Επιδημιολογία των πρωτοπαθών όγκων του κεντρικού νευρικού συστήματος στην Ελλάδα

Abstract

Primary central nervous system (CNS) tumors comprise a heterogeneous group ofmalignancies. The epidemiology of these neoplasms is still considered inconclusiveand reports from countries with comparable epidemiological data reveal spatial andtemporal variations, which need to be further investigated.Following the completion of the first 5-year nationwide childhood registration inGreece, the quality of which follows the IARC criteria, patterns and temporal trendsof childhood CNS tumors are presented along with comparison to data from severalregional and national registries in the Region of Southern and Eastern Europe (SEE).In the absence of data for greek Adolescents and Young Adults (AYAs),epidemiological data of CNS tumors of this distinct age group in the SEE area wereexamined and comparisons with the publicly available US data from SEER wereundertaken.In Greece, for the first study period 2009-2014, the age-adjusted incidence rate ofmalignant childhood CNS tumors was 22.4 per million children, which wascomparable with the average incidence rate observed in the 12 participating SEERegistries (23 per million children). During the whole study period (1983-2014), aslight predominance of males was observed, and the incidence rates were declininggradually with the age. Astrocytomas were overall the most common subgroup (30%),followed by embryonal tumors. The latter was the predominant subgroup in sixregistries, including Greece. For the further evaluation of the observed bidirectionaltemporal trends and the various geographical disparities, factors affecting theregistration quality should be considered.Substantial variations in mortality and survival were observed among the 14 SEEparticipating registries. In most countries, mortality time trends were rather stable,except for Bulgaria, which demonstrated the highest rate during the initial registration period followed by a steadily decreasing annual mortality rate. A steep decrease insurvival was evident before the second year of follow-up. After adjusting fordiagnostic groups, age, gender and the year of diagnosis, Greece presented highersurvival compared to the other contributing countries, although the follow-up periodwas short. Irrespective of the country, rural residence was found to impose substantialadverse repercussions on survival.In the age group of AYAs, the overall age-adjusted incident rate of malignant CNStumors was significantly higher (28.1 per million) in SEE (11.438 cases for the period1990-2014) compared to SEER (24.7 per million, 13.573 cases for the period 1990-2012). Astrocytomas comprised almost half of the cases in both regions, albeit thehigher proportion of unspecified cases in SEE registries (30% versus 2.5% SEER).We observed similar age and gender distributions across SEE and SEER with a maleto female ratio of 1.3 and an overall increase of incidence by age. The observedincrease in incidence rates, documented in four SEE registries, namely GreaterPoland, Portugal North, Turkey-Izmir and Ukraine, could potentially be the result ofimprovements in registrations. Finally, a decreasing trend in Croatia (-2.5%), and arather stable rate in SEER (-0.3%) were noted.Mortality rates in SEE (range: 11.9-18.5 deaths per million) were higher overall thanthe SEER rate (9.4 deaths per million), with decreasing trends in both regions.Survival rates increased during a comparable period (2001-2009) in SEE and SEER.The 5-year survival rate was considerably lower in the SEE registries (46%) versusSEER (67%), mainly because of the extremely low rates of Ukraine; this finding wasconsistent across age groups and diagnostic subtypes. The highest 5-year survivalrates were recorded for ependymomas (76% SEE, 92% SEER), and the worst wererecorded for glioblastomas and anaplastic astrocytomas (28% SEE, 37% SEER).Advancing age, male sex, and rural residency at diagnosis adversely affectedoutcomes in both regions.In conclusion, epidemiological data on CNS tumors from the NARECHEM-ST andother registries in the SEE area are reported for the first time in this thesis. The resultsof the Greek registration are comparable with those reported by other developedEuropean countries, whereas the observed heterogeneity in registration practices andincidence rates of childhood CNS tumours across the SEE area necessitates furtherinvestigation. The cross-country mortality and survival variations possibly reflectsuboptimal levels of health care delivery and cancer control in some regions of SEE.Regarding the AYAs age group, the higher incidence rates of malignant CNS tumorsrecorded in the SEE area compared to the United States of America could be alsoexplained by possible environmental and/or genetic factors. The considerableoutcome discrepancies between some registries and the overall worse prognosis ofpatients residing in rural areas reflect inequalities in health care delivery. Albeit thecomplexity of the interpretation of temporal trends affected by registrationimprovements, no significant increase in incidence rates appears while survival ratesimprove with some time lag in the SEE area. The results of the thesis can contributeto an evidence-based health-care planning in order to diminish inequalities for adisease with an unfavorable outcome compared to other cancers affecting young agegroups.

