Μετάβαση των μαθητών, τριών από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση: θεσμικός διαχωρισμός και συνεργασία μεταξύ των δύο βαθμίδων από την οπτική των εκπαιδευτικών

Abstract

The subject of this PhD dissertation is the issue of students’ transition from primary to secondary education, aspiring to focus and record, on the one hand, the conditions of the institutional separation and on the other, the development of links of cooperation between the two levels of education deriving from a teacher’s perspective.The issue of students’ transition to secondary education was approached not only on a theoretical level but also on an empirical one. On the theoretical part of the thesis, a scientific documentation of the subject was attempted based on Greek along with international bibliography. More specifically, the theoretical analysis focused on the basic functions of the institution of school, the delineation of the notion of educational transition, the basic theories of transition, the comparison of the current curricula of both tiers of education, the review of research data related to transition and finally, the reflection on the conditions of students’ smooth transition to high school.On the empirical part of the thesis, a survey was conducted, using a questionnaire, in order examine teacher’s views of both tiers of education on the issue of student transition from primary to secondary school. The population of this study included primary and secondary education teachers, who work in different prefectures of the country.In this context, a Pan-Hellenic quantitative research was attempted in various school units of primary and secondary education during the school year 2015-2016. To be more specific, from 1/3/2016 to 21/06/2016 two electronic questionnaires were sent (one for each level of education). By the end of the school year, 409 questionnaires were filled by primary school teachers and 395 by secondary, respectively.According to the results of the survey, it has been observed that the self-perception of the professional role of primary and secondary school teachers differs greatly as it has been proven through the analysis of nine different aspects/questions that regard this issue. As far as the cooperation of the teachers of the two levels of education is concerned, in the context of student transition, it was discovered that primary school teachers show greater willingness to develop a basic level of communication concerning the exchange of information related to their pupils’ education compared to that of their secondary education colleagues. Regarding the issue of teacher training on both tiers of education on the subject of student transition, it has been found that the vast majority of teachers have not attended any relevant training over the last five years. The next subject explored the teachers’ previously held views on the justification of the problems of transition and it was found that primary school teachers consider the different teaching styles used by secondary education teachers as the root of the problem, whereas for secondary school teachers are the learning ‘gaps’ of students when moving to high school. As for the applied teaching methodology used by teacher and its correlation to the difficulties faced by students during the transition stage, it was found that primary school teachers report to greater extend compared to secondary ones, that the different teaching practices applied on both levels impede the smooth transition. On the issue of the initiatives taken regarding the facilitation of the transition, it has been shown that secondary school teachers pay greater attention to the close cooperation between the high-school and the parents so as to achieve an efficient transition for the students in the new environment, while primary school teachers consider of great importance the fact that there should be held regular seminars regarding the issue of transition on both levels of education. Finally, with regard to the pivotal issue of ‘discontinuity’ between the two compulsory levels of education and its effects on the development of difficulties in the transition, it has been found that this stance was adopted to a greater extend by primary school teachers compared to what is claimed by secondary school teachers.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί το ζήτημα της μετάβασης των μαθητών από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με απώτερη επιδίωξη την εστίαση και την καταγραφή αφενός των συνθηκών θεσμικού διαχωρισμού και αφετέρου της συνάρθρωσης των σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των δύο βαθμίδων από την οπτική των εκπαιδευτικών.Το ζήτημα της μετάβασης των μαθητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προσεγγίστηκε τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εμπειρικό επίπεδο. Στο μεν πρώτο επίπεδο της εργασίας επιχειρήθηκε η επιστημονική τεκμηρίωση του θέματος με βάση τα δεδομένα της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας. Πιο συγκεκριμένα, η θεωρητική ανάλυση αφορούσε στις βασικές λειτουργίες του θεσμού του σχολείου, στην οριοθέτηση της έννοιας της εκπαιδευτικής μετάβασης, στις βασικές θεωρίες της μετάβασης, στην αντιπαραβολή των ισχυόντων Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών των δύο βαθμίδων, στην επισκόπηση των ερευνητικών δεδομένων για τη μετάβαση και τέλος στην αποτύπωση των συνθηκών της ομαλής μετάβασης των μαθητών στο γυμνάσιο. Στο δε εμπειρικό μέρος της εργασίας επιδιώχθηκε να διερευνηθούν, με τη χρήση ερωτηματολογίου, οι απόψεις των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων σχετικά με το ζήτημα της μετάβασης των μαθητών του δημοτικού σχολείου στην ανώτερη βαθμίδα του γυμνασίου. Ο πληθυσμός του δείγματος περιλάμβανε τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που εργάζονται σε διάφορους νομούς της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρήθηκε μία πανελλήνιας εμβέλειας ποσοτική έρευνα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2015-2016 σε διάφορες σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα από το χρονικό διάστημα 1/3/2016 έως 21/06/2016 πραγματοποιήθηκε η αποστολή των δύο ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων (ένα για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης). Μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς ο αριθμός των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων ήταν 409 για την πρωτοβάθμια και 395 για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αντίστοιχα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώθηκε κατ’ αρχάς πως η αυτοαντίληψη του επαγγελματικού ρόλου των δασκάλων και των καθηγητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό μέσα από την ανάλυση εννιά διαφορετικών πτυχών/ερωτημάτων που αφορούσαν στο εν λόγω ζήτημα. Αναφορικά με το θέμα της συνεργασίας των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων στο πλαίσιο της μετάβασης των μαθητών διαπιστώθηκε μια μεγαλύτερη προθυμία των δασκάλων έναντι των καθηγητών για μια στοιχειώδη επικοινωνία με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών σε θέματα εκπαίδευσης των μαθητών τους. Σχετικά με το θέμα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων στο ζήτημα της μετάβασης των μαθητών διαπιστώθηκε πως η συντριπτική πλειοψηφία των δασκάλων και των καθηγητών δεν έχει παρακολουθήσει τα τελευταία πέντε χρόνια κάποια σχετική επιμορφωτική δράση. Όσον αφορά στις προϋπάρχουσες απόψεις των εκπαιδευτικών για την αιτιολόγηση των προβλημάτων της μετάβασης, διαπιστώθηκε πως οι δάσκαλοι προκρίνουν ως σπουδαιότερο το λόγο του διαφορετικού στιλ διδασκαλίας των εκπαιδευτικών δημοτικού και γυμνασίου, ενώ οι καθηγητές δηλώνουν ως σημαντικότερο το λόγο των μαθησιακών «κενών» των μαθητών που μεταβαίνουν στο γυμνάσιο. Για το θέμα της εφαρμοζόμενης διδακτικής μεθοδολογίας των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων και της συσχέτισής του με τις δυσκολίες μετάβασης των μαθητών, διαπιστώθηκε πως οι δάσκαλοι αναφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με τους καθηγητές ότι οι διαφορετικές διδακτικές πρακτικές που εφαρμόζονται στις δύο βαθμίδες δυσχεραίνουν την ομαλή μετάβαση των μαθητών τους. Στο ζήτημα των πρωτοβουλιών για τη διευκόλυνση της μετάβασης διαπιστώθηκε πως οι καθηγητές δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στην εκπαιδευτική πρωτοβουλία της στενής συνεργασίας των γυμνασίων με τους γονείς για μια πιο αποτελεσματική μετάβαση των παιδιών τους, ενώ αντίστοιχα οι δάσκαλοι δηλώνουν ως σημαντικότερη ότι στα δημοτικά σχολεία και στα γυμνάσια θα πρέπει να γίνονται ημερίδες ενημέρωσης για θέματα μετάβασης. Τέλος, όσον αφορά στο καίριο θέμα της «ασυνέχειας» μεταξύ των δύο υποχρεωτικών βαθμίδων και της επιρροής του στη δημιουργία των δυσκολιών της μετάβασης, διαπιστώθηκε πως η παρούσα θέση υιοθετείται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους δασκάλους σε σύγκριση με ό,τι αντίστοιχα δηλώνεται από τους καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.