Comparative study of lifestyle factors affecting health of indigenous Greek and economic immigrants’ preschool children in our country

Abstract

Childhood overweight and obesity is a growing public health problem worldwide, especially in countries undergoing severe financial and/or social reforms; including Greece. Increased immigration, lower socio-economic status, changes in food type, over consumption of high fat and protein goods, pre-prepared and fast foods, low intake of fiber and increased intake of sugar and sweetened drinks, as well as a decline in physical activity, with high exposure on screen-based and sedentary leisure activities outline the main changes of modern multicultural world; leading to obesity and overweight even in under 5 years old children. It is within this background that the current cross-sectional study has been conceptualized, aiming to assess Greek and immigrant preschoolers and their families regarding Body Mass Index (BMI), nutritional habits and adherence to the Mediterranean Diet, during the Greek austerity period, as well as to investigate the parental dietary and lifestyle trajectories that most strongly predict and determine native Greek and immigrant preschoolers’ BMI and KIDMED score. Moreover, current levels of vigorous physical activity (outdoor play, sports participation, active transport to/from school) or sedentary behaviors (television viewing, video/DVD and computer game use) among native and immigrant preschoolers in Attica region were investigated and compared. The cross-sectional study was performed in Attica, Greece, during the school year 2016-2017. A total sample of 578 guardian parents and 578 preschoolers (5-6 year-old), both native Greeks (n=451) and other nationalities (n=127), from a geographically representative sample of 63 public kindergartens, in 36 municipalities within Attica region, randomly selected, were enrolled in the study. The Food Frequency Questionnaire (FFQ) and the KIDMED score were utilized as main tools, to assess dietary habits and adherence to the Mediterranean Diet, while other collected information included; parental demographic profile, parents’ and children’s BMI and lifestyle. The Physical Activity Questionnaire in preschoolers (developed by Rhea study and tested in Greek settings) was, also, utilized to assess PA status, both vigorous PA and sedentary behavior, along with core related lifestyle behaviors and habits. Summarizing the results in one sentence, family’s nutritional pattern, lifestyle choices and cultural particularities seem to determine child’s behaviors, BMI, KIDMED Score and Physical Activity participation levels, with ethnicity playing role, both in familial dietary and lifestyle habits of Greeks and other ethnicity preschoolers and their guardian parents. In particular, no significant differences were observed in BMI rates between Greeks and non-indigenous guardian parents; mean BMI was 24.9 (13.2) in Greeks and 24.8 (4.5) in other nationalities (between limits of normal and overweight). Significant, however, weight gains in immigrant parents upon permanent stay in Greece were reported. Statistically significant variations in lifestyle habits including Greek parents’ heavier smoking and other ethnicity guardian parents’ higher physical activity were depicted. Poor levels of adherence to the Mediterranean diet were observed in all preschoolers, while factors positively associated with child’s BMI were: guardian parent’s age and BMI, guardian parent’s smoking status and alcohol consumption. Guardian parent’s, child’s physical activity and child’s KIDMED score were protective factors, pointing out that family’s lifestyle seems to strongly impact on preschoolers’ dietary habits and BMI, regardless ethnicity. Significantly high level of concordance of guardian parents’ and preschoolers’ dietary habits was revealed. The following dietary and lifestyle characteristics of (both Greek and other nationalities) parents’ found to be the strongest predictors significantly increasing BMI in preschoolers: