The social context of food preparation and consumption in greek households of the fifth and fourth centuries B.C.

Abstract

The dissertation contributes to our understanding of the classical Greek foodways. The research focus in food shifts from religion and men’s symposia to the household, the smallest socioeconomic unit and cradle of cultural norms. The thesis examines written and iconographic sources and archaeological remains. It demonstrates the importance of archaeological remains, in this case of ancient houses, in understanding of foodways. The first part is an introduction to ancient Greek food with an emphasis on cereal as the most important nutritional source, to archaeological remains from houses of the 5th and 4th centuries B.C.E and to written sources that shed light on the preparation and consumption of food in ancient Greek households. The second part focuses on the iconography of food preparation and consumption: women are usually presented preparing food, mostly bread, while men are presented consuming food in symposia. When men prepare food they are mostly shown processing meat, an activity in which women are rarely depicted. Scenes of women’s symposia and scenes with food as a lover’s gift are also examined. The third part focuses on two archaeological case studies, the cities of Olynthus and Halieis. Olynthus was a large commercial urban centre, whereas Halieis a small provincial town. Archaeological remains, architecture and household floor assemblages related to the preparation and consumption of food in these two cities reveal a diversity of foodways even in the same town. Such diversity can be attributed to the different social, cultural and financial conditions of the households under examination. Three important topics on the social context of food preparation and consumption during the 5th and 4th centuries B.C.E. are examined in the last part of the dissertation: the economic strategies of households and their effects on food provision; food and gender; and the traits of Greek cuisine. Written and iconographic sources reveal a plethora of prescriptions of Greek society with respect to gender and food, regarding the kinds of foods that should or should not be consumed and the way they are prepared. Further, economic developments in ancient Greece at that time led to a stratification in the field of cooking, which was accompanied by the rise of a class of specialists, the mageiroi or cooks, the appearance of technical manuals and cooking books. These developments brought food and foodways to the center of a wider discourse regarding luxury.

Στόχος της διατριβής είναι η συμβολή στην κατανόηση της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας στην κλασική περίοδο με όχημα το φαγητό και τη διατροφή. Μεταθέτει το ερευνητικό ενδιαφέρον για το φαγητό από τη θρησκεία και τα συμπόσια ανδρών στην οικογένεια, τη μικρότερη οικονομική και κοινωνική μονάδα όπου διδάσκονταν οι ορθές κοινωνικο-πολιτισμικές συμπεριφορές. Εξετάζει τόσο γραπτές και εικονογραφικές πηγές, όσο και αρχαιολογικά κατάλοιπα. Καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία του αρχαιολογικού υλικό, στη συγκεκριμένη περίπτωση από αρχαία σπίτια, για την κατανόηση των διατροφικών συνηθειών. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται μία εισαγωγή στη διατροφή των αρχαίων Ελλήνων με έμφαση τα σιτηρά ως τη σημαντικότερη πηγή διατροφικής ενέργειας, καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα από σπίτια του 5ου και 4ου αιώνα και γραπτές πηγές που φωτίζουν την προετοιμασία και κατανάλωση φαγητού στα αρχαία ελληνικά σπίτια συνολικά. Το δεύτερο μέρος ερευνά την εικονογραφία της προετοιμασίας και κατανάλωσης φαγητού: οι γυναίκες κυρίως προετοιμάζουν φαγητό, συνήθως ψωμί, ενώ οι άνδρες κυρίως καταναλώνουν φαγητό σε συμπόσια. Όταν οι άνδρες προετοιμάζουν φαγητό κυρίως επεξεργάζονται κρέας, πράγμα που συμβαίνει σπάνια με τις γυναίκες. Τέλος, εξετάζονται σκηνές συμποσίων γυναικών και σκηνές με το φαγητό ως ερωτικό δώρο. Στο τρίτο μέρος η προετοιμασία και η κατανάλωση του φαγητού εξετάζεται μέσα από δύο παραδείγματα πόλεων, της Ολύνθου και των Αλιέων. Η Όλυνθος ως μεγάλο εμπορικό αστικό κέντρο, και οι Αλιείς ως μία μικρή περιφερειακή πόλη. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα, αρχιτεκτονική και αποθέσεις δαπέδων, που σχετίζονται με την προετοιμασία και την κατανάλωση του φαγητού στις δύο αυτές πόλεις αποκαλύπτουν ποικιλομορφία συμπεριφορών σχετικά με τη διατροφή ακόμη και στην ίδια πόλη. Αυτές αποδίδονται στις διαφορετικές κοινωνικές, πολιτισμικές, και οικονομικές συνθήκες των σπιτιών που εξετάζονται. Τρία σημαντικά θέματα σχετικά με τις κοινωνικές προεκτάσεις της προετοιμασίας και της κατανάλωσης φαγητού κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. εξετάζονται στο τέταρτο μέρος της διατριβής: οι οικονομικές στρατηγικές των σπιτιών και οι συνέπειές τους για την εξασφάλιση τροφής, το φαγητό και το κοινωνικό φύλο, και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής μαγειρικής του 5ου και 4ου αιώνα. Οι γραπτές και εικονογραφικές πηγές αποκαλύπτουν πληθώρα προδιαγραφών της ελληνικής κοινωνίας σχετικά με το κοινωνικό φύλο και τη διατροφή, τόσο ως προς τα είδη των φαγητών που πρέπει ή δεν πρέπει να καταναλώνονται, όσο και στον τρόπο προετοιμασίας και κατανάλωσής τους. Επιπλέον, οι οικονομικές εξελίξεις στον ελληνικό χώρο την εποχή εκείνη οδήγησαν σε μία διαστρωμάτωση στον τομέα της μαγειρικής που συνοδεύτηκε από την ανάδειξη κατηγορίας ειδικών, των μαγείρων, την εμφάνιση τεχνικών εγχειριδίων και βιβλίων μαγειρικής. Αυτές οι εξελίξεις έφεραν το φαγητό και τις διατροφικές συνήθειες στο επίκεντρο μίας ευρύτερης προβληματικής της εποχής σχετικά με την πολυτέλεια.