Τρέχουσα δημόσια τέχνη: κοινωνικές και πολιτικές πρακτικές

Abstract

The present thesis focuses on the current period of public art. It explores the links between art practices and unequal power relations in the frame of the exceptions and exclusions constructed from the western world’s neoliberal policies. The thesis asserts that public art should not be examined through the lens of art history, but rather through the perspective of the complex geopolitical configurations which define current cultural management and production systems. Current art forms that appear in the fragmentary formations and spatial arrangements of an extended condition of globalization suggest an ephemeral, mobile art practice. In this regard, art practices develop independently from regionally specific art forms and are diffused into the urban sphere through international art exhibitions that in turn, underpin the shaping of tourist heterotopias. The thesis articulates a broader concern about the establishment of "top-down" art practices, which do not recognize the unequal power relations and conflicts arising from cultural differences, and instead present themselves as socially and politically neutral structural mechanisms. Through the ongoing production of practices, contemporary art builds up neo-colonial forms of citizenship, mobility, and hybridization of cultural identities. These are reinforced by new models of the ‘public sphere’ that reduce the current, extremely complex reality into abstract and simplistic standards of human interaction. The present research gives special emphasis to the notion of participation which, despite being promoted as a socially responsible art practice, does so without any moral or political commitment. Moreover, participation dictates a general and politicized aesthetic, that surfaces in the context of a consensual dialogue. Current public art practices are also assessed under the prism of the intersubjective sociable condition of public art. These align with the political context produced by activism and biopolitical technologies, and is reflected in a number of practices arising from self-organized collective social formations, claiming social emancipation. The thesis has expanded its research context to include practices of solidarity (social cohesion), autonomy (self-institution, independence from official traditional institutions) and direct democracy ("here and now" policies), redefining the field of public art as a significant practice of creative social self-organization.

Η παρούσα διατριβή εστιάζει στην τρέχουσα περίοδο δημόσιας τέχνης, διερευνώντας τις διασυνδέσεις της με τις άνισες σχέσεις εξουσίας, σύμφωνα με τις εξαιρέσεις και τους αποκλεισμούς που δομούν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στον δυτικό κόσμο. Θεωρώντας πως η δημόσια τέχνη έχει απομακρυνθεί από την συγκεκριμένη περιοχή της ιστορίας τέχνης κάτω από τη νέα οπτική της πολύπλοκης γεωπολιτικής διαμόρφωσης, η οποία καθορίζει τα σημερινά συστήματα πολιτιστικής διαχείρισης και παραγωγής, διαμορφώνοντας έτσι ένα σύνολο αποσπασματικών σχηματοποιήσεων και χωροταξικών διευθετήσεων που συστήνουν εφήμερες κινητικές πρακτικές στη διευρυμένη συνθήκη. Αναπτύσσονται έτσι ανεξάρτητες μορφές τέχνης από την περιφερειακή τοπική ιδιαιτερότητα παρά μόνο ως τουριστικές εξωτικές ετεροτοπίες, οι οποίες διαχέονται στην αστική σφαίρα, στις διεθνείς εκθέσεις και τις μπιενάλε. Παράλληλα, θέτονται ευρύτεροι προβληματισμοί σχετικά με τις «εκ-των-άνωθεν» διαδικασίες σύστασης πρακτικών δημόσιας τέχνης, οι οποίες δεν αναγνωρίζουν τις άνισες σχέσεις εξουσίας και τις συγκρούσεις που προκύπτουν από τις διαφορές αυτές αλλά αντιθέτως παρουσιάζονται ως κοινωνικός και πολιτικός διαρθρωτικός ουδέτερος μηχανισμός. Νεοαποικιακές μορφές ιθαγένειας, κινητικότητας και υβριδισμού πολιτιστικών ταυτοτήτων ενισχύονται από τα ιδρύματα ώστε δομείται μια συνεχιζόμενη παραγωγή πρακτικών, οι οποίες κατασκευάζουν νέα πρότυπα δημόσιας σφαίρας που συστήνουν όμως αφαιρετικά και απλουστευτικά μοντέλα ανθρώπινης αλληλεπίδρασης στην εξαιρετικά πολύπλοκη τρέχουσα πραγματικότητα. Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας στην παρούσα διατριβή αποδόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον καλλιτεχνικό συμμετοχισμό ως εκδοχή της πολιτικής ευθύνης χωρίς όμως να ισοδυναμεί με ηθική πολιτική δέσμευση λόγου, αλλά ένα γενικότερο αισθητικό-πολιτικό σχέδιο στο πλαίσιο του συναινετικού διάλογου. Οι τρέχουσες πρακτικές δημόσιας τέχνης εξετάζονται επίσης κάτω από το πρίσμα της διϋποκειμενικής κοινωνικότητας που συνιστά η συνθήκη της δημόσιας τέχνης, ευθυγραμμισμένη με το πολιτικό συμφραζόμενο του ακτιβισμού και τις βιοπολιτικές τεχνολογίες και σε συνέχεια με έναν αριθμό πρακτικών, οι οποίες προέρχονται από αταξικούς κοινωνικούς σχηματισμούς συλλογικής αυτοοργάνωσης, διεκδικώντας κοινωνική χειραφέτηση. Η έρευνα αυτή επεκτάθηκε συμπεριλαμβάνοντας πρακτικές αλληλεγγύης (κοινωνική συνοχή), αυτονομίας (αυτοθέσμιση, ανεξαρτησία από επίσημους παραδοσιακούς θεσμούς) και αμεσοδημοκρατίας (πολιτικές στο «εδώ και τώρα»), επανανακαθορίζοντας έτσι το πεδίο δημόσια τέχνη ως μια σημαίνουσα πρακτική δημιουργικής κοινωνικής αυτοοργάνωσης για την κατανόηση τοπικών σφαιρών σε δίκτυο με διασπορικές δημόσιες σφαίρες.