Migrant integration at the regional level in the rural areas of Southern Europe: a comparative analysis of the cases of Albanians in Crete (Greece) and Moroccans in Sardinia (Italy)

Abstract

International migration to rural areas of Southern Europe has been an important process since the 1990s and continues to have a significant demographic and economic impact on these areas. Many migrants have settled there for more than two decades now, but we know relatively little about their experiences, perceptions, needs, living conditions and aspirations. This empirical, interdisciplinary and comparative research aims to examine the impact of the place of living on the integration and perceived well-being of migrants living in rural areas of Southern Europe, with a special focus on those of Crete and Sardinia. The thesis explores spatial trends and patterns regarding the socio-economic integration of Albanians and Moroccans living in the rural areas of Crete and Sardinia, respectively, by examining these in relation to the urban ones of each region. Moreover, it investigates the role of supra-national, national and sub-national actors and policies in the integration processes during the last three decades. Following a policy assemblage analysis, the thesis explores how general or targeted policies adopted at the different government levels have addressed integration in the urban and rural areas of the two countries and regions, respectively. The selection of these two regions was based on a number of common migration, institutional, demographic, economic, social, cultural and geomorphologic features, also presented in other coastal, predominantly rural or intermediate rural regions of Southern Europe. On the other hand, there is a substantial difference between them, which lies in the much more decentralised and multi-level integration governance system that Italy has adopted as opposed to the Greek centralised one. Such a difference allowed for meaningful comparisons regarding the interplay between the migrant integration governance and the settlement and well-being of migrants living in rural areas. Drawing from survey data collected between March 2019 and May 2020 and in-depth face-to-face interviews with key informants and migrants, the thesis combined elements of both qualitative and quantitative methods of analysis to achieve the objectives mentioned above. The cross-national and within-region (between urban and rural areas; between the various typologies of rural areas) comparisons used the core indicators, definitions, and classifications proposed by the European Commission and OECD (e.g. Zaragoza indicators; Settling In 2015 & 2018, DEGURBA). The analysis of the findings suggests that: a) The place of living does matter in many ways when it comes to integration. Respondents’ settlement and integration in the rural areas of the two regions were strongly influenced by exogenous structural factors and features of these areas, b) Integration outcomes varied only slightly between urban and rural areas in both objective and subjective terms and c) Migrant integration in rural areas was not homogeneous across the various rural typologies examined (intermediate, remote, coastal). Worth noting variations emerged in various domains such as employment, housing, financial conditions as well as the attitudes of the local society towards migration.

H διεθνής μετανάστευση προς τις περιοχές της υπαίθρου της Νότιας Ευρώπης είναι ένα σημαντικό φαινόμενο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και συνεχίζει να έχει αυξανόμενο δημογραφικό και οικονομικό αντίκτυπο σε αυτές μέχρι και σήμερα. Πολλοί μετανάστες έχουν εγκατασταθεί σε αυτές τις περιοχές για περισσότερο από δύο δεκαετίες, αλλά γνωρίζουμε λίγα για τις εμπειρίες, τις αντιλήψεις, τις ανάγκες, τις συνθήκες διαβίωσης και τις φιλοδοξίες τους. Ο στόχος αυτής της εμπειρικής, διεπιστημονικής και συγκριτικής έρευνας είναι να εξετάσει τον αντίκτυπο του τόπου διαμονής στην ένταξη των μεταναστών/μεταναστριών και την ευημερία αυτών στις περιοχές της υπαίθρου της Νότιας Ευρώπης, ιδιαίτερα αυτών της Κρήτης και της Σαρδηνίας. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή διερευνά τις χωρικές τάσεις και τα μοτίβα σχετικά με την κοινωνικοοικονομική ένταξη των Αλβανών και Μαροκινών που ζουν στις δύο περιφέρειες, εξετάζοντας τις αγροτικές περιοχές σε σχέση με τις αστικές της ίδιας περιφέρειας. Επιπλέον, εξετάζει σε βάθος τον ρόλο των υπερεθνικών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών δρώντων στις διαδικασίες ένταξης κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Μέσα από μια σε βάθος ανάλυση των πολιτικών και προγραμμάτων ένταξης, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο γενικές ή στοχευμένες πολιτικές που υιοθετήθηκαν στα διάφορα εμπλεκόμενα κυβερνητικά επίπεδα επηρέασαν την ένταξη στις αστικές και αγροτικές περιοχές των δύο χωρών και περιφερειών, αντίστοιχα. Η επιλογή αυτών των δύο περιφερειών βασίστηκε στα διάφορα κοινά θεσμικά, δημογραφικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν, τα οποία εμφανίζονται και σε άλλες παράκτιες, κυρίως ή ενδιάμεσες αγροτικές περιφέρειες της Νότιας Ευρώπης. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ τους που βασίζεται στο πολύ πιο αποκεντρωμένο και πολυεπίπεδο σύστημα διακυβέρνησης της ένταξης που έχει υιοθετήσει η Ιταλία από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 σε αντίθεση με το συγκεντρωτικό σύστημα που έχει υιοθετήσει η Ελλάδα μέχρι σήμερα. Με βάση τα εμπειρικά δεδομένα της έρευνας που συλλέχθηκαν μεταξύ Μαρτίου 2019 και Μαΐου 2020 και τις σε βάθος προσωπικές συνεντεύξεις με ειδικούς και μετανάστες, η διατριβή συνδύασε στοιχεία τόσο ποιοτικών όσο και ποσοτικών μεθόδων ανάλυσης για να επιτύχει τους στόχους που αναφέρθηκαν παραπάνω. Για τις διακρατικές και τις ενδοπεριφερειακές (μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών καθώς και μεταξύ των διαφόρων τυπολογιών αγροτικών περιοχών) συγκρίσεις χρησιμοποιήθηκαν οι πιο πρόσφατοι βασικοί δείκτες, ορισμοί και ταξινομήσεις που έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Τμήμα Μετανάστευσης του ΟΟΣΑ (π.χ. δείκτες Σαραγόσα, Διακανονισμός το 2015 & 2018 DEGURBA). Η ανάλυση των ευρημάτων ανέδειξε ότι: α) O τόπος κατοικίας επηρεάζει με πολλούς τρόπους την ένταξη. Η εγκατάσταση και η ένταξη των ερωτηθέντων στις αγροτικές περιοχές των δύο περιοχών επηρεάστηκε έντονα από εξωγενείς διαρθρωτικούς παράγοντες και τα χαρακτηριστικά αυτών των περιοχών, β) Τα αποτελέσματα ένταξης των μεταναστών/μεταναστριών διέφεραν μόνο ελαφρώς μεταξύ των αστικών και αγροτικών περιοχών τόσο σε αντικειμενικούς όσο και σε υποκειμενικούς όρους και γ) Η ένταξη των μεταναστών/μεταναστριών στις αγροτικές περιοχές δεν είναι ομοιογενής ανά τις διάφορες αγροτικές τυπολογίες που εξετάστηκαν (ενδιάμεσες, απομακρυσμένες, παράκτιες). Πολλές διαφοροποιήσεις παρατηρήθηκαν σε τομείς όπως η απασχόληση, η στέγαση, οι οικονομικές συνθήκες καθώς και οι στάσεις της τοπικής κοινωνίας απέναντι στη μετανάστευση μεταξύ αυτών.