Διερεύνηση της κοινωνικής ένταξης γυναικών με κινητική βλάβη στην Ελλάδα

Abstract

This research aimed to investigate the social inclusion of women with physical disabilities. Specifically, the study set out to explore the perceptions of women with physical disabilities regarding their social inclusion. Furthermore, the present study examined the impact of social capital of women with physical disabilities on their social inclusion.The research followed a transformative sequential mixed-method design where the quantitative phase of data collection preceded the qualitative one. For the purpose of quantitative data collection, a Social Capital Questionnaire (SCQ) for people with physical disability was administered to both men and women. Qualitative data were collected through individual semi-structured interviews exclusively with women. The study’s sample consisted of 281 people with physical disabilities who responded to SCQ scale and 20 women with physical disabilities that were interviewed. In addition, participants were members of associations of people with physical disabilities, they were over 18 years old and they had severe motor difficulty (use of walking stick or wheelchair). Moreover, to qualify for participation, the motor difficulty respondents experienced had to appear in childhood/adolescence or in adulthood.The study utilized the notion of social capital defined by Pierre Bourdieu as a means of analyzing and exploring social inclusion of women with physical disabilities. The present study approached disability differently (transformative approach) providing a new theoretical model for Greece focusing on disabled women’s voice through notions of social capital and disabled body that they have not been examined thoroughly in Greek bibliography.Findings from the quantitative data analysis pointed to the “double oppression” disabled women face something that became evident through the low levels of social capital compared to those with disabled men. Particularly, statistically significant differences were detected between disabled men and women with the former reporting higher scores in the areas of total direct informal contact networks, of total indirect informal contact networks, and to total trust showing to other people. In addition, women with physical disabilities showed lower levels of social capital in regards to practical and emotional support. These results turned attention exclusively to women with physical disabilities.The analysis of the qualitative data suggest that the overwhelming majority of women reported that they don’t feel like being part of society, whereas participants claiming feeling satisfaction from their social inclusion is due to their personal claims and choices. Moreover, the analysis of the qualitative data depicted a differentiation of definition regarding the term inclusion among women with physical disability. Conceptualization of the term inclusion ranged from recognition of disable rights, reassurance of politics that promote accessibility, existence of an integrated healthcare system to social reaction, eliminate discrimination and emotional satisfaction. The contribution to knowledge of the present study lies in the demonstration of importance of social capital and voice of women with physical disability as both parts leading to promotion of social inclusion of disabled people in general. However, despite the fact that social capital is conducive to social inclusion, research showed that defining disability from disabled women’s’ perspective and social conceptualization of the same term plays an instrumental role. Finally, research results suggested that the study of social capital through elements of an emancipatory gaze provides opportunities for a deeper understanding of the experiences of inclusion of women with physical disabilities, making future research in disabilities studies field more necessary.