Η δεύτερη χρήση κιονοκράνων στην Ελλάδα από την ύστερη αρχαιότητα έως τον πρώιμο μεσαίωνα

Abstract

The dissertation treats the use of spolia capitals (i.e. reused column capitals or column bases, imposts, pier caps and abaci functioning as capitals) in the territories of modern Greece from c. 300 to 1000. Within a critical catalogue, 100 selected monuments are discussed. The discussions focus on the building history of the monuments, the documentation of their architectural members and the interpretation of re-use in architectural compositions. The text composes the results of the foresaid analysis, in order to examine the byzantine attitude towards spolia and interpret the logical steps that mediated from the desire of antiquities to their application in new building projects. It is argued that changes in relations of production led to a revision of the concept of architectural orders and contributed to the formation of ideological systems around the Greco-Roman past, while, at the same time, the legal framework and the methods of building were being adapted to current needs.

Η διατριβή πραγματεύεται την επαναχρησιμοποίηση παλαιών αρχιτεκτονικών μελών με λειτουργία κιονοκράνου (δηλ. κιονόκρανα, βάσεις κιόνων, επιθήματα, επίκρανα, αμφικιονόκρανα και πλακοειδείς άβακες) στην Ελλάδα από τις αρχές του 4ου έως τα τέλη του 10ου αιώνος. Στον κατάλογο της διατριβής, συζητούνται αναλυτικά 100 επιλεγμένα μνημεία τα οποία καλύπτουν ολόκληρο το εξεταζόμενο γεωγραφικό και χρονολογικό πλαίσιο. Οι συζητήσεις περιλαμβάνουν παρατηρήσεις γύρω από την οικοδομική ιστορία των κτιρίων, την τεκμηρίωση των αρχιτεκτονικών τους μελών και την ερμηνεία της δεύτερης χρήσης στο πλαίσιο των αρχιτεκτονικών συνθέσεων. Στο συνθετικό μέρος της διατριβής, ανιχνεύεται η συμπεριφορά της βυζαντινής κοινωνίας απέναντι στα σπόλια, εξετάζοντας τα λογικά βήματα που μεσολαβούσαν από την επιθυμία ως την εφαρμογή τους σε καινούριες οικοδομές. Διαπιστώνεται ότι οι μεταβολές των σχέσεων παραγωγής οδήγησαν σε αναθεώρηση της έννοιας του ρυθμού και συνετέλεσαν στη διαμόρφωση ιδεολογικών συστημάτων γύρω από το ελληνορωμαϊκό παρελθόν, παράλληλα με αναπροσαρμογές του νομικού πλαισίου και των μεθόδων της οικοδομικής τέχνης στις τρέχουσες ανάγκες.