Τοπική αυτοδιοίκηση και προστασία περιβάλλοντος: δημοσιονομικές και φορολογικές προεκτάσεις

Abstract

Nowadays, it is common place that there is a need to ensure a sustainable, ecologically balanced and elegant environment. Satisfying this vital need constitutes a requirement for the survival of the humans and the conservation of their health, as well as for preserving their dignity, a result of which is the right to a quality of life. For this reason, the goal for environmental protection shall be incorporated into the public policies of all levels of government administration and local administration. Indeed, at the level of local administration, which is the administration level that is closer to the citizens, environmental management can be even more effective. In view of the above, the present study aims at exploring the three main factors of the transition to a stronger local administration that is, the reinforcement of the administrative independence, the financial sufficiency and the democratic participation, so that for it to be truly in a position to play a more important role in environmental protection. It shall be noted, that the study focuses to the role of the local administration in the environmental protection of the natural and the residential environment. To begin with, the study defines the concept of the legally protected right to the environment and makes a comprehensive reference to the current environmental legislation, as well as to the laws governing the institution of the Local Administration in Greece, with an emphasis on the field of the powers of the local administration. The study includes a separate chapter where it examines the concept of the “local matter”. Then, it examines the possibilities for reinforcing the administrative and financial independence of the Local Administration Organisations, based on the current legislative framework, which however, they either improperly make use of or they make no use of them at all. The study proposes some general institutional amendments at a legislative level, such as the adoption of a system of local taxes based on environmental criteria. Finally, the study examines the particular means of conctractual action of the local administration and the possibility to use certain business schemes, while it also explores the practical value of a democratic participation to the advancement of the environmental management at a local level. The study concludes that the local administration shall, presumably, have all the environmental powers of local interest. To this respect, we suggest expanding its administrative powers, in the light of specific legal and operational criteria, securing a financial sufficiency through a rational management of the existing financial sources and the enactment of new local proceeds, as well as encouraging the active participation of the members of the local community in decision making processes related to the environment, especially through the use of existing institutions of democratic participation and the possibilities offered by new technologies.

Στις μέρες μας, η ανάγκη εξασφάλισης ενός βιώσιμου, οικολογικά ισόρροπου και καλαίσθητου περιβάλλοντος συνιστά κοινή παραδοχή. Η ικανοποίηση της ζωτικής αυτής ανάγκης αποτελεί δε προϋπόθεση για την επιβίωση του ανθρώπου και τη διατήρηση της υγείας του, όπως και για τη διασφάλιση της αξιοπρέπειάς του, απόρροια της οποίας αποτελεί η αξίωση για ποιότητα ζωής. Γι’ αυτό, ο στόχος της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενσωματωθεί στις δημόσιες πολιτικές κάθε επιπέδου κρατικής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης. Στο επίπεδο, μάλιστα, της τοπικής αυτοδιοίκησης, ως το διοικητικό επίπεδο το πλησιέστερο προς τον πολίτη, η περιβαλλοντική διαχείριση μπορεί να γίνει πιο αποτελεσματική.Υπό τα δεδομένα αυτά, η παρούσα μελέτη στοχεύει στην διερεύνηση των τριών βασικών παραγόντων της μετάβασης προς μια πιο δυνατή τοπική αυτοδιοίκηση, ήτοι την ενίσχυση της διοικητικής αυτοτέλειας, της δημοσιονομικής επάρκειας και της δημοκρατικής συμμετοχής, ώστε να είναι πράγματι σε θέση να έχει ένα πιο ουσιαστικό ρόλο στην περιβαλλοντική προστασία. Σημειωτέον ότι η μελέτη εστιάζει στο ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης στην προστασία του φυσικού και του οικιστικού περιβάλλοντος.Έτσι, αρχικά, οριοθετείται η έννοια του προστατευτέου εννόμου αγαθού του περιβάλλοντος και γίνεται μια όσο το δυνατόν περιεκτικότερη αναφορά στην ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία, καθώς και στην νομοθεσία που διέπει το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, με έμφαση στο πεδίο των αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η μελέτη αφιερώνει ιδιαίτερο κεφάλαιο στην εξέταση του περιεχομένου της έννοιας «τοπική υπόθεση». Στη συνέχεια, εξετάζονται οι δυνατότητες ενίσχυσης της διοικητικής και της δημοσιονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ, βάσει του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, τις οποίες, όμως, αυτοί αξιοποιούν κατά εσφαλμένο τρόπο ή δεν έχουν αξιοποιήσει καθόλου. Προτείνονται ακόμα ορισμένες γενικότερες θεσμικές αλλαγές σε νομοθετικό επίπεδο, όπως η θέσπιση ενός συστήματος τοπικών φόρων με βάση περιβαλλοντικά κριτήρια. Τέλος δε, εξετάζονται ειδικότερα μέσα συμβατικής δράσης της τοπικής αυτοδιοίκησης και η δυνατότητα χρήσης ορισμένων επιχειρηματικών σχημάτων, ενώ διερευνάται η πρακτική αξία της δημοκρατικής συμμετοχής στην προαγωγή της περιβαλλοντικής διαχείρισης σε τοπικό επίπεδο.Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει, κατά τεκμήριο, να διαχειρίζεται περιβαλλοντικές αρμοδιότητες τοπικού χαρακτήρα. Προς τούτο, προτείνεται η διεύρυνση των διοικητικών αρμοδιοτήτων της, με γνώμονα συγκεκριμένα νομικά και λειτουργικά κριτήρια, η εξασφάλιση της δημοσιονομικής της επάρκειας, μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των υφιστάμενων οικονομικών πόρων και της θέσπισης νέων τοπικών εσόδων, καθώς και η ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής των μελών της τοπικής κοινωνίας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων για το περιβάλλον, ιδίως μέσω της αξιοποίησης των υφισταμένων θεσμών δημοκρατικής συμμετοχής και των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών.