Εκτίμηση περιβαλλοντικών γεωχημικών συνθηκών της περιοχής του λιμένα Πατρών

Abstract

The present work was conducted according to the research program planned for the degree of Ph.D. aiming at the investigation of the environmental conditions prevailing at the old Patras port. The atmospheric particulate matter produced mainly by the petroleum combustion is emitted from ships entering and leaving the port. For this reason, the air particulate matter (PM) concentration was measured from July 7. 2008 to September 1. 2008 in order to study the factors affecting the level of the PM in the air and to evaluate the possible consequences on air quality in the port area.Generally, huge quantities of PM are produced annually by ship emissions of the International Navigation, totaling 90,000 vessels, crossing seas and the oceans. This particulate matter differs from the corresponding generated in the cities and generally in the urban and rural areas, due to their different origin and source. The differentiation of the particles can be accomplished using different methods. V or Ni concentration measurement, among others, is quite an effective methodology. The winds can play an important role in the atmospheric pollution caused by PMs. The pollution extent, depends on the winds speed and on their direction. The wind speed affects the air PM concentration both at the local and the regional level. The relationship between wind speed and PM concentration is reversely proportional. The role of winds in relation to the quality of the air consist in producing the dilution and dispersion of the PMs in all directions of the winds. PM dispersion is greatly assisted by the prevailing atmospheric conditions. Air pollution, apart from ship PM emissions, is also enhanced by NOx and SOx emissions including the ozon dependent volatile organic compounds. Due to the almost complete lack of relevant information and scientific literature, concerning the environmental conditions of the old Patras port, the present work was conducted in the context of the Ph.D. research program. A number of parameters were investigated and the main results found led to the conclusions: The role of local winds in the control of the atmospheric pollution caused by the emitted PMs by ship engines produced via petroleum combustion was of outmost importance. PM measurements conducted in the four selected sites (A,B,C,D) were statistically analyzed using regression analysis in order to examine: 1) The effect of wind speed on the PM concentration of the air independently of the wind direction. This would help to evaluate the importance of wind direction and its effect on the air quality. 2) The effect of wind speed in combination with the influence of a specific direction on the PM concentration in air, in order to evaluate the importance of wind direction and its effect on the air quality. In this respect, the meteorological factors could not be ignored since they are directly related with morbidity of PM and in last analysis, the concentration of which in air, ultimately define air quality. The effect of temperature were examined in relation to the PM content of the port air. PM concentration in air, increased with increasing temperature. As reported in the literature, temperature is a controlling factor of morbidity and mortality caused by PM2.5. On the other hand, the relation of temperature with the relative humidity depends on the wind speed and direction. which seems to play a catalytic role. Concentrating the interaction between temperature, relative humidity and particles concentration, careful investigation is needed. It was concluded that the interaction “temperature x humidity” should be investigated over a period of at least one year, covering all the meteorological changes during the four seasons of the year, in order to reach safe conclusions. It was found that the relationship between meteorological factors with society’s health conditions in connection with the particulate matter, was found to be positive. This relationship was attributed to the conditions generated by ship PM emissions. The issue of public health effects and international navigation, is currently researched.Literature reports have demonstrated that various diseases of the cardiovascular system are related with air PM. More specifically, PM emissions from ships have been related with premature death of 60,000 people because of cardiovascular anomalies and cancer. 70% of the emissions containing PM has been reported to be of ship petroleum combustion origin. On the other hand, the contribution of the International Navigation to the European seas in terms of particulate matter PM10 and PM2.5 originating from petroleum combustion is 15-25% and in local level is estimated to 20-30% (European Environmental Service, 2013). Winds interactions, a problem not adequately addressed to so far, was also investigated in the present work. The interactions between winds and also between abiotic and living systems is a very complex and broad subject. In the present work, the interactions between some basic winds was examined and some interesting conclusions have been drawn: Significant synergistic and antagonistic interactions were found, affecting negatively and positively the concentration of particles in air. More specifically, (i) -The direction of the winds played a significant role in the interactions. (ii) -The synergistic interactions between wind speeds enhances their dynamics on the dispersion of the particles in the atmosphere, improving air quality.(iii) -The antagonistic interactions make the winds less effective in dispersing the PMs and in cleaning air. In other words, the antagonism decreases air quality decreasing and minimizing the action of the winds on PM. The general conclusion regarding the winds interactions is that the role of winds, in connection with their direction play is very important in the optimization of air quality. The particle size distribution and the corresponding inorganic components composition of PM were measured and identified. The sampled particles, were classified into PM10 and PM2.5 μm according to the respective diameters. Particles of both size classes, were found to contain vanadium (V). V concentration, was the most abundant element, was highest followed by the Ni. These elements, may be used for the identification of particles originating from petroleum combustion among other sources. Consequently, the presence of these two metals (V and Ni) may be used as indicator for the identification of the origin of particles and of possible temporal and spatial composition differences of PM. PM originating from oil combustion contain 70-80% w/w of carbon. Parameters measured up to a depth of 20 m in seawater included temperature, electric conductivity, dissolved oxygen, velocity of currents, current direction, depth and the turbidity. The correlation between these parameters was investigated by regression analysis and potential synergies and competition were identified. Analysis, showed that statistically significant interactions included, among others: (a) “water temperature x depth”, “water temperature x hydraulic pressure”, “Oxygen x turbidity”. Oxygen x turbidity interaction was competitive. The results obtained, showed that temperature was negatively affected