Ανθρωπιστικό καθεστώς και συναφείς άδειες διαμονής σε πολίτες τρίτων χωρών

Abstract

In the context of this doctoral thesis, residence permits issued on humanitarian grounds, mainly to specific vulnerable categories of persons in need of legal protection, were examined. The relative possibility of issuing a residence permit on these grounds was gradually developed in Greek legislation, as the need for special protection of these population groups and their continued stay in Greek territory became imperative. Their legal protection is based on the inability of these persons to be subject to any of the other categories of residence permits provided by current national legislation, together with the need to effectively protect them. At the same time, long-term irregular stay of third-country nationals in Greece, as well as the transition of several of them from legal residents to irregular residents due to the expiration of residence permits they once held or were deducted from legality due to other serious reasons, has led to the adoption by the state, as an alternative, of residence permits on exceptional grounds for similar reasons. Both categories of residence permits provided another dimension to the issues of residence permits under Greek Law on Aliens, surpassing the impediment of not possessing legal documents. The present study is divided into two Parts, whereby Chapter One of Part One lists key international conventions that were adopted by the international community on this respect, whilst Chapter Two of Part Two examines the EU legal framework for the protection of vulnerable groups of third-country nationals. The main development of the present study takes place in Part Two, whereby reference is initially made to the historical development of national legislation from the first modern Law on Aliens (Law 1975/1991) to the current Migration and Social Integration Code (Law 4251/2014). This analysis is substantial and particularly important as it highlights the gradual evolution of Greek legislation over a period of nearly thirty years, which is characterized by the initially timid and hesitant attitude of the legislator in the original provisions of article 25 par. 4 and 6 of Law 1975/1991, which gradually and in the light of developments that have taken place at EU level, has led to the adoption of a modern and enriched institutional framework for the issuance and renewal of residence permits on humanitarian grounds to beneficiaries third-country. Critical reference is also made to residence permits that are granted on exceptional grounds to potential beneficiaries, in the light of the new objective criterion that now applies in examining relevant requests by competent authorities, namely that of permanent and uninterrupted residence in the country for seven years before lodging the application. The study concludes with a brief review on the rights and obligations of holders of residence permits on humanitarian and exceptional grounds and with critical concluding remarks on the current institutional framework that ensures effective legal protection and respect of the fundamental rights of those beneficiaries on a permanent basis.

Στο πλαίσιο της παρούσας διδακτορικής διατριβής εξετάστηκαν οι άδειες διαμονής που χορηγούνται για ανθρωπιστικούς κυρίως λόγους σε συγκεκριμένες ευάλωτες κατηγορίες προσώπων που χρήζουν έννομης προστασίας. Η σχετική δυνατότητα χορήγησης άδειας διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους αναπτύχθηκε στην εθνική μας νομοθεσία σταδιακά, καθώς η ανάγκη για την ειδικότερη προστασία των πληθυσμιακών αυτών ομάδων και η συνέχιση της παραμονής τους στην ελληνική επικράτεια άρχισε να γίνεται επιτακτική, ερειδόμενη στην αδυναμία των προσώπων αυτών να υπαχθούν σε κάποια από τις υπόλοιπες κατηγορίες αδειών διαμονής που προβλέπονται στην ισχύουσα εθνική νομοθεσία, σε συνδυασμό με την ανάγκη ουσιαστικής προστασίας τους. Παράλληλα, η επί μακρό χρονικό διάστημα παράτυπη διαμονή ορισμένων πολιτών τρίτων χωρών στην Ελλάδα, καθώς και η μετάπτωση αρκετών από αυτούς από νόμιμα διαμένοντες σε παράτυπα διαμένοντες λόγω λήξης των αδειών διαμονής που νόμιμα κατείχαν ή που εξέπεσαν της νομιμότητας εξαιτίας άλλων σοβαρών λόγων, συνετέλεσε στη θέσπιση από μέρους της πολιτείας ως εναλλακτικής δυνατότητας, τη χορήγηση άδειας διαμονής για εξαιρετικούς λόγους. Αμφότερες οι ως άνω κατηγορίες αδειών διαμονής προσέδωσαν άλλη διάσταση στα ζητήματα αδειών διαμονής του ελληνικού Δικαίου Καταστάσεως Αλλοδαπών, υπερκεράζοντας το εμπόδιο της έλλειψης από αυτούς νομιμοποιητικών εγγράφων. Η μελέτη διαρθώνεται σε δύο Μέρη όπου στο Πρώτο Κεφάλαιο του Πρώτου Μέρους παρατίθενται βασικά διεθνή συμβατικά κείμενα ενώ στο Δεύτερο Κεφάλαιο εξετάζεται το ενωσιακό πλαίσιο αντίστοιχης έννομης προστασίας σε ευάλωτες κατηγορίες πολιτών τρίτων χωρών. Η κύρια ανάπτυξη της παρούσας μελέτης πραγματοποιείται στο Δεύτερο Μέρος, όπου γίνεται αρχικά αναφορά στην ιστορική εξέλιξη της νομοθεσίας μας από τον πρώτο σύγχρονο νόμο περί αλλοδαπών (ν. 1975/1991) μέχρι τον νυν ισχύοντα Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης (ν. 4251/2014). Η ιστορική αυτή ανάπτυξη είναι ουσιαστική και ιδιαίτερα σημαντική καθώς αναδεικνύει τη σταδιακή εξέλιξη που επήλθε στη νομοθεσία μας σε μια χρονική περίοδο περίπου τριάντα ετών, η οποία χαρακτηρίζεται από την αρχικά άτολμη και διστακτική στάση του νομοθέτη στις αρχικές διατάξεις του άρθρου 25 παρ. 4 και 6 του 1975/1991, και η οποία σταδιακά και υπό το πρίσμα των εξελίξεων που είχαν συντελεστεί σε ενωσιακό επίπεδο, οδήγησε στην υιοθέτηση ενός σύγχρονου και εμπλουτισμένου θεσμικού πλαισίου χορήγησης και ανανέωσης των αδειών διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους σε πολίτες τρίτων χωρών. Κριτική αναφορά γίνεται και στις άδειες διαμονής για εξαιρετικούς λόγους που χορηγούνται στα δυνητικά δικαιούχα πρόσωπα, υπό το πρίσμα του νέου αντικειμενικού κριτηρίου που ισχύει πλέον για την εξέταση των σχετικών αιτημάτων από τις αρμόδιες αρχές, ήτοι αυτό της σταθερής και αδιάλειπτης διαμονής στη χώρα επί επτά έτη πριν από την υποβολή της αίτησης. Η μελέτη ολοκληρώνεται με τη συνοπτική αναφορά στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που έχουν οι κάτοχοι των τίτλων διαμονής για ανθρωπιστικούς και εξαιρετικούς λόγους, και με τις συμπερασματικές παρατηρήσεις όπου επισημαίνεται ότι η μακρόχρονη εξελικτική πορεία της εθνικής μας νομοθεσίας, ακολουθώντας τις επιταγές του ενωσιακού νομοθέτη, οδήγησε στη θέσπιση ενός σύγχρονου και σημαντικά διευρυμένου θεσμικού πλαισίου το οποίο διασφαλίζει την παροχή έννομης προστασίας και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των δικαιούχων αυτών προσώπων σε σταθερή πλέον βάση.