Σωστική αρχαιολογία: η αρχαιολογία της σύγχρονης εποχής;: το παράδειγμα της Ελλάδας

Abstract

The term "rescue archeology" is used to describe the work carried out in situations whereantiquities are endangered, mostly because of changes taking place in the human and/or the natural environment. Interestingly, there are more than one names for this particular (sub-?)discipline: Americans refer to it as “salvage archaeology” (Darvill 2008: 400), while the British call it “rescue archaeology”; the French call it “archéologie preventive” (Demoule 2012), with the English translation ("preventive archaeology") appearing quite regularly as a blanket term in publications – the terms contract archaeology, developmental/development-led archeology, commercial or compliance archaeology are also widely used. The main aim of this type of archaeological research is, at best, the protection and the conservation (or preservation) of the global archaeological heritage or, at worst, the collection of as much archaeological data as possible, in an attempt to satisfy both the need for knowledge of the human past and the interest of the general public. Consequently, rescue archaeology can be simply described as an attempt to study, record, and (if possible) protect the material remains of the past, in concordance to the human activity of the present and (to some extent) of the future. Rescue excavations constitute a significant part of archaeological fieldwork nowadays, especially in countries that are characterized by intense urbanization and/or sizable (and variable) developmental activity. The following doctoral thesis will attempt to study the historical, legal and theoretical background of this rather misunderstood (yet ubiquitous) sub-discipline, as well as the aspects of its relationship with several other archaeological contexts – especially the ones of urban archaeology and social/societal archaeology. It will deal with case studies from around the globe, while emphasizing on a thorough examination of the way that rescue archaeology is carried out in the modern state of Greece. Particular emphasis will be shown on the issue of rescue excavations that take place in urban environments, through the ways in which rescue archeology interacts with the public, while simultaneously iinfluencing the form and the shape of the modern urban fabric. The final aim of the thesis is to link this “contemporary” archaeology with several current theoretical concepts.

Ο όρος «σωστική αρχαιολογία» χρησιμοποιείται για να περιγράψει το επιστημονικό έργο που πραγματοποιείται σε περιοχές και σε περιπτώσεις όπου οι αρχαιότητες τίθενται σε κίνδυνο λόγω μεταβολών στο ανθρώπινο και στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον. Η έρευνα αυτή έχει σκοπό να προστατεύσει και να διατηρήσει τα αρχαιολογικά κατάλοιπα ή έστω να περισυλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερα αρχαιολογικά δεδομένα, ανάλογα με την περίπτωση, λειτουργώντας πάντα με γνώμονα το κοινό καλό και το δημόσιο συμφέρον. Κατά συνέπεια, πρόκειται για την απόπειρα μελέτης, καταγραφής και προστασίας της ανθρώπινης δραστηριότητας του παρελθόντος σε συνάρτηση με την ανθρώπινη δραστηριότητα του παρόντος και (έως ένα βαθμό) του μέλλοντος, ή, απλούστερα, για τον τρόπο με τον οποίο η μελέτη και η προστασία του παρελθόντος προσπαθούν να συμβαδίσουν με τις ολοένα και αυξανόμενες απαιτήσεις που επιφέρουν οι διαρκείς κοινωνικές εξελίξεις. Οι σωστικές εργασίες πεδίου, με κυριότερο εκφραστή τους τις σωστικές ανασκαφές, αποτελούν ένα σημαντικότατο ποσοστό της σύγχρονης εφαρμοσμένης αρχαιολογίας, καταλαμβάνοντας ιδιαίτερα μεγάλο τμήμα της αρχαιολογικής πρακτικής σε χώρες που παρουσιάζουν τάσεις αστικοποίησης, έντονη οικοδομική και ευρύτερη αναπτυξιακή δραστηριότητα. Η παρούσα διδακτορική διατριβή σκοπεύει να μελετήσει το ιστορικό, εθιμικό, νομικό και θεωρητικό υπόβαθρο αλλά και τις πτυχές της εφαρμογής της σωστικής αρχαιολογικής έρευνας στο πλαίσιο κυρίως της αστικής και κοινωνικής αρχαιολογίας, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και μέσα από παραδείγματα του ελληνικού χώρου. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην σωστική ανασκαφή εντός των αστικών κέντρων, όπου πρόκειται να μελετηθούν οι τρόποι με τους οποίους η σωστική αρχαιολογία αλληλεπιδρά με μεγάλα κομμάτια του κοινωνικού συνόλου, επηρεάζοντας παράλληλα την εικόνα του αστικού ιστού. Επίσης στόχος της διατριβής είναι, τέλος, η σύνδεση της σωστικής αρχαιολογίας με σύγχρονα θεωρητικά ρεύματα και αναζητήσεις τόσο εντός όσο και εκτός της επιστήμης.