by water column and depth variation, by atmospheric conditions and geologic processes. Dissolved oxygen interactions with temperature and water column pressure, were competitive. The dependence of dissolved oxygen on the temperature is of particular significance for the water column ecosystem. The interaction was synergistic in excellent agreement with literature reports. The “turbidity x temperature” interaction, was mainly synergistic, although in some cases it was competitive. Pressure, was related competitively with temperature and depth. These correlations were due to the fact that increase in pressure causes increase of the in situ temperature and in situ increase of density. According to the literature reports, pressure increases with the depth of sea and ocean waters. Rainwater was collected and analyzed from six different locations of the city of Patras. Water samples were analyzed for their content in the metallic elements Ca, Mg, K and Na and in nonmetals in the form of ΝΟ3- and SO4= anions. Special attention was paid to the correlation between pH and the exhaust fume emissions. The concentration of Ca, Mg, K and Na in rainwater decreased, depending on the distance from the coastline, suggesting that seawater compositions affect the respective rainwater content. A similar behavior was observed for ΝΟ3-, SO4= concentrations, mainly originating from oil combustion in vessels engines. Rainwater pH values, especially in locations in the vicinity of Patras port, were quite low. The statistically important competitive relation between pH values and the number of incoming and outgoing boats, confirmed that atmospheric pollution from ship emissions, was responsible for acid rain.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα της παρούσας έρευνας, που έχει ως βασικό σκοπό την διερεύνηση των περιβαλλοντικών συνθηκών του λιμένα Πατρών, μελετήθηκαν οι επικρατούσες συνθήκες υπό την άποψη της ρύπανσης του αέρα με σωματίδια εκπεμπόμενα από τα πλοία, οι παράμετροι που επηρεάζουν την υδάτινη στήλη καθώς επίσης και η ποιότητα του νερού της βροχής. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις των συγκεντρώσεων των σωματιδίων του αέρα, των πνεόντων ανέμων, της ταχύτητας τους καθώς και της διεύθυνσής τους σε τέσσερις θέσεις (Α,Β,Γ & Δ) του λιμένα, ενώ μελετήθηκε και η χημική σύσταση αυτών. Επίσης, διερευνήθηκαν σε οκτώ σταθμούς στον λιμένα και γειτονικά από αυτόν, τα χαρακτηριστικά της ποιότητας του νερού με βάση φυσικοχημικές παραμέτρους στην υδάτινη στήλη. Ακόμα, έγινε δειγματοληψία νερών της βροχής από έξι σταθμούς γειτονικά του λιμένα και την πόλη των Πατρών και προσδιορίστηκε η ποιότητα του νερού της βροχής μετά από ανάλυση σημαντικών ιόντων και προσδιορισμού του pH σε αυτά. Τα αιωρούμενα σωματίδια της ατμοσφαίρας προέρχονται από την καύση του πετρελαίου των εισερχομένων και εξερχομένων στον λιμένα πλοίων. Γενικότερα, τεράστιες ποσότητες σωματιδίων παράγονται από τις εκπομπές της ναυσιπλοΐας τόσο στην ανοιχτή θάλασσα όσο και ιδιαιτέρως κατά την είσοδο τους, τους ελιγμούς και κατά τον ελλιμενισμό των πλοίων στους λιμένες. Τα σωματίδια αυτά διαφέρουν από τα αντίστοιχα που παράγονται από διάφορες άλλες πηγές όπως από τη σκόνη, τα σταγονίδια του θαλασσίου νερού, από τις βιολογικές δραστηριότητες κλπ. Ο ποσοτικός και ποιοτικός διαχωρισμός μεταξύ των σωματιδίων διάφορης προέλευσης γίνεται με διάφορες μεθόδους όπως π.χ. με τη χρήση του βαναδίου (V), νικελίου (Νi) κ.λπ. τα οποία θεωρούνται ως δείκτες διάκρισης μεταξύ των σωματιδίων διαφορετικής προέλευσης και της καύσης του πετρελαίου.