Οι πρωτοπαθείς όγκοι του ΚΝΣ συνιστούν ετερογενή ομάδα νεοπλασμάτων, τωνοποίων η επιδημιολογία παραμένει σχετικώς αδιευκρίνιστη. Η επίπτωση αλλά και ηέκβαση της νόσου σε χώρες που διαθέτουν συγκρίσιμα συστήματα καταγραφής τωναντίστοιχων παραμέτρων αποκαλύπτουν τοποχρονικές διακυμάνσεις, οι οποίεςχρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη στην ανάπτυξη πολιτικών πρόληψης καιαντιμετώπισης των νεοπλασμάτων.Με την ολοκλήρωση των πέντε πρώτων χρόνων λειτουργίας του ΠανελλήνιουΑρχείου Καταγραφής Παιδικών Αιματολογικών Κακοηθειών και Συμπαγών Όγκων(NARECHEM-ST), γίνεται στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, η παρουσίαση τωνδιαδικασιών ανάπτυξης και λειτουργίας του Αρχείου στη χώρα μας. Τα, ποιοτικάελεγμένα σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ελληνικά δεδομένα για όγκους του ΚΝΣπου παρουσιάστηκαν σε παιδιά 0-14 ετών συναξιολογούνται με αντίστοιχους δείκτεςεπίπτωσης και επιβίωσης από συνεργαζόμενα αρχεία καταγραφής νεοπλασμάτων σεχώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επιπλέον, ελλείψει ελληνικών δεδομένων γιατην ηλικιακή ομάδα των εφήβων και νέων ενηλίκων (15-39 ετών), συγκρίθηκαν ταστοιχεία επίπτωσης και επιβίωσης όγκων του ΚΝΣ από την περιοχή της ΝΑΕ με ταελευθέρως προσβάσιμα, έπειτα από μετασχηματισμούς, δεδομένα του αρχείου SEERτων ΗΠΑ.Την πρώτη περίοδο της καταγραφής στην Ελλάδα (2009-2014), η μέση προτυπωμένηκατά ηλικία επίπτωση κακόηθων όγκων του ΚΝΣ ήταν 22.4 νέες περιπτώσεις/106παιδιά ανά έτος, δείκτης συγκρίσιμος με τον εκτιμώμενο στο σύνολο των 5.191 νέωνπεριπτώσεων που καταγράφηκαν στα 12 Αρχεία Καταγραφής σε 10 χώρες της ΝΑΕ,αλλά και της Ευρώπης συνολικά. Στο σύνολο της περιόδου μελέτης (1983-2014), ηαναλογία αρρένων/θήλεων ήταν 1.25, η επίπτωση μειωνόταν με την αύξηση τηςηλικίας και τα αστροκυττώματα ήταν ο συχνότερος υπότυπος (30%), με εξαίρεση έξιβάσεις συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, όπου οι εμβρυιονικοί όγκοιεπικρατούσαν. Για την αξιολόγηση των αμφίδρομων διαχρονικών τάσεων κατά χώρα,αλλά και για την ερμηνεία των διακρατικών συγκρίσεων είναι απαραίτητο ναληφθούν υπόψη παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα της καταγραφής.Η προτυπωμένη κατά ηλικία θνησιμότητα στα παιδιά παρουσίασε ευρεία διακύμανση(8-16 θάνατοι/ 106) μεταξύ των 14 συνεργαζόμενων Αρχείων της ΝΑΕ. Οιδιαχρονικές τάσεις της θνησιμότητας ήταν σταθερές, με εξαίρεση τη Βουλγαρία, πουεμφάνισε την υψηλότερη θνησιμότητα στην έναρξη της καταγραφής και ετήσιαπτωτική τάση στη συνέχεια. Η 5-ετής επιβίωση διακυμάνθηκε επίσης ευρέως (35-69%), με έντονη πτώση των ποσοστών τα δύο πρώτα έτη έπειτα από τη διάγνωση.Μετά από προσαρμογή για τις διαγνωστικές υποκατηγορίες, την ηλικία, το φύλο, καιτο έτος διάγνωσης η Ελλάδα παρουσιάζε την καλύτερη 5-ετή επιβίωση, αν και ηπερίοδος παρακολούθησης στη χώρα μας ήταν σύντομη. Διαπιστώθηκε ακόμη, ότιανεξάρτητα από τη χώρα διάγνωσης, η διαμονή σε αγροτική περιοχή επηρέαζεαρνητικά την επιβίωση.