Low levels of KIDMED score, low frequency of removing fat from meat prior eating, low parental frequency of following Mediterranean Diet. Contrariwise, family’s breakfast and brunch consumption, high frequency of consuming vegetables or fruits, as well as physically active parents who control preschoolers’ diet, were predictors of diminishing the risk for high BMI in children. Child’s increased physical activity and parents’ frequency of following the Mediterranean Diet were found to decrease the risk for low KIDMED score in preschoolers. Focusing on preschoolers’ obesity and dietary differences between the two nationality groups, children’s BMI didn’t vary since it was 15.7 and 15.8 (normal/healthy weight) in Greeks and those of other nationalities, respectively. Similarly, KIDMED score was “poor” in the majority of both groups (p value=0.7). Nevertheless, several differences were observed in the sub-categories of KIDMED score measuring Mediterranean diet habits. In particular, more children of other nationalities consume fish regularly (p value=0.04) and visit more than once per week a food restaurant, comparing to Greek children (p value<0.001). Furthermore, the 70.9% of the children of other nationality consumes pasta or rice almost every day (p value<0.001), the 80.2% of them have cereals or grains for breakfast (p value=0.02). Significantly less (p value<0.001) Greek children skip breakfast (10.9%) comparing to other nationalities (29.4%), whereas more Greeks use olive oil at home (Greek: 99.6%, other nationalities: 94.5%, p value<0.001). In addition, the 18.4% of other nationalities chooses commercially baked goods or pastries for breakfast (Greek: 9.1%, p value=0.003) and the 37% takes two yoghurts and/or 40g cheese daily (Greek: 50.2%, p value=0.008). Frequency of physical activity was inversely correlated to body mass index, indicating that the less they exercise the more body mass index rises in both ethnic groups. Physical activity was found to be an independent indicator of increased body mass index, but some particular habits tended to increase risk of high body mass index in preschoolers; Such as TV watching daily and in weekends, mother’s time spending in watching TV or using the computer and parent’s attempting to provide food even when the child is not hungry. Additionally, current levels of vigorous physical activity (outdoor play, sports participation, active transport to/from school) or sedentary behaviors (television viewing, video/DVD and computer game use) among native and immigrant preschoolers in Attica region were described and found to vary partially between Greek and other ethnic groups. Preschoolers of other ethnicity tended to watch TV more hours daily comparing to Greek (p<0.001), and during weekends (p <0.001). Nevertheless, duration of playing basketball in the kindergarten’s yard was also found to vary significantly (p=0.03) in favor of those of other ethnicity (mean=20.3 minutes/day vs 14.8 minutes/day in Greeks). Similarly, they played more (p=0.04) both in actively and sedentary position in the kindergarten (mean=59.5 minutes/day vs 48.4 minutes/day in Greeks). The majority of Greek preschoolers, on the other hand, tend to play in the playgrounds (56.7% vs 38.1% in other ethnicities, p<0.001) and have several scheduled afternoon activities (74.1% vs 40.2% in other ethnicities, p<0.001). Greek preschoolers seemed to have more intense PA during summer as well (e.g. swimming, p<0.001) playing at the sand, p=0.02), as well as frequent skating (p=0.02). Still they reported less frequently that they went for calm or intense walk with their parents (88.2% in other ethnicity vs 66.1% in Greeks). Furthermore, the vast majority of parents of Greek preschoolers reported that spent almost no personal time to facilitate child’s physical activity (mothers: 41.4%; fathers: 39.9%). Although slightly lower proportions were reported by the other ethnicities (mothers: 39.2%; fathers: 35.8%) in “almost no time” response, more of them tend to offer at least ½ hour/week (mothers: 11.2%; fathers:17.5%) or 1 hour/week (mothers: 12.8%; fathers: 13.3%) and more than 7 hours/week (mothers: 6.4%; fathers: 6.6%).As family's lifestyle appears to have a strong impact on dietary habits and the Mass Index, regardless of ethnicity, the determination of dietary patterns in preschool can be a reliable indicator for monitoring the epidemic of obesity at an early age. Families should be encouraged to promote optimal eating habits to achieve better health outcomes for their children.