Κατά τη ρύπανση της ατμοσφαίρας, ο άνεμος παίζει σπουδαίο ρόλο ως προς την υποβάθμιση ή βελτίωση της ποιότητάς του αέρα. Ο ρόλος αυτός υλοποιείται μέσω της δράσης της ταχύτητάς και της διεύθυνσης του ανέμου. Η ταχύτητα επηρεάζει σημαντικά τη συγκέντρωση των σωματιδίων ρύπων σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Είναι δεδομένο ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα διασυνοριακό φαινόμενο. Η σχέση μεταξύ της ταχύτητας και της συγκέντρωσης των σωματιδίων είναι αντιστρόφως ανάλογη. Ήτοι, αυξανομένης της ταχύτητας μειώνεται η συγκέντρωση, ενώ μειουμένης της ταχύτητας αυξάνει η συγκέντρωση των σωματιδίων. Ο ρόλος του ανέμου στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα συνίσταται στην πρόκληση της αραίωσης των σωματιδίων και στη διασπορά τους σ’ όλη την περιοχή μακριά από το σημείο συσσώρευσης. Η διασπορά των σωματιδίων υποβοηθείται από τις επικρατούσες ατμοσφαιρικές συνθήκες. Η ρύπανση της ατμοσφαίρας πέρα από τις εκπομπές των σωματιδίων προκαλείται επίσης και από τις εκπομπές αερίων ρύπων όπως οι εκπομπές οξειδίων του SΟx, NOx, καθώς και οι εξαρτώμενες από το όζον πτητικές ενώσεις. Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έγινε με την εφαρμογή της ανάλυσης παλινδρόμησης (Regression analysis), με τη βοήθεια της οποίας εξετάστηκαν οι συσχετισμοί: 1ον Μεταξύ της συγκέντρωσης των σωματιδίων και της ταχύτητας των ανέμων ανεξάρτητα από τη διεύθυνση, προκειμένου να καταδειχτεί ο καταλυτικός ρόλος της διεύθυνσης στην βελτίωση της ποιότητας του αέρα. 2ον Μεταξύ της συγκέντρωσης των σωματιδίων και της κατά διεύθυνση αλληλεπίδρασης, για να υπογραμμιστεί και τονιστεί η σπουδαιότητα της στην βελτίωση της ποιότητας του αέρα από τη ρύπανση. Το συμπέρασμα που προέκυψε ως προς τον ρόλο των ανέμων στη βελτίωση της ποιότητας του επιβαρυμένου από τα αιωρούμενα σωματίδια αέρα, επικεντρώνεται στα εξής: Ο ρόλος των ανέμων και κυρίως της διεύθυνσης τους είναι σημαντικός και καθοριστικός του βαθμού επίτευξης της βελτίωσης της ρυπασμένης ατμοσφαίρας συνεπεία μείωσης της συγκέντρωσης των αιωρουμένων σωματιδίων. Προκειμένου να είναι πληρέστερη από περιβαλλοντικής πλευράς η παρούσα μελέτη, μελετήθηκε και η χημική σύσταση των σωματιδίων. Με τη βοήθεια αντλίας εισρόφησης αέρα, η οποία είχε τοποθετηθεί σε κατάλληλα επιλεγείσα θέση σε τρόπο ώστε να είναι αποδέκτης των εκπομπών των εισερχομένων πλοίων, μελετήθηκε η χημική σύσταση των αιωρούμενων σωματιδίων στα αντίστοιχα δείγματα αέρα. Τα σωματίδια διαχωρίζονταν κατά μέγεθος σε PM10 και ΡΜ2.5 μm. Από την χημική ανάλυση διαπιστώθηκε ότι τόσο το κλάσμα σωματιδίων PM10 όσο και το κλάσμα σωματιδίων PM2.5 περιείχαν βανάδιο (V), του οποίου η περιεκτικότητα ήταν υψηλότερη σε σύγκριση με την αντίστοιχη άλλων στοιχείων. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν τα αναφερόμενα στην βιβλιογραφία ότι το V και το Νi είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν ως μέσον διάκρισης μεταξύ των σωματιδίων προέλευσης πετρελαϊκής καύσης σε αντιδιαστολή με τα προερχόμενα από άλλες πηγές. Όσον αφορά τις μεταβολές της σωματιδιακής σύστασης, αυτή παραλλάσσει χρονικά και χωρικά. Τα σωματίδια που προέρχονται από την καύση του πετρελαίου, περιείχαν και άνθρακα σε ποσοστό κυμαινόμενο μεταξύ 70 και 80% σε σύγκριση με την ολική τους μάζα. Από τις σχετικές έρευνες έχει προκύψει ότι τα σωματίδια προελεύσεως καύσης πετρελαίου συνδέονται με διάφορες ασθένειες του καρδιαγγειακού συστήματος. Ειδικότερα, οι εκπομπές των σωματιδίων έχουν συσχετιστεί με πρώιμο θάνατο συνεπεία καρδιοαναπνευστικών νοσημάτων και καρκίνου 60.000 ανθρώπων. Σύμφωνα με άλλες έρευνες το 70% των εκπομπών, οι οποίες διαλαμβάνουν σωματίδια, προέρχονται από τα πλοία και είναι δυνατό να μεταφέρονται σε απόσταση 400 km. γεγονός που υπογραμμίζει τον κίνδυνο σε βάρος της υγείας. Εξάλλου, η συνεισφορά της Διεθνούς Ναυσιπλοΐας στις Ευρωπαϊκές θάλασσες σε σωματίδια PΜ10 και PM2.5 είναι 15-25% και σε τοπικό επίπεδο εκτιμάται στο 20-30% του συνόλου των εκπεμπόμενων σωματιδίων (European Environment Agency, 2013). Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, έχει βρεθεί θετική σχέση μεταξύ των μετεωρολογικών συνθηκών και της υγείας των ανθρώπων. Η σχέση αυτή απτόμενη των συνθηκών που δημιουργούνται από την εκπομπή των σωματιδίων από τα πλοία καθώς και από άλλες πηγές, όπως πυρκαγιές, κίνηση οχημάτων, θέρμανση των οικιών κ.λπ. και επειδή σχετίζεται με την ανάπτυξη της διεθνούς ναυσιπλοΐας έχει ανάγκη, ιδιαίτερα κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο, σοβαρής μελέτης και επιστημονικής διερεύνησης. Δεδομένου και του βασικού σκοπού της παρούσας μελέτης, διερευνήθηκαν οι μετεωρολογικοί παράγοντες της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας εφόσον έχουν άμεση σχέση με τις περιβαλλοντικές συνθήκες του λιμένος των Πατρών. Ειδικότερα, εξετάστηκαν οι επιδράσεις της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας στην περιεκτικότητα της ατμοσφαίρας του λιμένα σε σωματίδια. Συνοπτικά βρέθηκαν τα εξής: Η αύξηση της θερμοκρασίας φάνηκε, ότι είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της περιεκτικότητας του αέρα σε σωματίδια. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η θερμοκρασία ασκεί ρυθμιστική επίδραση επί της νοσηρότητας και της θνησιμότητας την οποία προκαλούν τα σωματίδια και κυρίως τα ΡΜ2.5.Οι σχέσεις της θερμοκρασίας με τη σχετική υγρασία ρυθμίζονται κατά βάση από την ταχύτητα και τη διεύθυνση του ανέμου, η οποία φαίνεται ότι παίζει βασικό ρόλο. Όσον αφορά την ανωτέρω αλληλεπίδραση, σε συνδυασμό με τη συγκέντρωση των σωματιδίων και την ποιότητα του αέρα, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα αυτό. Διαπιστώθηκε ότι ήταν αναγκαίο να διερευνηθούν οι πιο πάνω αλληλεπιδράσεις και να μελετηθούν λεπτομερώς στη διάρκεια τουλάχιστον ενός έτους προκειμένου να καλυφθούν όλες οι εποχές του έτους με τις αντίστοιχες μετεωρολογικές συνθήκες, διότι οι σχέσεις αυτές έχουν χωρική και χρονική κατανομή, έτσι ώστε οι επιδράσεις τους να εμφανίζουν αντίστοιχη κατανομή στο χώρο και στον χρόνο. Ήταν επίσης αναγκαίο να γίνει συσχέτιση των αλληλεπιδράσεων αυτών των ατμοσφαιρικών παραμέτρων με την περιεκτικότητα της ατμοσφαίρας σε σωματίδια όχι μόνο της περιοχής του λιμένα αλλά και του ευρύτερου αστικού περιβάλλοντος της πόλης των Πατρών. Στην παρούσα μελέτη, έγινε επίσης διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανέμων. Το θέμα αυτό δεν έχει τύχει της εκδήλωσης του ενεργού ενδιαφέροντος των ερευνητών και για το λόγο αυτό, οι γνώσεις μας είναι πολύ περιορισμένες. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανέμων είναι ένα αντικείμενο εξόχως ενδιαφέρον διότι σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα του περιβάλλοντος και με την υγεία των ανθρώπων. Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανέμων που πνέουν στον λιμένα της Πάτρας και βρέθηκαν τα εξής: Λαμβάνουν χώρα στατιστικά σημαντικές συνεργιστικές και ανταγωνιστικές αλληλεπιδράσεις. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές επηρεάζουν αρνητικά ή θετικά τη συγκέντρωση των σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Ειδικότερα βρέθηκε ότι: (α) Η διεύθυνση των ανέμων παίζει σημαντικό ρόλο στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανέμων, (β) Η συνεργιστική αλληλεπίδραση μεταξύ των ταχυτήτων των αλληλοεπιδρώντων ανέμων ενισχύει την δυναμική τους και τους καθιστά αποτελεσματικότερους στη διασπορά και απομάκρυνση των σωματιδίων της ατμοσφαίρας και στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, (γ) Η ανταγωνιστική αλληλεπίδραση καθιστά τους ανέμους λιγότερο αποτελεσματικούς, διότι ο ανταγωνισμός μειώνει σημαντικά την βελτιωτική τους δράση, (δ) Οι αλληλοεπιδρώντες άνεμοι συνδέονται άμεσα με την ποιότητα του αέρα.