Στην ηλικιακή ομάδα των ΕΝΕ παρατηρήθηκε ότι η συνολική μέση προτυπωμένηεπίπτωση ήταν σημαντικά υψηλότερη (28.1/106) στις χώρες της ΝΑΕ (11.438 νέεςπεριπτώσεις κακοήθων όγκων ΚΝΣ, 1990-2014) σε σύγκριση με την αντίστοιχη(24.7/106) του προγράμματος SEER (13.573 περιπτώσεις, 1990-2012). Τααστροκυττώματα αποτελούσαν σχεδόν το ήμισυ των περιστατικών και στις δύοπεριοχές, αλλά το ποσοστό αταξινόμητων ιστολογικά περιστατικών στα αρχεία τηςΝΑΕ (30%) ήταν σημαντικά υψηλότερο συγκριτικά με της SEER (2.5%). Η κατάφύλο κατανομή στις δύο περιοχές ήταν παρόμοια (αναλογία αρρένα/θήλεα 1.3) και ηεπίπτωση γενικώς αυξανόταν με την ηλικία. Οι αυξητικές διαχρονικές τάσεις σεΠολωνία, Πορτογαλία-Βόρειο Αρχείο, Τουρκία και Ουκρανία ερμηνεύονται ωςαποτέλεσμα βελτιώσεων στις καταγραφές, ενώ ετήσια μείωση παρατηρήθηκε στηνΚροατία (-2.5%), και τις ΗΠΑ (-0.3%).Η θνησιμότητα για κακοήθεις όγκους ΚΝΣ στους ΕΝΕ παρουσίασε πτωτικέςδιαχρονικές τάσεις και στις δύο περιοχές, παρά την ευρεία της διακύμανση (11.9-18.5θάνατοι/ 106) στη ΝΑΕ, που ήταν αξιοσημείωτα υψηλότερη αυτής του SEER (9.4θάνατοι/ 106). Αντιστοίχως, αυξήθηκε η επιβίωση στη διάρκεια της συγκρίσιμηςπεριόδου (2001-2009) και στις δυο γενικώς αναπτυγμένες περιοχές. Παρόλα αυτά,σημειώνεται ότι η 5-ετής επιβίωση -συνολικά, κατά ηλικία ή υπότυπο- ήτανσημαντικά χαμηλότερη στη ΝΑΕ (46%) σε σχέση με τις ΗΠΑ (67%), κυρίως εξαιτίαςτης εξαιρετικά χαμηλής επιβίωσης στο μεγάλο αρχείο καταγραφής νεοπλασμάτων τηςΟυκρανίας. Ειδικότερα, η υψηλότερη 5-ετής επιβίωση καταγράφηκε για ταεπενδυμώματα (76% στη ΝΑΕ, 92% σε SEER) και η χειρότερη για τα γλοιοβλαστώματα και τα αναπλαστικά αστροκυττώματα (28% και 37%, αντιστοίχωςστις δυο περιοχές). Επιβαρυντική επίδραση στην πρόγνωση είχαν η μεγάλη ηλικία, τοάρρεν φύλο και η κατοικία σε αγροτική περιοχή κατά τη διάγνωση.Συμπερασματικά, δεδομένα της NARECHEM-ST και άλλων χωρών της ΝΑΕ γιαόγκους του ΚΝΣ σε παιδιά αναλύονται για πρώτη φορά στο πλαίσιο της διατριβής.Διαπιστώνεται ότι οι δείκτες επίπτωσης για τη χώρα μας είναι συγκρίσιμοι μεεκείνους άλλων αναπτυγμένων Ευρωπαικών χωρών. Αντίθετα ευρείες είναι οιδιακυμάνσεις στους δείκτες θνησιμότητας και 5-ετούς επιβίωσης στην περιοχή τηςNΑΕ, αντικατοπτρίζοντας σημαντικές ανισότητες στα συστήματα υγειονομικήςπερίθαλψης. Στην ομάδα των ΕΝΕ παρατηρείται υψηλότερη επίπτωση των όγκων τουΚΝΣ στις χώρες της NΑΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ, εξαιτίας πιθανών, μεταξύ άλλων,περιβαλλοντικών επιδράσεων ή συνέργειας με γενετικούς παράγοντες. Οιδιαφοροποιήσεις ανάμεσα στις δυο περιοχές μεγεθύνονται με επιβάρυνση τωνδεικτών έκβασης στις χώρες της ΝΑΕ. Ακόμη και στις πιο προηγμένες Πολιτείες τωνΗΠΑ όμως, η δυσμενέστερη έκβαση της νόσου σε κατοίκους των αγροτικώνπεριοχών υποδηλώνει περαιτέρω περιθώρια βελτίωσης των προσφερόμενωνυπηρεσιών υγείας. Οι διαχρονικές τάσεις των δεικτών στην περιοχή μας είναιδύσκολο να αξιολογηθούν ακόμη λόγω βελτιώσεων στις καταγραφές, φαίνεται όμωςότι γενικώς δεν παρατηρείται κάποια εκσεσημασμένη πραγματική αύξηση τηςεπίπτωσης, ενώ οι δείκτες έκβασης βελτιώνονται με κάποια χρονική υστέρηση στηΝΑΕ. Τα συγκριτικά ευρήματα από τις τέσσερις εργασίες της διατριβής μπορούν ναχρησιμεύσουν σε όσους χαράζουν πολιτικές υγείας και ενδιαφέρονται να επιτευχθούνκατά το δυνατόν ισότιμες υγειονομικές παροχές για ένα νόσημα με δυσμενή ακόμηέκβαση συγκριτικά με άλλους καρκίνους που προσβάλλουν τις νεαρές ομάδεςηλικιών.