Η γνωσιοθεωρητική διάσταση της τέχνης με έμφαση στη μικρογλυπτική

Abstract

The present thesis aims to be both a systematic study on the cognitive dimension of art and a “reading” guide for jewelry and ceramic small-scale sculpture, as artwork, a means of externalizing the creator’s and the receiver’s own self, as conveyor of the history and narrative of the material, as a tool of knowledge and development of the philosophic thought. The ultimate goal sought by the present research study is for the reader to perceive and understand the existing and timeless relevance of art and knowledge, the interdependent character of sculpture and micro-sculpture, the elevation of a piece of jewelry to artwork, the cognitive value of matter and form, cutoff from any restrictions related to the dimensions, exhibition, the place or the function. It is likely that the cognitive and philosophic assessment of modern jewelry and ceramics contributes to the mental exaltation of the spectator as well as of the conveyor and the observer, the exploring of his spiritual horizons and the upgrading of his educational background. Only so will the modern man change the way he perceives the modern small-scale sculpture, jewelry and ceramic objects and only so will this form of art stand out in the place it deserves.The present research study is divided into two main parts. 1. The first part, foremost theoretical, sets out the background of the study and approaches the prevailing positions related to the investigation of the cognitive dimension of art in general. The questions raised in this part of the project are related to the value and meaning of art in the course of the history of philosophy as well as to the nature and character of art both in the past and the present. The two chapters forming the first part of the thesis examine the central question “whether art generates knowledge” and the individual philosophic questions that seek the essence of art, beauty, senses and imagination as expressions of knowledge and understanding of human life. More specifically, the key positions of Plato, of Aristotle, that is, of the ancient Greek philosophy, of Plotinos, of the transformational-neoplatonic philosophy, of Augustine, of the medieval philosophy, of Kant, Schiller, Nietzsche, of the modern philosophy and of Arnheim, of the contemporary philosophy are explored. 2. The second part of the thesis is related to the practical study of the problem, examining and analyzing the case study, that is, small-scale sculpture as a form of art generating knowledge, focusing on jewelry and ceramic art. Within the context of the exploratory case study effort, data are collected from various bibliographic and internet sources, in order to achieve the global description of the under examination form of art and of its specific kinds. Therefore, the seeking of data composing the empirical approach is still performed through bibliographies, through alternative or non-alternative sources, such as articles, exhibition catalogues, interviews, artwork presentations, etc. The differentiation consists in the fact that the research is focused on small scale sculpture, primarily on jewelry and secondarily on ceramics, by coupling practice and theory. The prerequisite for confirming, also practically, the original and key assumption of the thesis, namely, that art generates knowledge, is the elevation of ceramics and jewelry to fine arts, that is, their inclusion in small-scale sculpture, as an expression of sculptural art, which is recognized as one of the foremost visual, superior arts.