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της κοινωνικής ένταξης γυναικών με κινητική βλάβη. Ειδικότερα, μελετήθηκε μέσα από τα βιώματά τους ποιες είναι οι αντιλήψεις των γυναικών με κινητική βλάβη για την κοινωνική τους ένταξη. Επίσης, εξετάσθηκε ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζει το κοινωνικό κεφάλαιο των γυναικών με κινητική βλάβη την κοινωνική τους ένταξη.Η έρευνα στηρίχθηκε σε μετασχηματιστική μεικτή μεθοδολογία ακολουθίας, όπου η πρώτη φάση (ποσοτική) ενημέρωσε τη δεύτερη (ποιοτική). Για τη συλλογή των ποσοτικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα μέτρησης κοινωνικού κεφαλαίου ατόμων με κινητική βλάβη (Social Capital Questionnaire ) σε άνδρες και γυναίκες, ενώ η συλλογή των ποιοτικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε με ημι-δομημένες συνεντεύξεις μόνο σε γυναίκες. Στην έρευνα συμμετείχαν 281 άτομα με κινητική βλάβη για την ποσοτική φάση της έρευνας (ερωτηματολόγια) και 20 γυναίκες με κινητική βλάβη για την ποιοτική φάση της έρευνας (συνεντεύξεις). Οι συμμετέχοντες/χουσες ήταν εγγεγραμμένοι/ες σε σύλλογο ατόμων με κινητική αναπηρία, είχαν συμπληρώσει το 18ο έτος, παρουσίαζαν κάποια σοβαρή κινητική δυσκολία (χρήση αμαξιδίου ή μπαστουνιού), η οποία εμφανίστηκε στην παιδική/εφηβική ηλικία ή στην ενήλικη ζωή.Το θεωρητικό πλαίσιο μέσα από το οποίο μελετήθηκε η κοινωνική ένταξη των γυναικών με κινητική βλάβη στηρίχθηκε στη θεωρία του Pierre Bourdieu για το κοινωνικό κεφάλαιο. Η παρούσα έρευνα προσέγγισε την αναπηρία μέσα από το μετασχηματιστικό ερευνητικό παράδειγμα, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από τη χειραφετική προσέγγιση. Η συγκεκριμένη έρευνα προτείνει ένα νέο θεωρητικό μοντέλο για την Ελλάδα εστιάζοντας στη φωνή των γυναικών με κινητική βλάβη μέσα από έννοιες, όπως αυτή του κοινωνικού κεφαλαίου και του σώματος, οι οποίες δεν έχουν αναδειχθεί εκτενώς στην ελληνική βιβλιογραφία.Τα αποτελέσματα τα ποσοτικών δεδομένων υπογράμμισαν τη διπλή καταπίεση την οποία βιώνουν οι ανάπηρες γυναίκες, καθώς, όπως φάνηκε, οι γυναίκες με κινητική βλάβη εμφάνισαν χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικού κεφαλαίου συγκριτικά με τους άνδρες με κινητική βλάβη. Ειδικότερα, η ανάλυση κατέδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στη συνολική άμεση επαφή με ανεπίσημα δίκτυα, στη συνολική έμμεση επαφή με ανεπίσημα δίκτυα, καθώς και στη συνολική εμπιστοσύνη που δείχνουν σε άλλα άτομα. Επίσης, οι γυναίκες με κινητική βλάβη επέδειξαν χαμηλότερο βαθμό κοινωνικού κεφαλαίου στην πρακτική και στη συναισθηματική στήριξη. Αυτοί οι δείκτες οδήγησαν στη συνέχεια στην εστίαση της έρευνας αποκλειστικά στις γυναίκες με κινητική βλάβη.Σύμφωνα με όσα ανέδειξε η ποιοτική ανάλυση των δεδομένων, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών δήλωσε ότι δεν εντάσσεται πλήρως στον κοινωνικό ιστό, ενώ όσες συμμετέχουσες βιώνουν ικανοποίηση από την ένταξή τους, αυτό οφείλεται σε προσωπικές διεκδικήσεις και επιλογές. Επιπρόσθετα, τα ποιοτικά δεδομένα ανάδειξαν ότι οι γυναίκες με κινητική βλάβη διαφέρουν ως προς τη νοηματοδότηση που αποδίδουν στην έννοια της ένταξης. Η νοηματοδότηση αυτή ποικίλλει από την αναγνώριση αναπηρικών δικαιωμάτων, την εξασφάλιση πολιτικών που προωθούν την προσβασιμότητα, την ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος υγείας μέχρι την κοινωνική αλληλεπίδραση, την εξάλειψη διακρίσεων και τη συναισθηματική ικανοποίηση. Η συνεισφορά της παρούσας έρευνας στη γνώση έγκειται στην ανάδειξη της αξίας του κοινωνικού κεφαλαίου και της φωνής των γυναικών με κινητική βλάβη ως συστατικά μέρη τα οποία προωθούν την κοινωνική ένταξη του ανάπηρου ατόμου. Ωστόσο, παρά το ότι το κοινωνικό κεφάλαιο ευνοεί την κοινωνική ένταξη, η έρευνα έδειξε ότι καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν εξίσου η νοηματοδότηση της αναπηρίας από την ίδια την ανάπηρη γυναίκα, καθώς και η κοινωνική πρόσληψη της αναπηρίας.Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν ότι η μελέτη του κοινωνικού κεφαλαίου, λαμβάνοντας υπόψη κάποια στοιχεία από τη χειραφετική προσέγγιση, παρέχει τη δυνατότητα για καλύτερη κατανόηση των εμπειριών ένταξης των γυναικών με κινητική βλάβη, καθιστώντας περισσότερο επιτακτικές τις μελλοντικές έρευνες στο συγκεκριμένο πεδίο.