Αντεπανάσταση και δoσιλογισμός: η πολιτική σταδιοδρομία του Σωτηρίου Γκοτζαμάνη

Abstract

Sotirios Gotzamanis is an extraordinarily ambiguous figure within the Greek political history of the twentieth century. For example, despite his two death sentences due to collaboration with the Axis, his bust has been positioned in an honorary place in the headquarters of the Society of Macedonian Studies in Thessaloniki. The Society has also proudly declared him as a benefactor. Moreover his intense presence in Greek political life for more than five decades, especially in the central political scene during Occupation, has not left a mark that is equivalent of its importance. Thus a prominent figure of two quisling governments is now neglected. What are the causes behind the dilapidation of Greece’s ‘economic tsar’ during Occupation? Which are the details of his political career? By which ways his rhetoric correlates to its practice? The main purpose of the present thesis is dual. On one hand it seeks to shed light on Gotzamanis’ political career giving emphasis on the reconstruction of the political and social conditions of the historic period in which he acted. On the other hand it attempts to examine his career by using the analytical tools which modern fascist studies provide. In other words I concentrate on his political activity as a whole, thus examining both its rhetoric and actions. I focus especially on the analysis of elements such as the versatility of his rhetoric, the contradictions between rhetoric and practice, his ways of conducting politics and the political communication tools he used. In parallel I seek to shed light on a central part of its career, his relations with the conservatives. Lastly his multilevel actions give the opportunity of drawing conclusions of crucial importance about the political situation in interwar, Axis-occupation as well as post-war Greece.

Ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης αποτελεί ιδιαίτερα αντιφατική προσωπικότητα στην ελληνική πολιτική ιστορία του εικοστού αιώνα. Για παράδειγμα, μολονότι καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο για δοσιλογισμό, η προτομή του κοσμεί στη Θεσσαλονίκη την πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, η οποία περήφανα τον έχει ανακηρύξει ευεργέτη της. Επιπρόσθετα η έντονη παρουσία του στα πολιτικά πράγματα της χώρας για παραπάνω από πέντε δεκαετίες, ιδιαίτερα στην κεντρική πολιτική σκηνή κατά την Κατοχή, δεν έχει αφήσει ανάλογο στίγμα της σημασίας της. Ο πολιτικός που κινούσε τα νήματα δύο κατοχικών κυβερνήσεων βρίσκεται ξεχασμένος στο περιθώριο της ιστορίας. Ποιες είναι οι αιτίες πίσω από τον παραμερισμό του, για παραπάνω από δύο χρόνια, «τσάρου της οικονομίας» της κατοχικής Ελλάδας; Ποιες είναι οι λεπτομέρειες της πολιτικής καριέρας του; Πώς συνδέεται η ρητορική με την πρακτική του; Ο κύριος στόχος της παρούσας διατριβής είναι διττός. Αφενός, να ρίξει φως στην πολιτική σταδιοδρομία του δοσίλογου πολιτικού στο σύνολό της, με έμφαση στην ανασύσταση των πολιτικών και κοινωνικών πλαισίων της ιστορικής περιόδου μέσα στην οποία έδρασε. Αφετέρου, να παρακολουθήσει αυτή την πορεία μέσα από το πρίσμα των αναλυτικών εργαλείων που προσφέρουν οι σύγχρονες φασιστικές σπουδές. Με άλλα λόγια, επικεντρώνομαι στο σύνολο της πολιτικής του δράσης, χωρίς όμως να ρίχνω το βάρος είτε αποκλειστικά στη ρητορική είτε αποκλειστικά στις πράξεις του. Μεριμνώ ιδιαίτερα για την ανάλυση στοιχείων όπως η προσαρμοστικότητα της ρητορικής του, οι αντιφάσεις ανάμεσα σε λόγους και πράξεις, οι μέθοδοι άσκησης πολιτικής και τα εργαλεία πολιτικής επικοινωνίας που μετήλθε. Παράλληλα επιχειρώ να φωτίσω ένα βασικό κομμάτι της σταδιοδρομίας του, τις σχέσεις του με το συντηρητικό στρατόπεδο. Τέλος η πολύπλευρη δράση του αποτελεί χρήσιμο παράδειγμα για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την πολιτική κατάσταση στη μεσοπολεμική, κατοχική και μεταπολεμική Ελλάδα.