Διερεύνηση της πληροφοριακής συμπεριφοράς των ελλήνων αστρονόμων: προτάσεις εφαρμογής των αποτελεσμάτων σε προγράμματα πληροφοριακής παιδείας

Abstract

Information behavior is one of the most important areas of Information Science, since it aims at exploring the information needs and the specific characteristics of information services users. Using data from such surveys, results in optimal allocation of financial resources, more appropriate selection and use of scientific information sources and systems and targeted design of information literacy programs, to best meet users’ information needs. This thesis investigates the information behavior of Greek astronomers, aiming at the development of a targeted model information literacy program. For the first time, Wilson’s macro-model of information seeking behavior was applied to the information behavior of astronomers and, subsequently, astronomy undergraduate students. The primary data collected at the two stages of the survey and the comparison of the results led to the formulation of specifications for programs, aiming at improving information skills of potentially future astronomers based on the information requirements of this exact scientific community.The formulated specifications have been applied to a pilot project implemented in high school students, as a preparation for their transition to the academic research environment and, in particular, to the specificities of the astronomy field. Modern standards and methods of Information Science and Pedagogy were utilized and combined for the implementation of the program. Also, based on the principles of the Participatory Action Research, the information behavior of high school students was examined, and proved to be analogous to that of the first year undergraduate students.The results of the dissertation highlight the necessity to prepare high-school seniors for tertiary education through targeted information literacy programs and to integrate libraries in the educational process.

Οι έρευνες πληροφοριακής συμπεριφοράς αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους τομείς της Επιστήμης των Πληροφοριών, αφού αποσκοπούν στην κατανόηση των πληροφοριακών αναγκών και ιδιαιτεροτήτων των χρηστών υπηρεσιών πληροφόρησης. H αξιοποίηση των δεδομένων τέτοιων ερευνών συνεπάγεται καλύτερη τοποθέτηση οικονομικών πόρων, σωστότερη επιλογή και χρήση πληροφοριακών πηγών και συστημάτων, αλλά και στοχευμένο σχεδιασμό προγραμμάτων πληροφοριακής παιδείας για τη βέλτιστη κάλυψη των πληροφοριακών αναγκών των χρηστών. Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη διερεύνηση της πληροφοριακής συμπεριφοράς των Ελλήνων αστρονόμων με σκοπό τη διατύπωση προδιαγραφών σχεδιασμού προγραμμάτων πληροφοριακής παιδείας, στοχευμένων στην κάλυψη των αναγκών του τομέα της αστρονομίας στην Ελλάδα. Για τη διενέργεια της έρευνας, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το μακρο-μοντέλο πληροφοριακής κατά την αναζήτηση συμπεριφοράς του Wilson στην πληροφοριακή συμπεριφορά των αστρονόμων και των προπτυχιακών φοιτητών του αντίστοιχου ακαδημαϊκού τμήματος, η οποία διερευνήθηκε σε δεύτερο στάδιο. Τα πρωτογενή δεδομένα που αντλήθηκαν από τα δύο στάδια της έρευνας και τη σύγκριση των αποτελεσμάτων, οδήγησαν στη διατύπωση προδιαγραφών για προγράμματα ενίσχυσης των πληροφοριακών δεξιοτήτων των εν δυνάμει μελλοντικών αστρονόμων (φοιτητών και μαθητών), με βάση τις ιδιαιτερότητες του τομέα και τα κενά που εντοπίστηκαν στη συμπεριφορά των φοιτητών. Οι προδιαγραφές που διατυπώθηκαν βρήκαν άμεση εφαρμογή σε ένα πρότυπο πρόγραμμα, το οποίο υλοποιήθηκε σε μαθητές Λυκείου, ως προετοιμασία για τη μετάβασή τους στο ακαδημαϊκό περιβάλλον έρευνας και ειδικότερα στις ιδιαιτερότητες του τομέα της αστρονομίας. Για την υλοποίηση του προγράμματος αξιοποιήθηκαν και συνδυάστηκαν σύγχρονα πρότυπα και μέθοδοι της Επιστήμης των Πληροφοριών και της Παιδαγωγικής. Επίσης, με βάση τις αρχές της Συμμετοχικής Έρευνας Δράσης, διερευνήθηκε η πληροφοριακή συμπεριφορά των μαθητών, η οποία αποδείχθηκε ανάλογη με αυτή των πρωτοετών προπτυχιακών φοιτητών. Τα αποτελέσματα της διατριβής αναδεικνύουν την αναγκαιότητα τόσο της προετοιμασίας των μαθητών Λυκείου για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω στοχευμένων προγραμμάτων πληροφοριακής παιδείας ανά τομέα γνώσης, όσο και της ενσωμάτωσης των βιβλιοθηκών στην εκπαιδευτική διαδικασία.