Η παιδική παχυσαρκία και η εμφάνιση υπερβολικού βάρους στα παιδιά, από την πρώιμη παιδική ηλικία, αποτελεί ένα παγκόσμιο αυξανόμενο πρόβλημα δημόσιας υγείας, ειδικά σε χώρες που υφίστανται σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές μεταρρυθμίσεις. συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Παράγοντες όπως η αυξημένη μετανάστευση, η συνακόλουθη χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι αλλαγές στον τύπο των τροφίμων, η υπερκατανάλωση προϊόντων υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και πρωτεΐνες, προπαρασκευασμένων και γρήγορων τροφίμων, η χαμηλή πρόσληψη ινών και η αυξημένη πρόσληψη ζάχαρης και γλυκαντικών ποτών, καθώς και η παράλληλη μείωση της σωματικής άσκησης και δραστηριότητας, η υψηλή έκθεση σε δραστηριότητες αναψυχής που βασίζονται στην παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών και καθιστικές δραστηριότητες, αναδεικνύουν τις κύριες αλλαγές του σύγχρονου πολυπολιτισμικού κόσμου που οδηγούν στο φαινόμενο να είναι παχύσαρκα και υπέρβαρα παιδιά ακόμη και κάτω των 5 ετών. Στο πλαίσιο του παραπάνω προβληματισμού σχεδιάστηκε η τρέχουσα συγχρονική μελέτη, κατά την περίοδο της Ελληνικής οικονομικής κρίσης, με στόχο την εκτίμηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) των Ελλήνων και αλλοδαπών νηπίων και της οικογένειάς τους, των διατροφικών τους συνηθειών, την εκτίμηση του βαθμού υιοθέτησης ή μη του προτύπου της Μεσογειακής Διατροφής. Στόχος, επίσης, της μελέτης αυτής υπήρξε η διερεύνηση των διατροφικών συνηθειών γονέων και νηπίων, Ελλήνων και μη, οι οποίες δρουν καθοριστικά (προστατευτικά ή επιβαρυντικά) ως προς το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) και το KIDMED σκορ των νηπίων, ανεξαρτήτως προέλευσης. Επιπλέον, η παρούσα μελέτη είχε ως στόχο να διερευνηθούν και να συγκριθούν τα επίπεδα έντονης φυσικής δραστηριότητας (υπαίθρια παιχνίδια, συμμετοχή σε αθλήματα, ενεργή μεταφορά από / προς το σχολείο) ή καθιστικής συμπεριφοράς (παρακολούθηση τηλεόρασης, βίντεο / DVD και χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών) σε παιδιά προσχολικής ηλικίας Ελλήνων και μεταναστών στην Αττική. Η συγχρονική αυτή μελέτη πραγματοποιήθηκε στην Αττική κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2016-2017. Δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 578 νήπια (5-6 ετών) και 578 γονείς/κηδεμόνες, Έλληνες (n = 451) και άλλων εθνικοτήτων (n = 127). Ένα γεωγραφικά αντιπροσωπευτικό δείγμα 63 Δημόσιων Νηπιαγωγείων σε 36 δήμους/κοινότητες της Αττικής επιλέχθηκε τυχαία από σχετική λίστα σχολείων του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Το Ερωτηματολόγιο Συχνότητας Τροφίμων (Food Frequency Questionnaire / FFQ) και το KIDMED Score χρησιμοποιήθηκαν ως βασικά ερευνητικά εργαλεία διερεύνησης των διατροφικών συνηθειών των παιδιών και του επιπέδου προσκόλλησης τους στο πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής, ενώ συλλέχθηκαν πληροφορίες σχετικά με το δημογραφικό προφίλ των γονέων, τον τρόπο ζωής και τον Δείκτη Μάζας Σώματος γονέων και νηπίων. Το ερωτηματολόγιο σωματικής άσκησης στα παιδιά προσχολικής ηλικίας (το οποίο σχεδιάστηκε στα πλαίσια της μελέτης Rhea και δοκιμάστηκε σε ελληνικά περιβάλλοντα) χρησιμοποιήθηκε, επίσης, για την αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης, άσκησης και δραστηριότητας (Physical Activity), τόσο της έντονης φυσικής κατάστασης / δραστηριότητας, όσο και της καθιστικής συμπεριφοράς, όσο και των συνακόλουθων συνηθειών του τρόπου ζωής, των νηπίων και των οικογενειών τους.Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης, στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής, σε μια πρόταση, το μοντέλο διατροφής της οικογένειας, οι επιλογές τρόπου ζωής και οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες φαίνεται να καθορίζουν τα επίπεδα διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών, τον Δείκτη Μάζας Σώματός τους, το KIDMEDScore, αλλά και τα επίπεδα σωματικής άσκησης, με τον παράγοντα της εθνικής καταγωγής, να διαδραματίζει ρόλο, τόσο στις οικογενειακές διατροφικές συνήθειες όσο και στις συνήθειες του ζωής των παιδιών προσχολικής ηλικίας και των γονέων τους. Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικά διαφορές στα ποσοστά Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI), μεταξύ των γονέων Ελλήνων και αλλοδαπών (mean BMIήταν 24.9 (13.2) για τους Έλληνες γονείς και 24.8 (4.5) για τους γονείς άλλων εθνικοτήτων, στα όρια μεταξύ κανονικό βάρος/υπέρβαροι), παρά τη σημαντικά αναφερόμενη πρόσληψη βάρους των αλλοδαπών γονέων κατά τη διάρκεια της μόνιμης διαβίωσης τους στην Ελλάδα. (κατά προσέγγιση /Μ.Ο. 12 kg). Αναδείχθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις συνήθειες του τρόπου ζωής, συγκεκριμένα υψηλότερα ποσοστά καπνίσματος των Ελλήνων γονέων και υψηλότερα ποσοστά φυσικής άσκησης στους γονείς άλλων εθνοτήτων (p value<0.05). Οι παράγοντες που παρουσίασαν συσχέτιση με το Δείκτη Μάζας Σώματος των νηπίων ήταν: η ηλικία και ο Δείκτης Μάζας Σώματος της μητέρας, το επίπεδο καπνίσματος της μητέρας, καθώς και η κατανάλωση αλκοόλ. Η φυσική άσκηση μητέρας και παιδιού και το KIDMED score του παιδιού αναδείχθηκαν ως προστατευτικοί παράγοντες σε σχέση με το Δείκτη Μάζας Σώματος. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας ανέδειξαν στατιστικά σημαντικό ποσοστό συμφωνίας μεταξύ των διατροφικών συνηθειών γονέων/κηδεμόνων και νηπίων. Ως ισχυροί προγνωστικοί δείκτες που αυξάνουν σημαντικά το Δείκτη Μάζας Σώματος σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (p value<0.05) ξεχώρισαν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά διατροφής και τρόπου ζωής των γονέων, Ελλήνων και μη: χαμηλά επίπεδα KIDMED Score, χαμηλή συχνότητα αφαίρεσης του λίπους από το φαγητό, χαμηλή συχνότητα υιοθέτησης της Μεσογειακής Διατροφής από τους γονείς. Αντιθέτως, η κατανάλωση από την οικογένεια πρωινού και μεσημεριανού γεύματος, η υψηλή συχνότητα κατανάλωσης λαχανικών και φρούτων, καθώς και η ενεργή φυσική δραστηριότητα των γονέων, αλλά και ο διατροφικός έλεγχος των τελευταίων στα παιδιά, προέκυψαν ως προγνωστικοί δείκτες / παράγοντες μείωσης του κινδύνου εμφάνισης υψηλού Δείκτη Μάζας Σώματος των νηπίων. Τέλος, το αυξημένο ποσοστό άσκησης και φυσικής δραστηριότητας των νηπίων και η υιοθέτηση, από τους γονείς, της Μεσογειακής Διατροφής, έδειξαν μείωση του κινδύνου χαμηλού KIDMED Score στα νήπια, ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης. Εστιάζοντας στην παχυσαρκία και τις διατροφικές διαφορές μεταξύ των νηπίων, Ελλήνων και μη, δεν ανιχνεύθηκε διαφορά στο ΔΜΣ των παιδιών δεν διέφερε και (15,7 στα νήπια από Ελλάδα και 15,8 στα νήπια άλλων εθνοτήτων αντίστοιχα, με κατανομή ανάμεσα στα όρια φυσιολογικό / υγιές βάρος. Ομοίως, η βαθμολογία KIDMED ήταν «φτωχή» στην πλειονότητα και των νηπίων και των δύο ομάδων (τιμή p = 0,7). Παρατηρήθηκαν, ωστόσο, αρκετές διαφορές στις υπο-κατηγορίες του KIDMED Score που μετρούν τις μεσογειακές διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Συγκεκριμένα, περισσότερα παιδιά άλλων εθνικοτήτων καταναλώνουν τακτικά ψάρια (τιμή p = 0,04) και επισκέπτονται περισσότερες από μία φορές την εβδομάδα εστιατόριο τύπου fast food σε σύγκριση με τα νήπια ελληνικής καταγωγής (τιμή p <0,001). Επιπλέον, το 70,9% των νηπίων άλλης εθνικότητας καταναλώνει σχεδόν καθημερινά ζυμαρικά ή ρύζι (τιμή p <0,001), ενώ το 80,2% των νηπίων άλλης εθνικότητας καταναλώνει δημητριακά ή ξηρούς καρπούς για πρωινό (τιμή p = 0,02). Επίσης, στατιστικά σημαντικά (p value<0.001) λιγότερα νήπια Ελλήνων δεν τρώνε πρωινό (10.9%), σε σχέση με τα νήπια άλλων εθνοτήτων (29.4%),ενώ περισσότερα παιδιά Ελληνικής καταγωγής χρησιμοποιούν ελαιόλαδο στο σπίτι (Έλληνες: 99,6%, άλλες εθνικότητες: 94,5%, τιμή p <0,001). Επιπλέον, ποσοστό 18,4% των νηπίων άλλων εθνικοτήτων επιλέγει για πρωινό στο σχολείο αρτοσκευάσματα του εμπορίου και γλυκά (Έλληνες: 9,1%, τιμή p = 0,003), ενώ διαφέρει, επίσης, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων μεταξύ των νηπίων Ελλήνων και άλλων εθνικοτήτων (37% των αλλοδαπών νηπίων καταναλώνει δύο γιαούρτια ή / και 40 γραμμάρια ημερησίως, συγκριτικά με αντίστοιχο ποσοστό Ελλήνων νηπίων 50.2%, p value=0.008). