Οι οικιακές τελετουργίες στην Κρήτη κατά την νεοανακτορική εποχή: οι περιπτώσεις της Ψύρας, του Μόχλου και των Γουρνιών

Abstract

The Doctoral Thesis under the title “Domestic rituals in Crete during the Neopalatial Period: the cases of Pseira, Mochlos and Gournia” is an effort of re-examining the archaeological record from a bottom up point of view by implementing contextual analysis. Three minoan sites in the Gulf of Mirabello have been selected for study, Pseira, Mochlos and Gournia. The Thesis is comprised by six chapters which are summarized as follows. The 1st Chapter is the “Introduction” in which the topic and the aims of this research are mentioned at the beginning. The detection of acts of special purpose (rituals) in these communities and their contribution to social organization are the main goals. Also, the effects of rituals on the formation of social ties as well as the rules that govern the normal functioning of the societies of the above settlements are sought. Thus, the detection of those characteristics that distinguish the private from the public/communal ritual is a key issue of the present work.The 2nd Chapter under the title “History of research” presents in chronological order all the studies, which have decisively contributed to the image that has been formed in the archeology of the Bronze Age Aegean as far as domestic rituals and cult in Minoan Crete is concerned. It detects the methodological gaps, as well as their interpretive weaknesses, without, however, omitting the promotion of those theories, which are the most important and are a timeless basis for scholars.The 3rd Chapter “Theoretical and methodological approaches” is the theoretical and methodological basis on which this dissertation is based in order to interpret the archaeological data and is divided into six parts. New definitions are proposed for the terms “ritual” and “ritual equipment”. In the 4th Chapter under the title “Presentation of the archaeological data under study”, the material (architecture and movable finds) is recorded by location, house and room, always applying a contextual approach. Six (6) houses and two (2) open spaces (courts) were examined at Pseira, eight (8) houses at Mochlos and eighteen (18) houses at Gournia. The 5th Chapter includes the “Synthesis of data” where the architectural types as well as the utensils which are traditionally considered as ritual were thoroughly studied. Their study was based on bibliography as well as on comparative material from other sites of neopalatial Crete. In this chapter it becomes clear that applying a contextual methodology for each case results in original findings, which can be considered very reliable.Finally, in the 6th Chapter the final conclusions of the Thesis are presented concerning the use of the architectural types (ritual or practical) and their division into sub-categories so that different types of rooms are not confused. Furthermore, the final findings regarding the use of movable objects (ritual and/or for daily activities) are formulated. The types of domestic rituals which were observed in the three settlements examined are also stated as well as their contribution to social organization.

Η Διδακτορική Διατριβή υπό τον τίτλο «Οι οικιακές τελετουργίες στην Κρήτη κατά την Νεοανακτορική Εποχή: Οι περιπτώσεις της Ψύρας, του Μόχλου και των Γουρνιών» αποτελεί μία προσπάθεια επανεξέτασης της αρχαιολογικής μαρτυρίας, υπό μία κάτωθεν οπτική εφαρμόζοντας συγκειμενική μεθοδολογία. Επιλέγονται προς εξέταση τρεις μινωικές θέσεις της Βορειοανατολικής Κρήτης, στον Κόλπο του Μιραμπέλλου, η Ψύρα, ο Μόχλος και τα Γουρνιά. Αποτελείται από έξι (6) κεφάλαια, τα οποία έχουν ως εξής. Το 1ο Κεφάλαιο αποτελεί την «Εισαγωγή» της διατριβής. Αναφέρονται το θέμα και οι σκοποί της έρευνας, που επικεντρώνονται στην ανίχνευση πράξεων ειδικού σκοπού (τελετουργιών) σε αυτές τις κοινότητες καθώς επίσης της συμβολής τους στην κοινωνική οργάνωση. Ακόμα, αναζητούνται οι επιδράσεις των τελετουργιών στην συγκρότηση των κοινωνικών δεσμών και των κανόνων που διέπουν την ομαλή λειτουργία των κοινωνιών των ως άνω οικισμών, οι οποίοι απέχουν από τα μεγάλα, κεντρικά ανάκτορα της μινωικής Κρήτης. Επίσης, η ανίχνευση εκείνων των χαρακτηριστικών που διακρίνουν την ιδιωτική από την δημόσια/κοινοτική τελετουργία αποτελεί βασικό ζητούμενο της παρούσας εργασίας. Το 2ο κεφάλαιο υπό τον τίτλο «Ιστορία της Έρευνας» παρουσιάζει ανά χρονολογική σειρά όλες τις μελέτες, οι οποίες έχουν συμβάλλει καταλυτικά στην εικόνα που έχει διαμορφωθεί στην αρχαιολογία του Αιγαίου για τις οικιακές τελετουργίες και την λατρεία στην μινωική Κρήτη. Εντοπίζει τα μεθοδολογικά κενά, καθώς επίσης τις ερμηνευτικές αδυναμίες τους, χωρίς ωστόσο να παραλείπει την ανάδειξη εκείνων των απόψεων, οι οποίες είναι οι πλέον σημαντικές και αποτελούν διαχρονική βάση για τους μελετητές. Το 3ο Κεφάλαιο «Θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις» αποτελεί την θεωρητική και μεθοδολογική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η παρούσα διατριβή προκειμένου να ερμηνευθούν τα αρχαιολογικά δεδομένα και διαιρείται σε έξι μέρη. Προτείνονται νέοι ορισμοί για τους όρους «τελετουργία» και «τελετουργική σκευή». Στο 4ο Κεφάλαιο με τίτλο «Παρουσίαση των υπό εξέταση αρχαιολογικών δεδομένων» καταγράφεται το υλικό (η αρχιτεκτονική και τα κινητά ευρήματα) ανά θέση, οικία και δωμάτιο πάντα εφαρμόζοντας συγκειμενική προσέγγιση. Από την Ψύρα εξετάζονται έξι (6) οικίες και δύο (2) υπαίθριοι χώροι. Από τον Μόχλο μελετήθηκαν οκτώ (8) οικίες ενώ από τα Γουρνιά δεκαοκτώ (18). Το 5ο Κεφάλαιο αποτελεί την «Σύνθεση των Δεδομένων», στο οποίο εξετάσθηκαν τόσο βιβλιογραφικά όσο και συγκριτικά βάσει άλλων παραδειγμάτων, οι αρχιτεκτονικοί τύποι που απαντούν στις υπό εξέταση θέσεις και οι ομάδες εκείνων των κινητών αντικειμένων, που σχετίζονται διαχρονικά με τελετουργίες. Σε αυτό το κεφάλαιο καθίσταται σαφές, ότι εφαρμόζοντας συγκειμενική μεθοδολογία για κάθε περίπτωση προκύπτουν πρωτότυπες διαπιστώσεις, οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν πολύ αξιόπιστες. Τέλος, στο 6ο Κεφάλαιο διατυπώνονται τα τελικά συμπεράσματα της διατριβής που αφορούν στην χρήση των αρχιτεκτονικών τύπων (τελετουργική ή πρακτική) και στην διαίρεσή τους σε επιμέρους κατηγορίες ώστε να μην ταυτίζονται διαφορετικοί τύποι. Επιπλέον, αναπτύσσονται οι τελικές διαπιστώσεις αναφορικά με την χρήση των κινητών αντικειμένων (τελετουργική ή/και για καθημερινές δραστηριότητες). Επίσης, αναφέρονται ποια είδη οικιακών τελετουργιών παρατηρήθηκαν στις τρεις οικιστικές θέσεις που εξετάσθηκαν και η συμβολή τους στην κοινωνική οργάνωση.