Πόλεις σε κρίση: πολιτικές, πολιτικά υποκείμενα, διακυβέρνηση και πολεοδομική πρακτική στην Αθήνα και τη Βαρκελώνη (2007-2019): μεθοδολογία και κριτήρια ανάλυσης Αστικών Πολιτικών

Abstract

The main subject of the research is the study of Urban Politics in the period between 2007-2019 with case studies the cities of Athens and Barcelona, with a particular focus in the relation between policies and politics. This is achieved through the study of all the factors, actors and conditions that influence the development of policies in the local level. The research problematique is structured under three main themes of questions. A. The first theme relates to the theory of Urban Politics, and the development of a framework for policy evaluation. With questions such as: •What is Urban Politics? How do we approach them? Which are the main theoretical approaches? Under this prism the research is based more in the presentation of policies rather that politics. While a comparison between politics vis a vis policies takes place. •Which could be the optimal method of evaluation? What is success and failure in politics? How we define best practice? Trying to develop criteria and a methodological analysis for policy evaluation.B. The second set of question is linked to the case studies of Athens and Barcelona, with an effort to approach the impact of the 2008 financial crisis on the two cities and presenting a holistic portrait of their contemporary history was necessary. With questions like: •How urban politics developed the previous decades in Athens and Barcelona? Which were the main factors that determined them? Which models were followed? How were evaluated?•How the crisis impacted Athens and Barcelona? What was the impact? How urban politics transformed in order to adapt to the new crisis-led environment? Which was the direction?C. The last set of questions related to the impact of the recession on the theories themselves. •What conclusions could we draw on urban politics and their formation under the conditions of the crisis? Is the crisis also a “crisis” of theoretical models? Are there elements of transformation or policy innovation? What the crisis signifies for the cities of Athens and Barcelona?The research effort is reflected in the chapters and the general structure of the research. The thesis begins with an analytic literature review, presentation of schools of thought and the methodology that the thesis would follow. In this process, the aim was to combine analytical thinking and approaches from different theoretical perspectives. Hence the thesis examines Urban Politics transformations based on a triple framework, by examining (a) the role of supranational institutions and transformations in policy making, (b) the role of local governance cultures (c) the role of political actors (parties, movements, leadership). The interplay of these three levels according to the thesis defines urban politics and urban policy making. In the next chapters we apply the aforementioned framework in the case studies of Athens and Barcelona. We start with an initial view in the field research, where we examine the way in which we approach the cases of Athens and Barcelona, by focusing in the period from the early 1970 to 2008. The particular chapter depicts the structural characteristics of the governance systems in the two cities, the urbanization tendencies, the ways international trends and transformations impacted local policy making and development, the role of actors and institutions etc. Subsequently we analyze the period of the crisis (2008-2019). In Barcelona the starting point is the burst of the housing bubble in the end of 2007. The chapter is organized chronologically and analyzed urban policy making based on the main political transformations that took place in the city of Barcelona. The Athenian case is presented differently from that of Barcelona, we maintain a chronological order but the chapter is organized by presenting the actions of different institutions and actors. After a short description of policies in the post-Olympics era there is an analytical description of actions and policies derived from the Greek Governments, Municipalities, the role of social movements, and the role and actions of the private sector. Finally we present the outcomes and conclusions of the research. The chapter works also as an executive summary. We start with a synopsis of the thesis and we then continue by returning to the initial research questions: Firstly we present a series of outcomes based on the two cities, examining at the same time future challenges in the post-crisis era. Secondly we make comments regarding urban politics theory, presenting what we think is the impact of the crisis to theory. Finally we explore the concept of “new” in urban politics.

