Η κοινωνία των πολιτών στον κλασικό και τον σύγχρονο φιλελευθερισμό: η σύγχρονη πολιτική της υποβάθμιση και τα παράγωγά της

Abstract

The hereunto dissertation attempts a critical approach to the theory of civil society, as it is reflected on the classical and modern liberal theory. Civil society is an extremely popular idea among modern social sciences that is promoted as the “essentialingredient” for a proper democratic function. Most of the new-liberal scholars find the roots of their theories and at the same time gain their notability from the 19th century’s theory of associations of Alexis de Tocqueville.Through the study of both Tocqueville’s classical theory of associations and the modern liberal theories of civil society and social capital, we intend to showcase the important differences that are located between them, which are mostly based in the field of politics. More specifically, our intention is to point out the depoliticization of the new-liberal theory of civil society, which becomes problematic in many ways.Tocquevillian associationalism has been falsely reproduced from its current“continuators”, who have subtracted its political dimension, namely its most dominant characteristic. This subtraction completely alters the substance of the idea as far as it concerns its potential to assist against the current social problems and its general pursuits.On a second level, we attempt to indicate the relation of the “associative discontinuities” and the general discontinuities that lie between classic and modern liberalism. Τhe core of deviation, for both of these cases, is the expulsion of politics in its massive perception where citizens become active participants in deliberation and decision making. Tocqueville’s association’s theory prominently promotes the values of political liberty and participation, which at the same time constitute structural determinants of democracy, while, on the other hand, the modern concept of civil society puts politics on the sidelines of theory. This theoretical conversion, concerning the level of integration of politics, not only constitutes a theoretical issue, but it also reveals a whole problematic that affects the essence of democracy and furthermore poses a question about the compatibility between new-liberalism and democratic constitution.

Η παρούσα διατριβή επιχειρεί την κριτική προσέγγιση της θεωρίας της κοινωνίας των πολιτών, έτσι όπως αποτυπώνεται στη φιλελεύθερη θεωρία, κλασική και σύγχρονη. Η κοινωνία των πολιτών είναι μια εξαιρετικά δημοφιλής ιδέα στις σύγχρονες κοινωνικές επιστήμες, που προβάλλεται ως το “απαραίτητο συστατικό” για την ομαλή δημοκρατική λειτουργία. Οι περισσότεροι από τους σύγχρονους φιλελεύθερους στοχαστές τοποθετούν τις ρίζες των θεωριών τους και ταυτοχρόνως αντλούν το κύρος τους από την ενωσιακή θεωρία του 19ου αιώνα, του Αλέξις ντε Τοκβίλ. Μέσω της μελέτης της ενωσιακής θεωρίας του Τοκβίλ και εν συνεχεία των σύγχρονων φιλελεύθερων θεωριών της κοινωνίας των πολιτών και του κοινωνικού κεφαλαίου, σκοπεύουμε στην ανάδειξη των σημαντικών διαφορών, που εντοπίζονται μεταξύ τους και που κυρίως αφορούν το πεδίο της πολιτικής. Στόχος μας είναι η ανάδειξη της αποπολιτικοποίησης της νεοφιλελεύθερης θεωρίας της κοινωνίας των πολιτών, η οποία καθίσταται ποικιλοτρόπως προβληματική. Η τοκβιλιανή ενωσιακή θεωρία αναπαράγεται με αλλοιωμένα χαρακτηριστικά από τους σύγχρονους“συνεχιστές” της, οι οποίοι έχουν αφαιρέσει την πολιτική της διάσταση, τουτέστιν το κεντρικό της γνώρισμα. Η αφαίρεση αυτή αλλάζει εντελώς την υπόσταση της ιδέας,τις δυνατότητες συνδρομής της στα σύγχρονα προβλήματα, αλλά και τους στόχους που επιδιώκονται μέσω αυτής.Σε ένα δεύτερο επίπεδο, επιχειρείται η σύνδεση αυτής της ενωσιακής ασυνέχειας με τις γενικότερες ασυνέχειες που εντοπίζονται μεταξύ κλασικού και σύγχρονου φιλελευθερισμού. Και στις δύο περιπτώσεις, στον πυρήνα της μετάλλαξης βρίσκεται ο εξοβελισμός της πολιτικής ως μαζικής συμμετοχικής διαδικασίας, όπου οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στη διαβούλευση και τη λήψη αποφάσεων. Η ενωσιακή θεωρία του Τοκβίλ προωθεί εμφανώς τις αξίες της πολιτικής ελευθερίας και συμμετοχής, που συγχρόνως αποτελούν και κεντρικές, δημοκρατικές συγκροτησιακές αξίες, εν’ αντιθέσει με τη σύγχρονη κοινωνία των πολιτών, η οποία θέτει την πολιτική στο περιθώριο. Η θεωρητική μεταστροφή, όσον αφορά την πρόσληψη της πολιτικής, δεν αποτελεί απλώς ένα θεωρητικό ζήτημα, αλλά αναδεικνύει μια προβληματική που επηρεάζει την ουσία της ίδιας της δημοκρατίας και επιπλέον θέτει ζητήματα συμβατότητας μεταξύ του νεοφιλελευθερισμού και του δημοκρατικού πολιτεύματος.