Το capriccio ως καλλιτεχνικό φαινόμενο στις εικαστικές τέχνες: 16ος-18ος αιώνας

Abstract

The term capriccio, origininated in latin, first appears in the late 13th century in the literature of Tuscany meaning sexual desire, carnal lust, horror, disgust, senses which continue to exist until mid 16th century, whilst capriccio is used by Commedia dell’ Arte as a byword for improvisation and burlesque. At that time Giorgio Vasari uses for the first time in his Vite the term capriccio to denote subjective elements and unique artistic tamperament both of which ranging from artistic invention to rejectable eccentricity, that disdains the art of Disegno, and manifest themselves as exceptional properties in certain works of art. The thesis seeks to investigate the multiple meanings of the term capriccio from the 16th to the 18th century, its course as a byword for fantasy and outstanding artistic concept to its use as marginal decoration by studying the main art theory sources along with the most exemplary cases in the domain of the visual arts in Europe, especially in Italy during the above-mentioned period of time.

Με καταγωγή στη λατινική, ο όρος capriccio εμφανίζεται από τα τέλη του 13ου αιώνα στη λογοτεχνία της Τοσκάνης, όπου δηλώνει την ερωτική επιθυμία, τον σαρκικό πόθο, κυρίως όμως τον τρόμο, τη φρίκη, τον αποτροπιασμό, σημασίες που θα εξακολουθήσουν να υφίστανται έως τα μέσα του 16ου αιώνα, ενώ ήδη χρησιμοποιείται από την Comedia dell’ arte ως συνώνυμο του αυτοσχεδιασμού και της καυστικής αλληγορίας. Τότε εισάγεται από τον Giorgio Vasari στις Vite, ως χαρακτηρισμός του υποκειμενικού στοιχείου, της μοναδικής καλλιτεχνικής ιδιοσυγκρασίας, που κυμαίνεται από την επινόηση που αναζωογονεί τις τέχνες ως την -απορριπτέα- εκκεντρικότητα που περιφρονεί την τέχνη του Disegno και φανερώνεται στις εξαιρετικές ιδιότητες ορισμένων έργων τέχνης. Στη διατριβή εξετάζονται οι σημασίες του capriccio από τον 16ο ως τον 18ο αιώνα, η πορεία του από συνώνυμο της φαντασίας και της ιδιαίτερης καλλιτεχνικής ιδέας έως την τοποθέτησή του στο περιθώριο της διακόσμησης, μέσα από τη μελέτη των κυριότερων θεωρητικών κειμένων και των πλέον υποδειγματικών περιπτώσεων από το πεδίο των εικαστικών τεχνών στην Ευρώπη, με επίκεντρο την ιταλική τέχνη της παραπάνω περιόδου.