Ηθική και εκπαιδευτική αξιολόγηση: μια προσπάθεια θέσπισης ηθικών αρχών για την εκπαιδευτική αξιολόγηση στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα

Abstract

In all the Fields of application of the educational assessment (students, educational personnel - educational institutions, educational programs - systems - policies) and in all its Αxes (evaluation as such, evaluator and evaluated), evaluation is a multilevel and multidimensional act, containing purpose, responsibility, authority, moral dilemmas, short-term and long-term effects for those involved, as well as deflections and errors. In order to ensure the moral realization of the educational evaluation, sometimes simple Ethical Rules are used, as it happens in Greece, sometimes Codes of Ethics and Ethical Standards are being drafted, as it happens at an international level, sometimes a framework of ethical principles is established, and sometimes legitimization or delegitimization is being sought in various Ethical Theories.This thesis is based bibliographically on these five ethical gradations, in order to determine what is "moral" and what "immoral" in the educational assessment. The exploration of the various moral ratings, as they have been shaped both inside and outside Greece, reveals both convergent points and substantial deviations. In practice, educational assessment can be legitimized or even delegitimized as a whole or in relation to individual behaviors and practices, depending on the ethical-scientific approach, the social expectations, the beliefs and the personal moral value system of each person and the visual of the individual researcher or mere participant, often leading to a dead end, whether there is "good" or "bad", "right" or "wrong", "fair" or "unfair", "moral"or "immoral", as well as how and who can effectuate all the above.In conclusion and despite the apparent deadlock and the conflicting results of the bibliographic research in the first part of the dissertation, there seems to be at least one moral grading, that of the Ethical Principles, which, once established, can constitute a framework of securing -a relative if not absolute- moral realization of the educational assessment. In order to establish the Ethical Principles, the Delphi method is used, which, after being addressed to some experts of a scientific field, in this case the Educational Assessment specialists, comes up with 27 proposed Ethical Principles at the disposal of the Greek educational community and of individuals involved in the evaluation process.

Σε όλα τα Πεδία εφαρμογής της εκπαιδευτικής αξιολόγησης (μαθητές – φοιτητές, εκπαιδευτικό προσωπικό – εκπαιδευτικά ιδρύματα, εκπαιδευτικά προγράμματα – συστήματα – πολιτικές) και σε όλους τους άξονές της (αξιολόγηση καθεαυτήν, αξιολογητής και αξιολογούμενος), η αξιολόγηση αποδεικνύεται πράξη πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη που εμπεριέχει σκοπό, ευθύνη, εξουσία, ηθικά διλήμματα, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για τους εμπλεκόμενους, καθώς και εκτροπές και σφάλματα. Προκειμένου, λοιπόν, να διασφαλιστεί η ηθική πραγμάτωση της εκπαιδευτικής αξιολόγησης, άλλοτε χρησιμοποιούνται απλοί Ηθικοί Κανόνες, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, άλλοτε συντάσσονται Κώδικες Δεοντολογίας και Ηθικά Στάνταρντς, όπως συμβαίνει διεθνώς, άλλοτε θεσπίζεται πλαίσιο Ηθικών Αρχών, και άλλοτε αναζητείται η νομιμοποίηση ή απονομιμοποίηση της αξιολόγησης στις διάφορες Ηθικές Θεωρίες. Σε αυτές τις πέντε ηθικές διαβαθμίσεις καταφεύγει και η παρούσα διδακτορική εργασία βιβλιογραφικά, προκειμένου να προσδιοριστεί ποιο είναι το “ηθικό” και ποιο το “ανήθικο” στην εκπαιδευτική αξιολόγηση. Η διερεύνηση των διαφόρων ηθικών διαβαθμίσεων, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί εντός και εκτός Ελλάδας, αναδεικνύει σημεία σύγκλισης αλλά και ουσιώδεις αποκλίσεις. Στην πράξη, η εκπαιδευτική αξιολόγηση μπορεί να νομιμοποιηθεί ή και να απονομιμοποιηθεί ηθικά, συνολικά ή ως προς επιμέρους συμπεριφορές και πρακτικές, ανάλογα με την ηθική - επιστημονική προσέγγιση, τις κοινωνικές προσδοκίες, τα πιστεύω και το προσωπικό ηθικό αξιακό σύστημα του καθενός, καθώς και την οπτική του εκάστοτε ερευνητή ή απλού συμμετέχοντος, οδηγώντας συχνά σε αδιέξοδο, τόσο για το αν τελικά υπάρχει “καλό” ή “κακό”, “ορθό” ή “λάθος”, “δίκαιο” ή “άδικο”, “ηθικό” ή ανήθικο” στην αξιολόγηση, καθώς και για το πώς και ποιος μπορεί να κάνει όλα τα παραπάνω πράξη. Εν κατακλείδι και παρά το φαινομενικό αδιέξοδο και τα αλληλοσυγκρουόμενα συμπεράσματα της βιβλιογραφικής έρευνας του πρώτου μέρους της διατριβής, φαίνεται πως υπάρχει μία τουλάχιστον Ηθική διαβάθμιση, αυτή των Ηθικών Αρχών, που εφόσον θεσπιστεί, μπορεί να αποτελέσει ένα πλαίσιο διασφάλισης -όχι βέβαια απόλυτης, αλλά σχετικής έστω- ηθικής πραγμάτωσης της εκπαιδευτικής αξιολόγησης. Για τη θέσπιση των Ηθικών Αρχών, χρησιμοποιείται η μέθοδος Delphi, που, απευθυνόμενη σε ειδικούς ενός επιστημονικού κλάδου, εν προκειμένω της Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης, καταλήγει σε 27 προτεινόμενες Ηθικές Αρχές, η αξιοποίηση των οποίων επαφίεται στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα συνολικά και στον καθένα από τους εμπλεκόμενους σε αυτήν προσωπικά.