Η σφράγιση των αρχαίων ελληνικών εμπορικών αμφορέων: κέντρα παραγωγής και συνθετική αξιολόγηση

Abstract

Subject of this study is the stamping of ancient Greek transport amphoras. Its goal is to collect as much data as possible, in order to form a comprehensive inventory of the fifty five known production centers of stamped amphoras in Greece, dated from the 7th to the 1st c. BC. Based on this information this thesis attempts a broad synthesis and interpretation of this phenomenon.After an introductory chapter, where fundamental issues about amphoras are discussed, there is a review of stamping practices in general. The main part of the thesis is formed by the detailed presentation of the production centers of stamped transport amphoras. This is followed by a thorough chapter on the meaning of stamping. Finally, the thesis ends with the conclusions drawn from the synthesis of the data collected in this study. The text is supplemented by three detailed lists presenting for each city (i.e. production center): a) the known products according to written sources, b) the contents of the stamps (ethnics, names, devices), and c) the quantities and dispersion of known stamps. Additionally, in a separate volume there are images and maps for every production center and also tables summarizing the conclusions. This thesis focuses on a series of methodological questions such as the patterns followed for the identification of the provenance of the stamps or for defining the goods produced and traded by each city in antiquity. Mainly, however, this study records an overall picture of ancient Greek stamping practices and systems applied in transport amphora production. This thesis starts from a fundamental break with tradition: it is not assumed that all stamping systems served the same purpose and it is not taken for granted that all amphoras carried wine. These starting points allow the evidence to lead the careful interpretations, highlighting both the diverse contents of the amphoras and the potential diversity of methods and meanings behind amphora stamps. This rejection of past assumptions has the further effect of encouraging attention to variables that have been largely ignored in past scholarship. These variables include the relative scale of stamped amphora production, the presence of other stamped objects in the same region, the diversity of attested goods produced and perhaps exported from the region, and the ancient terminology used for the process of stamping.

Η εργασία πραγματεύεται το πολύπλοκο θέμα της σφράγισης των αρχαίων ελληνικών εμπορικών αμφορέων. Στόχος της είναι η διεξοδική καταγραφή και η κριτική εξέταση των πενήντα πέντε κέντρων παραγωγής ενσφράγιστων εμπορικών αμφορέων που εντοπίζονται στον ελλαδικό χώρο και που χρονολογούνται από τον 7ο έως τον 1ο αι. π.Χ. Μετά από ένα εισαγωγικό κεφάλαιο, όπου θίγονται θεμελιώδη ζητήματα των αμφορέων, γίνεται μια διαχρονική αναδρομή στο φαινόμενο της σφράγισης γενικά. Στο κυρίως τμήμα της εργασίας παρουσιάζονται διεξοδικά τα κέντρα παραγωγής ενσφράγιστων εμπορικών αμφορέων. Έπεται αναλυτικό κεφάλαιο για το νόημα της σφράγισης και η εργασία κλείνει με τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα από τη συνθετική και συνολική εξέταση των δεδομένων. Το κυρίως κείμενο της διατριβής συμπληρώνεται από τρεις αναλυτικούς καταλόγους, όπου ανά πόλη παραγωγής παρουσιάζονται: α) τα παραγόμενα προϊόντα σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, β) τα περιεχόμενα των σφραγισμάτων (εθνικά, ονόματα, εμβλήματα) και γ) το πλήθος και η διασπορά των γνωστών σφραγισμάτων. Επίσης σε χωριστό τόμο παρατίθενται εικόνες και χάρτες για κάθε πόλη παραγωγής, ενώ πίνακες συνοψίζουν διαπιστώσεις και συμπεράσματα.Στο επίκεντρο της έρευνας τίθενται διάφορα μεθοδολογικά ζητήματα, όπως οι τρόποι και ο βαθμός βεβαιότητας των ταυτίσεων σφραγισμάτων ή οι δυνατότητες αναγνώρισης των προϊόντων που παρήγαγαν και μετέφεραν οι εκάστοτε πόλεις. Κυριότερα, όμως, καταγράφεται η συνολική εικόνα της πρακτικής της σφράγισης στους ελληνικούς εμπορικούς αμφορείς της αρχαιότητας και σκιαγραφούνται σφραγιστικά συστήματα ανά τόπους και ανά εποχές.Το διδακτορικό αυτό ξεκινά από μια βασική τομή ως προς την παράδοση: δεν υποθέτει ότι όλα τα σφραγιστικά συστήματα εξυπηρετούσαν τον ίδιο σκοπό και δεν υποθέτει ότι όλοι οι αμφορείς μετέφεραν κρασί. Αυτά τα σημεία αφετηρίας επιτρέπουν στα δεδομένα να καθοδηγήσουν τις προσεκτικές ερμηνείες, τονίζοντας και τα ποικίλα περιεχόμενα των αμφορέων και την πιθανή ποικιλομορφία των μεθόδων και του νοήματος που κρύβονται πίσω από τα σφραγίσματα των αμφορέων. Αυτή η απόρριψη των παλιών υποθέσεων έχει και το επιπρόσθετο αποτέλεσμα να δοθεί προσοχή σε μεταβλητές που σε μεγάλο βαθμό έχουν παραβλεφθεί από την έρευνα στο παρελθόν. Μεταξύ αυτών των μεταβλητών είναι η σχετική τάξη μεγέθους της παραγωγής των αμφορέων, η ύπαρξη άλλων ενσφράγιστων αντικειμένων, η ποικιλία των μαρτυρημένων αγαθών που παράγονταν και πιθανόν εξάγονταν από εκεί, και η αρχαία ορολογία που χρησιμοποιούνταν για τη σφράγιση.