Ο Δημήτριος Κυδώνης και η εποχή του: μελέτη του βίου και του συγγραφικού του έργου (με έμφαση στην επιστολογραφία του)

Abstract

This dissertation is composed based on the first comprehensive and thorough investigation and presentation of the multifaceted personality of Demetrius Cydones (1323/24-1397). Taking into consideration the difficult time Demetrius lived in, his personality is examined as it is depicted in his writings, with particular emphasis on his rescued correspondence, as well as on other well-known contemporary source material. This dissertation includes a detailed depiction of Demetrius’ life along with a well-rounded description of his activities. Thus, it covers the scientific absence of a complete monograph for this multi-talented man. It is the first time that the course of his life is completely reconstructed and his rich activity is depicted in detail, since he was a distinguished politician, intellectual and theologian, but also a man with a broad, yet mainly hostile, social environment. What is more, by examining the events of Cydones’ time, this study contributes to a better and complete understanding of this extremely critical period but also fluid for the fate of the Byzantine Empire. Despite its importance, this historical period of the second half of 14th c is still clouded for the historical research. Investigating and recording Demetrius’ life events and action clearly showed that this supreme imperial official and scholar was one of the most powerful and prominent political and spiritual, yet controversial, Byzantine personalities of the 14th century. He can be categorized as such, since for about half a century, in the most difficult time for the weakened and gradually declining Empire, he managed to successfully combine the qualities of the supreme official, scholar and intellectual, but also the anti-Palamite theologian, while he loyally served the imperial family of Paleologians. His decision to convert to Roman Catholicism along with him insisting on Churches’ Union made him a controversial, if not undesirable personality among his compatriots. Even though those actions were part of a plan to reach a political alliance with the West so as the Byzantine Empire to be saved from the imminent Ottoman threat, the majority of his compatriots had anti-Latin and anthenotic views, so they condemned Cydones. To fulfill its purpose, this study consists of an introduction and five other chapters. The introduction describes the historical context and the difficult environment Demetrius and his family lived in. The following chapters examine in detail the distinguishable periods within his course of life along with his rich political and spiritual activity, as it is presented within the framework of this historical era.

Η παρούσα διατριβή αποτελεί την πρώτη συνολική και διεξοδική διερεύνηση και παρουσίαση της πολύπλευρης προσωπικότητας του Δημητρίου Κυδώνη (1323/24-1397) σε συνάρτηση με τη δύσκολη εποχή που έζησε. Η προσωπικότητα του Κυδώνη εξετάζεται όπως αυτή προβάλλει μέσα από το συγγραφικό του έργο, με ιδιαίτερη έμφαση στη διασωθείσα αλληλογραφία του και σε συνάρτηση με το λοιπό συναφές και γνωστό σύγχρονό του πηγαίο υλικό. Με τη λεπτομερή αποτύπωση του βίου και τη σφαιρική περιγραφή της ποικίλης δράσης του καλύπτεται το υπάρχον επιστημονικό κενό της έλλειψης μέχρι σήμερα συνολικής μονογραφίας για τον πολυτάλαντο αυτό άνδρα, εφόσον ανασυντίθεται για πρώτη φορά με πληρότητα η πορεία της ζωής του και αποτυπώνεται λεπτομερώς η πλούσια πολιτεία του ως διακεκριμένου πολιτικού, διανοούμενου και θεολόγου, αλλά και ως ενός ανθρώπου με ευρύ, ωστόσο στην πλειονότητά του εχθρικό, κοινωνικό περιβάλλον. Επιπλέον, με τη συνεξέταση των γεγονότων της εποχής του, η μελέτη επιχειρεί να συμβάλλει επίσης στην πληρέστερη κατανόηση και συμπλήρωση του ιστορικού γίγνεσθαι του δεύτερου μισού κυρίως του 14ου αι., μιας περιόδου εξαιρετικά κρίσιμης και ρευστής για την τύχη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και αρκετά σκοτεινής ακόμη για την έρευνα. Η διερεύνηση και η αποτύπωση των γεγονότων του βίου και της δράσης του Κυδώνη στη μελέτη κατέδειξε με σαφήνεια ότι ο υπό εξέταση ανώτατος αυτοκρατορικός αξιωματούχος και λόγιος υπήρξε μια από τις πλέον ισχυρές και επιφανείς πολιτικές και πνευματικές, αλλά και συνάμα εξαιρετικά αμφιλεγόμενες βυζαντινές προσωπικότητες του 14ου αι., δεδομένου ότι κατάφερε για μισό αιώνα περίπου να συνδυάσει ταυτόχρονα και κατά τρόπο επιτυχή στην πλέον δύσκολη εποχή για την αποδυναμωμένη και φθίνουσα σταδιακά Αυτοκρατορία τις ιδιότητες του ανώτατου αξιωματούχου, του λόγιου διανοούμενου, αλλά και του αντιπαλαμίτη θωμιστή θεολόγου, υπηρετώντας με αμετακίνητη αφοσίωση την αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων. Η μεταστροφή του στο Ρωμαιοκαθολικισμό, ωστόσο, αλλά και η επιμονή του για εκκλησιαστική ένωση με την υπαγωγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον παπικό θρόνο, με σκοπό την επίτευξη της πολιτικής συμμαχίας με τη Δύση για τη διάσωση της Αυτοκρατορίας από τον οθωμανικό κίνδυνο, τον κατέστησε αμφιλεγόμενη, αποδοκιμαστέα και ανεπιθύμητη προσωπικότητα για τους αντιλατίνους και ανθενωτικούς στην πλειονότητά τους συμπατριώτες του. Για να επιτύχει τον σκοπό της, η διατριβή συγκροτείται από την εισαγωγή, όπου περιγράφεται το ιστορικό πλαίσιο και το δύσκολο περιβάλλον εντός του οποίου έζησε και έδρασε η οικογένειά του και κυρίως ο Δημήτριος, καθώς επίσης και τα πέντε κεφάλαια που ακολουθούν, στα οποία εξετάζονται λεπτομερώς οι επιμέρους χρονικές περίοδοι της πορείας του βίου σε συνδυασμό με την πλούσια πολιτική και πνευματική του δραστηριότητα στο πλαίσιο της εποχής του.