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η συχνότητα της σωματικής δραστηριότητας συσχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με τον Δείκτη Μάζας Σώματος, υποδεικνύοντας ότι όσο λιγότερο ασκούνται γονείς και παιδιά, τόσο περισσότερο αυξάνεται ο ΔΜΣ και στις δύο εθνοτικές ομάδες. Η φυσική άσκηση / δραστηριότητα αναδείχθηκε ως ένας ανεξάρτητος δείκτης αυξημένου Δείκτη Μάζας Σώματος, αλλά ορισμένες ιδιαίτερες συνήθειες τείνουν να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης υψηλού ΔΜΣ στα παιδιά προσχολικής ηλικίας: η παρακολούθηση τηλεόρασης κατά τις καθημερινές και τα Σαββατοκύριακα, ο χρόνος που δαπανά μητέρα στην τηλεόραση ή στη χρήση υπολογιστή, αλλά και η προσπάθεια των γονέων να παρέχουν τροφή στο παιδί ακόμα και όταν αυτό δεν είναι πεινασμένο.Επιπλέον, εξετάστηκαν τα επίπεδα έντονης σωματικής δραστηριότητας (υπαίθρια παιχνίδια, συμμετοχή σε αθλήματα, μεταφορά από / προς το σχολείο), επίπεδα συμμετοχής σε καθιστικές δραστηριότητες (παρακολούθηση τηλεόρασης, βίντεο / DVD και χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών) σε παιδιά προσχολικής ηλικίας Ελλήνων και αλλοδαπών στην Αττική. Ανιχνεύθηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δυο ομάδες Ελλήνων και μη: τα νήπια άλλων εθνικοτήτων τείνουν να παρακολουθούν τηλεόραση περισσότερες ώρες καθημερινά συγκριτικά με τα νήπια Ελλήνων (p <0.001), και τα Σαββατοκύριακα (p <0.001).Παρόλα αυτά, η διάρκεια του μπάσκετ στην αυλή του νηπιαγωγείου βρέθηκε επίσης να διαφέρει σημαντικά (p = 0,03) υπέρ των άλλων εθνοτήτων, συγκριτικά με τα νήπια Ελλήνων. Ομοίως, τα νήπια με καταγωγή από άλλες χώρες παίζουν περισσότερα (p = 0,04) τόσο σε ενεργές όσο και καθιστικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του προγράμματος στο νηπιαγωγείο, ενώ η πλειοψηφία των Ελλήνων νηπίων φαίνεται να παίζουν περισσότερο στις παιδικές χαρές (56,7% έναντι 38,1% σε άλλες εθνότητες, p <0,001) και έχουν σημαντικά περισσότερες προγραμματισμένες απογευματινές αθλητικές δραστηριότητες (74,1% έναντι 40,2% σε άλλες εθνότητες, p <0,001 ). Ακόμη, τα νήπια των ελληνικών οικογενειών φαίνεται να δραστηριοποιούνται εντονότερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στη θάλασσα (π.χ. κολύμβηση, p <0,001, παίζοντας στην άμμο, p = 0,02). Η δραστηριότητα της ήρεμης ή έντονη βόλτας των παιδιών με τους γονείς τους, αναφέρθηκε λιγότερο στα νήπια Ελλήνων (66,1%), έναντι ποσοστού88,2% στα νήπια άλλης εθνικότητας. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων γονέων ανέφερε, επίσης, ότι δεν αφιερώνει σχεδόν καθόλου προσωπικό χρόνο για να διευκολύνει τη σωματική άσκηση των παιδιών (μητέρες: 41,4% • πατέρες: 39,9%). Αν και η απάντηση "σχεδόν καθόλου", ήταν σε ελαφρώς χαμηλότερο ποσοστό στους αλλοδαπούς γονείς (μητέρες: 39,2%, πατέρες: 35,8%), οι περισσότεροι από τους αλλοδαπούς γονείς τείνουν να προσφέρουν τουλάχιστον ½ ώρα την εβδομάδα (μητέρες: 11,2%, πατέρες: 17,5 %) ή 1 ώρα εβδομαδιαίως (μητέρες: 12,8%, πατέρες: 13,3%) και περισσότερο από 7 ώρες την εβδομάδα σε χαμηλότερο ακόμη ποσοστό (μητέρες: 6,4% • πατέρες: 6,6%).Καθώς ο τρόπος ζωής της οικογένειας φαίνεται να έχει ισχυρό αντίκτυπο στις διατροφικές συνήθειες και το Δείκτη Μάζας, ανεξαιρέτως εθνότητας, ο προσδιορισμός των διατροφικών προτύπων στην προσχολική ηλικία μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστο δείκτη για την παρακολούθηση των επιδημικών φαινομένων παχυσαρκίας στις πρώιμες ηλικίες. Οι οικογένειες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να προωθούν τις βέλτιστες διατροφικές συνήθειες προς επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων υγείας για τα παιδιά τους.