Η διατριβή αποσκοπεί να αποτελέσει ταυτόχρονα συστηματική μελέτη της γνωσιολογικής διάστασης της τέχνης και οδηγός «ανάγνωσης» του κοσμήματος και του κεραμικού μικρογλυπτού, ως εικαστικό έργο, ως μέσο εξωτερίκευσης του εαυτού του δημιουργού και του δέκτη, ως φορέα της ιστορίας και της αφήγησης του υλικού, ως εργαλείο γνώσης και ανάπτυξης της φιλοσοφικής σκέψης. Απώτερη σκοποθεσία της παρούσας ερευνητικής μελέτης είναι ο αναγνώστης να αντιληφθεί και να κατανοήσει την υπαρκτή και διαχρονική συνάφεια τέχνης και γνώσης, τον αλληλένδετο χαρακτήρα της γλυπτικής και της μικρογλυπτικής, την αναγωγή του κοσμήματος και του κεραμικού μικρογλυπτού σε έργο καλής τέχνης, την γνωσιολογική αξία της ύλης και της μορφής, αποκομμένης από περιορισμούς που σχετίζονται με τις διαστάσεις, την έκθεση, τον τόπο ή τη λειτουργία. Η γνωσιακή και φιλοσοφική εκτίμηση του σύγχρονου κοσμήματος και της κεραμικής, είναι πολύ πιθανό να συμβάλλει στη διανοητική ανάταση του θεατή, του φέροντα και του παρατηρητή, τη διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων και την αναβάθμιση του μορφωτικού υποβάθρου του. Μόνο έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος θα αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη σύγχρονη μικρογλυπτική, τα κοσμήματα και τα κεραμικά αντικείμενα, και μόνο έτσι η μορφή αυτή τέχνης θα αναδειχθεί στη θέση που της αξίζει. Η παρούσα ερευνητική μελέτη διακρίνεται σε δύο βασικά μέρη. 1. Στο πρώτο μέρος, το οποίο αποτελεί το κατεξοχήν θεωρητικό, καθορίζεται το υπόβαθρο της μελέτης και προσεγγίζονται οι επικρατούσες θέσεις που σχετίζονται με τη διερεύνηση της γνωσιολογικής διάστασης της τέχνης γενικά. Τα ζητήματα που θίγονται στο εν λόγω τμήμα της εργασίας, σχετίζονται με την αξία και το νόημα της τέχνης στην πορεία της ιστορίας της φιλοσοφίας, αλλά και με τη φύση και τον χαρακτήρα της τέχνης τόσο στο παρελθόν όσο και το παρόν. Στα δύο κεφάλαια που απαρτίζουν το πρώτο μέρος της διατριβής εξετάζουν το κεντρικό ερώτημα «αν η τέχνη παράγει γνώση» και τα επιμέρους φιλοσοφικά ερωτήματα που αναζητούν την ουσία της τέχνης, του ωραίου, των αισθήσεων και της φαντασίας, ως εκφάνσεις της γνώσης και της κατανόησης της ζωής του ανθρώπου. Ειδικότερα, εξετάζονται οι βασικές θέσεις του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, δηλαδή της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, του Πλωτίνου, της μεταριστοτελικής-νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, του Αυγουστίνου, της μεσαιωνικής φιλοσοφίας, του Κant, του Schiller, του Nietzsche, της νεότερης φιλοσοφίας και του Arnheim, της σύγχρονης φιλοσοφίας. 2. Το δεύτερο μέρος της διδακτορικής εργασίας αφορά στην πρακτική μελέτη της προβληματικής, όπου εξετάζεται και αναλύεται η περίπτωση μελέτης, δηλαδή η μικρογλυπτική ως τέχνη που παράγει γνώση, με εστίαση στην κοσμηματοποιία και την κεραμική τέχνη. Στο πλαίσιο της διερευνητικής προσπάθειας περίπτωσης μελέτης, συλλέγονται πληροφοριακά δεδομένα από ποικίλες βιβλιογραφικές και διαδικτυακές πηγές, προκειμένου να επιτευχθεί η σφαιρική περιγραφή της υπόψη εξέταση μορφής τέχνης και των συγκεκριμένων ειδών της. Από αυτό συνεπάγεται ότι η αναζήτηση των δεδομένων που στοιχειοθετούν την εμπειρική προσέγγιση εξακολουθεί να γίνεται βιβλιογραφικά, μέσω εναλλακτικών ή μη πηγών, όπως άρθρα, καταλόγους εκθέσεων, συνεντεύξεις, παρουσιάσεις έργων τέχνης κ.ά.. Η διαφοροποίηση έγκειται στο ότι η έρευνα εστιάζει στη μικρογλυπτική, πρωτίστως στο κόσμημα και δευτερευόντως στην κεραμική, με σύζευξη πράξης και θεωρίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για να επιβεβαιωθεί και πρακτικά η αρχική και βασική υπόθεση της διατριβής, ότι η τέχνη παράγει γνώση, είναι η αναγωγή της κεραμικής και του κοσμήματος σε καλές τέχνες, δηλαδή η συμπερίληψή τους στη μικρογλυπτική, ως έκφανση της γλυπτικής τέχνης, η οποία αναγνωρίζεται ως μια από τις κατεξοχήν εικαστικές, ανώτερες τέχνες.