Ακόμα, διερευνήθηκαν οι συνθήκες που επικρατούν στην υδάτινη στήλη του λιμένα και γειτονικά από αυτόν με τον προσδιορισμό των πιο κάτω παραμέτρων (α) θερμοκρασία, (β) ειδική αγωγιμότητα, (γ) συγκέντρωση διαλελυμένου οξυγόνου και (ε) θολότητα.Για τον ως άνω σκοπό, πραγματοποιήθηκε η ανάλυση παλινδρόμησης (Regression analysis) μεταξύ αυτών των παραμέτρων και εκτιμήθηκε η συνεργιστική ή ανταγωνιστική μεταξύ τους σχέση. Βρέθηκαν οι εξής στατιστικά σημαντικές αλληλεπιδράσεις:α) «θερμοκρασία νερού x βάθος στήλης», β) «θερμοκρασία νερού x πίεση», γ) «θερμοκρασία νερού x θολότητα νερού», δ) «θολότητα νερού x διαλελυμένο οξυγόνο» κ.α.Επιβεβαιώθηκε από τα ληφθέντα αποτελέσματα ότι η θερμοκρασία επηρεάζεται αρνητικά από τις μεταβολές του βάθους της υδάτινης στήλης, από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες και από τις γεωλογικές διεργασίες. Όσον αφορά την παράμετρο του διαλελυμένου στο νερό οξυγόνου, οι αλληλεπιδράσεις του με την πίεση και το βάθος της στήλης βρέθηκαν ανταγωνιστικές ενώ με τη θερμοκρασία, το οξυγόνο αλληλεπιδρούσε συνεργιστικά με τις περισσότερες παραμέτρους της υδάτινης στήλης. H εξάρτηση του διαλελυμένου οξυγόνου που βρέθηκε κατά την παρούσα μελέτη από την θερμοκρασία έχει ιδιαίτερη σημασία λόγω της μεταβλητότητας της παραμέτρου αυτής, η οποία είναι δυνατό να προκαλέσει ανάλογες συνέπειες στο οικοσύστημα του υδάτινου περιβάλλοντος. Η σχέση αυτή βρέθηκε ότι ήταν συνεργιστική και είναι σε πλήρη συμφωνία με τη διεθνή βιβλιογραφία. Αντίθετα, η αλληλεπίδραση «θερμοκρασία x βάθος» βρέθηκε, ότι ήταν ανταγωνιστική. Όσον αφορά την αλληλεπίδραση «θολότητα x θερμοκρασία», ήταν συνεργιστική αν και ενίοτε οι παράμετροι αυτές, ενδέχεται να δρουν και ανταγωνιστικά μεταξύ τους, όπως π.χ. έδειξαν τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης. Πραγματοποιήθηκε συλλογή και ανάλυση των νερών βροχής από έξι σταθμούς μέσα στο λιμένα, γειτονικά του λιμένα και στην πόλη των Πατρών. Μετρήθηκαν οι συγκεντρώσεις ανόργανων στοιχείων και ιόντων στα δείγματα του νερού της βροχής. Συγκεκριμένα μελετήθηκε η περιεκτικότητα του νερού στα στοιχεία Ca, Mg, K και Na και σε ανιόντα ΝΟ3-, SO4=, μετρήθηκε το pH και καθορίστηκε η σχέση του με τον βαθμό δραστηριότητας των πλοίων. Από τις αναλύσεις του νερού της βροχής προέκυψε ότι οι συγκεντρώσεις των Ca, Mg και Κ, μειώθηκαν αυξανομένης της απόστασης από την ακτογραμμή δείχνοντας την επίδραση του θαλασσινού νερού στην σύσταση της βροχής. Οι συγκεντρώσεις του Na διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα και σε μεγάλη απόσταση από την ακτογραμμή. Οι συγκεντρώσεις των νιτρικών και θειικών (ΝΟ3-, SO4=), τα οποία προέρχονται κυρίως από την καύση των πετρελαιοειδών των πλοίων έχουν ανάλογη συμπεριφορά με τις συγκεντρώσεις των στοιχείων Ca, Mg και Κ. Οι τιμές του pH του νερού της βροχής ιδιαίτερα σε θέσεις πλησίον του λιμένα Πατρών ήταν αρκετά χαμηλές και οι μέσες τιμές αυξάνονταν, αυξανομένης της απόστασης από την ακτογραμμή. Η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας του λιμένα από τα καυσαέρια των πλοίων, τα οποία είναι υπεύθυνα για την όξινη βροχή, επιβεβαιώθηκε από τη στατιστικά σημαντική ανταγωνιστική σχέση μεταξύ των τιμών του pH και του ημερήσιου συνολικού αριθμού εισερχόμενων και αναχωρούντων από το λιμένα πλοίων. Με τη βοήθεια της ανάλυσης παλινδρόμησης (Regression analysis) των στοιχείων και των ενώσεων, τα οποία εμπεριέχονται στο νερό της βροχής εκτιμήθηκε στατιστικά η συνεργιστική σχέση μεταξύ των «Μg και SO4=», «ΝΟ3- και SO4=», «Ca και K» και «Ca και Mg».