Αρχαιολογική έρευνα και γεωπληροφορική: η περιοχή της Κυνουρίας από την πρώιμη εποχή του χαλκού μέχρι την ύστερη αρχαιότητα: συνδυαστική ανάλυση των μεταμορφώσεων του οικιστικού προτύπου (δομημένο περιβάλλον, δίκτυα και ιερά) και του γεωπεριβάλλοντος

Abstract

Thorough examination of the settlement pattern in ancient Kynouria, via geoinformation tools and specifically through Geographical Information Systems (GIS), constitutes the focus of the study that has been conducted during the past three years in the framework of this doctoral dissertation.The use of GIS for the analysis of the settlement pattern or else of the way ancient settlements and sites are arranged in this area was essential as far as the method is concerned, due to the archaeological material itself, as well as the epistemological orientation of the research, in the area, whose roots can be traced back to the 19th century. Scarce information from ancient sources and historical topography, were the traditional methodological pillars of the archaeological research in the region, never considered as a separate, intermediate area, very close to the centers of power in both Prehistory and Historic Times. The examination of the archaeological data of the region in the topographical context of Laconia or the presentation of ancient sites by order of orientation - according to the route of Pausanias and other modern travelers from the 17th to the beginning of the 20th c., as a catalog - is the norm. The interpretative scheme always draws on the literary testimonies of the classical and Hellenistic times.Therefore, a new approach of archaeological data in Kynouria was deemed necessary. This approach took into serious consideration both space and time not only in its short-term dimension but in the context of the so called “long and moyenne duree”. The historical and archaeological data of the area should now be examined within the context of the geo-environment and its transformations – mainly in the coastal zone. The proposed model of interpretation is based on a continuous dialogue between geospatial and archaeo-spatial primary and secondary data and archaeological - historical information and knowledge.GIS have therefore not been selected simply as a tool, but lie at the center of the whole process. Additional advantages of this approach are the standardization of data recording, the production of secondary data, the analysis and interpretation on the basis of measurable data, the ability to use spatial and spatial statistical analysis tools, the presentation on maps both of these primary or secondary data as well as of the final outcome of the analytical process. Thus, it becomes obvious that through GIS based spatial analysis and statistics tools it is possible to locate phenomena related to the socio-economic organization of the period. This is the “spatial-statistic footprint” of the socio-economic organization of a society in space-landscape, firmly interconnected with the geo-environment and its transformations. In this way, it was attempted to investigate the palimpsest of Kynouria from the Early Bronze Age to Late Antiquity.

Η εξέταση του οικιστικού προτύπου στην Κυνουρία κατά την Αρχαιότητα, με εργαλεία γεωπληροφορικής και συγκεκριμένα με τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφορίων (ΣΓΠ) βρέθηκε στο επίκεντρο της έρευνας που ξεκίνησε να υλοποιείται εδώ και τρία έτη στο πλαίσιο εκπόνηση της παρούσας διδακτορικής διατριβής. Η χρήση των ΣΓΠ για την ανάλυση του οικιστικού προτύπου ή, αλλιώς, της διάταξης των οικισμών στην περιοχή αυτή, δεν έγινε βέβαια τυχαία. Ήταν το ίδιο το αρχαιολογικό υλικό, ο προσανατολισμός της έρευνας, αλλά και η κατεύθυνση που μέχρι πολύ πρόσφατα ακολουθούσε η διερεύνηση των αρχαιολογικών πραγμάτων στην Κυνουρία. Η Κυνουρία, υπό το βάρος μιας επιστημολογικής παράδοσης που οι ρίζες της ανιχνεύονται στον 19ο αι. και υπό το λιγοστό φως των ούτως ή άλλως ελλειμματικών πηγών, αλλά και της ιστορικής τοπογραφίας, ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε ξεχωριστά, ως περιφέρεια ή ενδιάμεσος χώρος, πολύ κοντά στα εκάστοτε κέντρα ισχύος τόσο κατά την Προϊστορία, όσο και κατά τους Ιστορικούς Χρόνους. Η εξέταση των αρχαιολογικών δεδομένων της περιοχής στο πλαίσιο μελετών για την Λακωνία ή η παρουσίασή τους κατά τάξη προσανατολισμού, εν είδει καταλόγου, αποτελεί τον κανόνα. Το ερμηνευτικό σχήμα πάντοτε αντλείται από τις φιλολογικές μαρτυρίες και δη αυτές των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Ως εκ τούτου, μία νέα προσέγγιση των δεδομένων της περιοχής κρίθηκε επιβεβλημένη. Η προσέγγιση αυτή ώφειλε να λάβει πλέον υπ’ όψιν τον χώρο, αλλά και τον χρόνο όχι μόνο στην μικροπρόθεσμη διάστασή του, αλλά στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων δομών και μεσοπρόθεσμων κύκλων. Τα ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα της περιοχής έπρεπε πλέον να εξετασθούν στο πλαίσιο που ορίζει το γεωπεριβάλλον αυτό καθ’ αυτό και οι όποιες μεταμορφώσεις του - στην παράκτια εν προκειμένω - ζώνη. Το προτεινόμενο μοντέλο ερμηνείας βασίζεται στον συνεχή διάλογο μεταξύ γεωχωρικών και αρχαιο-χωρικών πρωτογενών και δευτερογενών δεδομένων και της αρχαιολογικής και ιστορικής πληροφορίας και γνώσης.Τα ΣΓΠ, επομένως, δεν επελέγησαν απλά ως εργαλείο, αλλά βρίσκονται στο επίκεντρο της όλης μεθόδου. Επιπλέον πλεονεκτήματα μιας τέτοιας προσέγγισης είναι η τυποποίηση κατά την καταχώριση δεδομένων, άρα η ομογενοποίηση και δυνατότητα συγκριτικής αποτίμησης αυτών, η παραγωγή δευτερογενών δεδομένων, η ανάλυση και ερμηνεία στη βάση μετρήσιμων δεδομένων, η δυνατότητα χρήσης εργαλείων χωρικής και χωρικής στατιστικής ανάλυσης, η παρουσίαση σε χάρτες τόσο των δεδομένων αυτών καθ’ αυτών, όσο και των αποτελεσμάτων της όλης αναλυτικής διαδικασίας. Με τη βοήθεια εργαλείων χωρικής ανάλυσης και στατιστικής είναι εφικτός ο εντοπισμός στο χώρο φαινομένων που άπτονται της κοινωνικής οργάνωσης τής εκάστοτε περιόδου. Πρόκειται για το στατιστικό αποτύπωμα στο χώρο της κοινωνικής-οικονομικής οργάνωσης μιας κοινωνίας, πάντοτε σε συνάφεια και εξάρτηση με το γεωπεριβάλλον και τις μεταμορφώσεις του.Κατά τον τρόπο αυτό επιχειρήθηκε η διερεύνηση του παλίμψηστου της Κυνουρίας από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού μέχρι την Ύστερη Αρχαιότητα.