Αντικείμενο και σκοπός της διατριβής είναι η μελέτη των Αστικών Πολιτικών (Urban Politics) την περίοδο 2007-2019 με μελέτη περίπτωσης τις πόλεις της Αθήνας και της Βαρκελώνης, με ιδιαίτερη έμφαση στις σχέσεις πολιτικών μετασχηματισμών και αλλαγών στη χάραξη πολιτικής γύρω από το πόλης και το χώρο γενικότερα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την εξέταση όλων εκείνων των παραγόντων, συνθηκών και, υποκειμένων που επηρεάζουν την εξέλιξη και διαμόρφωση των πολιτικών. Τρείς είναι οι ενότητες ερωτημάτων πάνω στα οποία στηρίχθηκε η έρευνα:Α. Η πρώτη αφορά την θεωρία των Αστικών Πολιτικών και την διαμόρφωση ενός μεθοδολογικού πλαισίου αξιολόγησης. Με ερωτήματα όπως: •Τι είναι οι Αστικές Πολιτικές; Πώς τις προσεγγίζουμε; Τι μελετάμε όσον αφορά τις Αστικές Πολιτικές; Στην κατεύθυνση η έρευνα επικεντρώνεται περισσότερο στις πολιτικές (policies) και λιγότερο στη πολιτική (politics). Ενώ γίνεται μια προσπάθεια συσχέτισης των πολιτικών εξελίξεων με την διαδικασία χάραξης πολιτικών (politics vs policies). •Ποια μπορεί να είναι η μέθοδος αξιολόγησης; Τι σημαίνει επιτυχία και αποτυχία στις πολιτικές; Πως αξιολογείται; Πως καθορίζεται ένα επιτυχημένο παράδειγμα (best practice); Κάνοντας μια προσπάθεια διαμόρφωσης κριτηρίων και ενός μεθοδολογικού πλαισίου αξιολόγησης των πολιτικών.Β. Η δεύτερη ενότητα ερωτημάτων αφορά τις μελέτες περίπτωσης της Αθήνας και της Βαρκελώνης όπου εξετάζεται και η ιστορική εξέλιξη των πολιτικών και συγκεκριμένα η περίοδος της οικονομικής κρίσης 2007-2019. Με ερωτήματα όπως: •Πώς διαμορφώθηκαν οι πολιτικές τις προηγούμενες δεκαετίες στην Αθήνα και τη Βαρκελώνη; Ποιο μοντέλo ακολουθήθηκε; Ποιοι παράγοντες τις καθόρισαν; Πώς αξιολογούνται και κρίνονται;•Πώς επηρέασε η κρίση την Αθήνα και τη Βαρκελώνη; Πώς αυτό αποτυπώνεται; Μετασχηματίστηκαν οι πολιτικές στην Αθήνα και τη Βαρκελώνη για να αντιμετωπίσουν ή να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες της ύφεσης; Και σε ποια κατεύθυνση;Γ. Η τελευταία ενότητα ερωτημάτων εξετάζει τις επιπτώσεις της κρίσης πάνω στην παραγωγή «μοντέλων» και θεωριών. Με ερωτήματα όπως: •Τι συμπεράσματα προκύπτουν γενικότερα για τις αστικές πολιτικές και τη διαμόρφωσή τους στο περιβάλλον της οικονομικής κρίσης; Αποτελεί η κρίση και κρίση των θεωριών αυτών; Υπάρχουν ενδείξεις μετασχηματισμών ή καινοτομίας; Είναι η κρίση μια τομή για τις περιπτώσεις της Αθήνας και της Βαρκελώνης;Η διατριβή ξεκινάει με μια εκτεταμένη διερεύνηση της βιβλιογραφίας, παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου και της μεθοδολογίας που ακολουθεί η έρευνα. Στη διαδικασία αυτή υιοθετούνται τεχνικές και προσεγγίσεις από διάφορα ρεύματα σκέψης. Η έρευνα εξετάζει τις Αστικές Πολιτικές και τους μετασχηματισμούς στις πόλεις μέσα από μια τριπλή λογική: (α) το ρόλο των υπερεθνικών θεσμών και μετασχηματισμών (β) τις τοπικές κουλτούρες διακυβέρνησης (γ) τον ρόλο των τοπικών δρώντων υποκειμένων (κινημάτων, κομμάτων, ηγεσίας). Η αλληλεπίδραση αυτών των τριών επιπέδων σύμφωνα με την έρευνα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση και τον χαρακτήρα των πολιτικών. Στις επόμενες ενότητες της διατριβής εφαρμόζουμε τα παραπάνω στις μελέτες περίπτωσης της Αθήνας και της Βαρκελώνης. Αρχικά εξετάζοντας τον τρόπο εξέλιξης των αστικών πολιτικών στις δύο πόλεις από την περίοδο μετάβασης στη δημοκρατία την δεκαετία του 1970 μέχρι το 2008. Στη συγκεκριμένη ενότητα της διατριβής αποτυπώνονται τα δομικά χαρακτηριστικά του συστήματος διακυβέρνησης των δύο πόλεων, των χαρακτηριστικών της αστικοποίησης, του τρόπου με τον οποίο διεθνείς μεταβολές και τάσεις το επηρέασαν, του ρόλου των δρώντων πολιτικών υποκειμένων κ.α. Στη συνέχεια αναλύεται η περίοδος της κρίσης (2007-2019). Στη Βαρκελώνη ως αρχή ορίζεται η έκρηξη της φούσκας των ακινήτων στα τέλη του 2007. Στη συνέχεια η ενότητα οργανώνεται χρονολογικά και παρουσιάζει τη διαμόρφωση των αστικών πολιτικών βάσει των πολιτικών μετασχηματισμών που έλαβαν χώρα στη πόλη της Βαρκελώνης.Η Αθηναϊκή περίπτωση παρουσιάζεται με διαφορετικό τρόπο από αυτήν της Βαρκελώνης, διατηρώντας μια χρονολογική σειρά αλλά με βάση τη δράση διαφορετικών υποκειμένων και θεσμών. Μετά από μια σύντομη επισκόπηση των πολιτικών την Μεταολυμπιακή περίοδο της πόλης γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στις κατευθύνσεις που ακολούθησαν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι Δήμοι, τα κοινωνικά κινήματα, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον ρόλο και τη δράση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Τέλος, εν όψει συμπερασμάτων, βλέπουμε συγκριτικά τις δύο περιπτώσεις δίνοντας έμφαση στη σχέση πολιτικής και πολιτικών. Αρχικά παρουσιάζονται οι πολιτικοί μετασχηματισμοί στην Ελλάδα και την Ισπανία και οι τρόποι με τους οποίους επηρέασαν τις κατευθύνσεις των πολιτικών. Στη συνέχεια επικεντρωνόμαστε στις ίδιες τις πολιτικές ανιχνεύοντας τα κοινά σημεία και τις διαφοροποιήσεις ανάμεσα στην Αθήνα και τη Βαρκελώνη. Ενώ επιστρέφουμε στα ερευνητικά ερωτήματα συνοψίζοντας τους μετασχηματισμούς στο επίπεδο της ίδιας της θεωρίας των Αστικών Πολιτικών και των ρευμάτων.