Εκκλησιαστική παράδοση και θεολογία στο έργο του Καισάριου Δαπόντε

Abstract

The 18th century was marked with changes and realignments, comprising thus the fertile soil for Caesarius Dapontes to unfold his activity, making his contribution to spiritual realignment of the subordinates to the Ottoman ruling. Dapontes strived to support the enlightenment of the Nation within Orthodox Tradition. He also significantly enriched scholarship, writing numerous extensive works. As a monk, Dapontes lived in Xyropotamos Monastery on Mount Athos and was related to prominent people, such as Patriarchs and Saints. The depth of his extensive verses illustrates his insatiable thirst for preservation of Christian truth. His generous contribution is interwoven with hagiographic and patristic tradition. His work comprises a unique union of the Old and the New Testaments, saturated with patristic teachings. The fact that Dapontes contributed his share to the liturgical texts and hymnography in particular, depicts his ongoing effort to introduce his contemporaries into the revelation of faith. His prominent work "Christoethia", being a superficial moral guide, attributes a deeper Christian semantic to the contemporary moral philosophy. Within the boundaries of the Church Tradition, he presents the mail features of Christian life. The eschatological truth of soul perpetuity compelled the writer. As far as Dapontes’s hermeneutics is concerned he strived to make the eschatological meaning more perceivable for his contemporaries, presenting patristic teachings in translation. Caesarius Dapontes had proven himself a true and authentic exponent of the Orthodox traditional teaching on virtues and passions. As a true pedagogue, he made efforts to free his contemporaries from their passions, providing them verity the alternative of perseverance in virtue. Accepting it as his life mission, Dapontes tried to make human nature sturdy, while turning their passions into a driving force for saving virtues. In his work "Exegesis of the Divine Liturgy" he unfolds the Orthodox Ecclisiology, in his attempt to face the surfacing misconceptions of the contemporary Christians. He also defines the hermeneutics of the mystery of the Holy Eucharist, based on the experience of the first Church. In his attempt to simplify the concept stated by the previous fathers, Dapontes pinpoints the offer to a common contemporary Christian as a center of the mystery of the Holy Eucharist, as well as the offered capability to discern the saving path though the participation in the mystery. The scholar expresses his unconditional love for God and man through the notions of philanthropy and pedagogy, which inundate his works. The possession, the incarnation, the eschatology, everything is accomplished for a man. God’s love and providence are so vast that offers His body and blood, to present mankind with the greatest gift, to make a man God.

Ο 18ος αιώνας, εποχή αλλαγών και ανακατατάξεων αποτελεί το κατάλληλο περιβάλλον για τον Καισάριο Δαπόντε να ξεδιπλώσει τη δράση του συμβάλλοντας στην πνευματική αναδόμηση των υπόδουλων της Οθωμανοκρατούμενης Οικουμένης. Στηρίζει τη διαφώτιση του Γένους βασισμένος στην Ορθόδοξη Παράδοση. Συμβάλλει ενεργά στη λογιοσύνη με τη σύνθεση του μακροσκελούς του έργου. Διαβιώνει ως μοναχός στη μονή του Ξηροποτάμου στο Άγιο Όρος και σχετίζεται με εμβληματικές προσωπικότητες, Πατριάρχες και Αγίους. Η αναδυόμενη εικόνα του από τα βάθη των ατελείωτων στίχων του, σκιαγραφεί έναν διψασμένο για τη διατήρηση της Ορθόδοξης χριστιανικής αλήθειας άνθρωπο. Η φιλότιμη συμβολή του εκφράζεται ζυμωμένη με την Αγιογραφική και Πατερική Παράδοση. Η Παλαιά και Καινή Διαθήκη και η διδασκαλία μεγάλων Πατερικών μορφών εμπλέκονται στη σκέψη του και συνδέονται με άρρηκτους δεσμούς. Η συμβολή του στη λειτουργική ζωή και την υμνογραφία θεωρείται προσπάθεια ενσωμάτωσης της αποκάλυψης της πίστης στην καθημερινότητα των συγχρόνων του. Με το έργο του "Χρηστοήθεια", ένα επιφανειακά ηθικό εγχειρίδιο, αποδίδει χριστιανικό νόημα στην ηθική φιλοσοφία της εποχής του. Μέσα στα όρια της Παράδοσης της Εκκλησίας παρουσιάζει τα βασικά χαρακτηριστικά της εν Χριστώ ζωής. Η εσχατολογική αλήθεια περί της αιωνιότητας της ψυχής, απασχολεί τον συγγραφέα. Στην ερμηνευτική του απόπειρα και θέλοντας να καταστήσει εύληπτα τα περί των εσχάτων νοήματα παρουσιάζει τις διδαχές των Πατέρων και μεταφράζει έργα τους. Η διδασκαλία περί παθών και αρετών στην Ορθόδοξη Παράδοση βρίσκει στο πρόσωπο του Καισαρίου Δαπόντε έναν γνήσιο εκφραστή. Στο πλαίσιο της αγάπης του για την παιδαγωγία των συγχρόνων του, προσπαθεί να συμβάλει στην αποδέσμευση των πιστών από τα πάθη. Στον αντίποδα προβάλλεται η προσπάθεια του ανθρώπου να μείνει στην αρετή. Ένας αγώνας ζωής που θα σταθεροποιήσει το ανθρώπινο φρόνημα και με παιδαγωγικό τρόπο θα αποτελέσουν τα πάθη αφορμή για σωτήριες αρετές. Στο έργο του "Εξήγησις της Θείας Λειτουργίας" ξεδιπλώνει την Ορθόδοξη Εκκλησιολογία. Ανταποκρίνεται στις αναδυόμενες παρανοήσεις της λειτουργικής έκφρασης των χριστιανών του καιρού του. Ορίζει την ερμηνευτική του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, αναφορικά με την εμπειρία της πρώτης Εκκλησίας. Εκλαϊκεύοντας την ερμηνεία των Πατέρων για το μυστήριο, τοποθετεί στο κέντρο των επιδιώξεών του την προσφορά στον απλό χριστιανό τη δυνατότητα να αναγνωρίσει τη σωτήρια οδό, τη μετοχή στο μυστήριο. Με τη χρήση των δύο βασικών εννοιών της φιλανθρωπίας και παιδαγωγίας που κατακλύζουν τα πονήματά του, παρουσιάζει την άμετρη αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο. Η κτίση, η ενανθρώπηση, τα έσχατα, όλα πραγματοποιούνται για τον άνθρωπο. Η αγάπη και η μέριμνα του Θεού είναι τόσο μεγάλη που προσφέρει το σώμα και το αίμα Του για να του χαρίσει το υπέρτατο αγαθό, να κάνει τον άνθρωπο Θεό.