλός βαθμός ευθύνης (73.5%) και ο έντονος ρυθμός εργασίας (65.5%), αποτέλεσαν τους πιο σημαντικούς ψυχοκοινωνικούς κινδύνους ενώ οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις του καρπού ή του ώμου (66.7%) το συχνότερα αναφερόμενο εργονομικό κίνδυνο. Όλοι οι εργαζόμενοι ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν οθόνες οπτικής απεικόνισης (ΟΟΑ) στην εργασία τους, με μέσο όρο ωρών ημερήσιας χρήσης 6.63 (2.62). Το 45.5% των εργαζόμενων απέδωσε κάποιο σωματικό σύμπτωμα στη χρήση ΟΟΑ με συχνότερες εντοπίσεις, τους οφθαλμούς (41.6%), τον αυχένα (40.8%) και το άνω άκρο (39.6%). Το διδακτικό, συγκριτικά με το διοικητικό προσωπικό, σημείωσε υψηλότερα σκορ στις Κλίμακες των Χημικών [0.35 (0.48) vs 0.11 (0.31), p <.001] και Βιολογικών Κινδύνων [0.28 (0.45) vs 0.11 (0.31), p <.001] ενώ το διοικητικό προσωπικό στις Κλίμακες των Εργονομικών [2.58 (1.22) vs 2.33 (1.32), p <.05] και Ψυχοκοινωνικών Κινδύνων [3.82 (1.51) vs 3.52 (1.31), p <.05]. Οι γυναίκες σημείωσαν στατιστικώς σημαντικά υψηλότερα σκορ συγκριτικά με τους άντρες στη Συνολική Κλίμακα Κινδύνων [9.74 (4.2) vs 8.51 (3.9), p <.001] καθώς και στις επιμέρους Κλίμακες των Φυσικών [2.79 (2.26) vs 2.15 (2), p <.001], Εργονομικών [2.66 (1.25) vs 2.21 (1.29), p <.001] και Ψυχοκοινωνικών κινδύνων [3.74 (1.44) vs 3.46 (1.44), p <.001]. Το μοντέλο της ιεραρχικής γραμμικής παλινδρόμησης που δημιουργήθηκε ανέδειξε ότι η ηλικία, η ατοπία, η εργασιακή ικανοποίηση, ο απουσιασμός, τα ατυχήματα στην εργασία και η επίδραση της εργασίας στη σωματική υγεία προέβλεψαν το 31.8% της μεταβλητότητας της βαθμολογίας της Συνολικής Κλίμακας Κινδύνων. Σχετικά με τα παράπονα για τις συνθήκες εσωτερικού περιβάλλοντος και την αντιληπτή ΠΑΕΠ, τα συχνότερα ήταν η «σκόνη και βρωμιά» (63.2%) και η «πολύ χαμηλή θερμοκρασία δωματίου» (24.9%). Από τα συμπτώματα του ΣΑΚ το πιο συχνό ήταν η «κόπωση» (34.1%) ενώ ο επιπολασμός των γενικών, βλεννογονικών και δερματικών συμπτωμάτων ΣΑΚ ήταν 40.8%, 19.8% και 8.1%, αντίστοιχα. Τα μοντέλα πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης ανέδειξαν συσχετίσεις μεταξύ διαφόρων παραγόντων και των σκορ τόσο των συνολικών όσο και των επιμέρους, γενικών, βλεννογονικών και δερματικών ΣΑΚ συμπτωμάτων. Διαφορετικοί παράγοντες βρέθηκε να σχετίζονται με κάθε κατηγορία συμπτωμάτων ΣΑΚ. Επιπρόσθετα, σημαντικό εύρημα της μελέτης αποτέλεσε ότι το 74.9% των εργαζομένων στο ΑΠΘ δεν ήταν ενημερωμένοι για τους κινδύνους που σχετίζονται με την εργασία τους και 79.2% δεν ήταν εκπαιδευμένοι για την πρόληψη ή/και αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών ενώ η πλειοψηφία των εργαζόμενων θεωρούσαν την εργασία σημαντικό παράγοντα επίδρασης στην υγεία τους, τόσο της σωματικής και ακόμη περισσότερο της ψυχικής. Όσον αφορά το προφίλ υγείας, 31.3% των εργαζομένων δήλωσαν καπνιστές, 23.3% αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου ενώ 29.9% δεν ασκούνταν συστηματικά. Το 79.1% ανέφερε ότι έχει κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας. Οι εργαζόμενοι αυτοί ήταν μεγαλύτεροι σε ηλικία, εμφάνισαν υψηλότερα ποσοστά απουσιασμού και σημείωσαν υψηλότερες βαθμολογίες στην Συνολική Κλίμακα Κινδύνων. Εξαιρετικά υψηλό ποσοστό εργαζομένων (91.7%) δήλωσε ότι σχεδιάζει να προβεί σε αλλαγές συμπεριφορών προκειμένου να διατηρήσει ή να βελτιώσει την υγεία του. Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, η απώλεια βάρους και η διαχείριση του άγχους αποτέλεσαν τα συχνότερα πεδία ενδιαφέροντος. Συμπεράσματα: Η παρούσα μελέτη ανέδειξε ότι οι επαγγελματικοί κίνδυνοι, με συχνότερους τους εργονομικούς και τους ψυχοκοινωνικούς, είναι σημαντικοί στο πανεπιστημιακό εργασιακό περιβάλλον και δεν κατανέμονται ισότιμα μεταξύ των ομάδων των εργαζομένων. Η φτωχή ΠΑΕΠ βρέθηκε να απασχολεί ιδιαίτερα τους εργαζόμενους με τα προβλήματα που σχετίζονται με την καθαριότητα και την θερμοκρασία να κατέχουν κυρίαρχες θέσεις. Επίσης, διαπιστώθηκε η ελλιπής εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα Υγείας και Ασφάλειας, ζήτημα που αποτελεί στοίχημα των υπηρεσιών Υγείας και Ασφάλειας του πανεπιστημίου. Ταυτόχρονα με την εκτίμηση της επαγγελματικής επικινδυνότητας, η εκτίμηση του προφίλ υγείας και των αναγκών υγείας των εργαζομένων απαιτείται για την οργάνωση στοχευμένων πολιτικών Υγείας και Ασφάλειας. Μεγάλος αριθμός του συνόλου των εργαζομένων δήλωσε ότι σχεδιάζει να υιοθετήσει καλύτερες συμπεριφορές υγείας, αναδεικνύοντας την ανάγκη για προγράμματα Προαγωγής Υγείας, εστιασμένα στις ανάγκες και τις επιθυμίες των εργαζομένων. Η υποκειμενική εκτίμηση επαγγελματικών κινδύνων αποτελεί το πρώτο βασικό βήμα στην εκτίμηση της επαγγελματικής επικινδυνότητας του πανεπιστημίου ως ενιαίο σύνολο. Περαιτέρω έρευνα με αντικειμενικές εκτιμήσεις, παρατήρηση και ανάλυση κάθε θέσης εργασίας προτείνονται για μια ολοκληρωμένη εκτίμηση επικινδυνότητας, βάση της οποίας θα προταθούν στοχευμένα, αποτελεσματικά και εφαρμόσιμα μέτρα ελέγχου, διαδικασία η οποία και οφείλει να ανατροφοδοτείται συνεχώς.