Η συγκρότηση και η λειτουργία της μικτής μορφωτικής ελληνοτουρκικής επιτροπής και η σημασία τους για τη μειονοτική εκπαίδευση στην Ελλάδα και την Τουρκία: 1951-1974

Abstract

The first part of this thesis analyzes the historical context of the period preceding the signing of the Cultural Agreement of 1951 and in particular, the developments regarding the Greek-Turkish rapprochement between 1923-1951 and the minorities in Thrace and Constantinople, focusing on education. Then, is being examined the Greek-Turkish educational co-operation before 1951 and, in particular, the role played by Greek-Turkish Friendship Associations. The way of operation and the work of the Associations of Athens, Thessaloniki, Crete, Komotini and Constantinople and their special contribution to the development of a climate of trust and friendship between the two peoples are thoroughly analyzed. Then follows a presentation of the text of the Cultural Agreement and an account of its significance, based in particular on the thoughts and views in the relevant literature. The next three parts of the study consist of two chapters each, having also a similar structure to each other. The meetings of the mixed Greek-Turkish committees are examined first and then follows an analysis of their results, in the three corresponding sub periods (1951-1959, 1959-1967, 1967-1974). This kind of division is due to the fact that the course of Greek-Turkish relations passed during the period under examination (1951-1974), from three successive phases, each of which initially attempted to improve relations, which, however, soon were deteriorated again. It was found that the mixed Greek-Turkish committees met only during the times of good diplomatic Greek-Turkish relations. The structure of the thesis is also divided, apart from the division based on time periods also in a horizontal, thematic one, that crosses these three parts of the study, in a form of "theory and practice". So in this case, educational dialogue is the theory, while mixed committee conclusions and recommendations that implemented are considered as practice. The package of educational measures introduced by the 1951 Cultural Agreement was repeatedly discussed during that period, not only in the Joint Committee meetings under the terms of the Cultural Agreement but also in other formal and informal alternative forums for the Greek-Turkish Dialogue. All these Greek-Turkish contacts are considered in this study under the title "Greek-Turkish Educational Dialogue", which is adopted for the first time. Finally, the committees that joined during the examined period, were studied in terms of typology too. A multicolored "mosaic" emerged, composed by mixed Greek-Turkish committees, staffed by educational managers and diplomats, with two or more members, formal or informal, permanent or ad hoc in character. The study is limited in the examination of the applied educational policies related only to the findings and agreements of the joint committees. So, the minority educational policies related to issues such as teachers’ appointment from one country to the other and school books are analyzed, while other issues that have not significantly affected the Greek-Turkish cultural and educational negotiations are omitted. Finally, the findings on the educational exchanges between the two countries are studied in groups (theater, literature, cinema, lectures, excursions, journalism) and are analyzed along with the general developments in Greek-Turkish relations.

Στο πρώτο μέρος της εργασίας, αναλύεται το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου που προηγήθηκε της υπογραφής της Μορφωτικής Συμφωνίας του 1951. Ειδικότερα αναλύονται οι εξελίξεις αναφορικά με την ελληνοτουρκική προσέγγιση μεταξύ των ετών 1923-1951 και τις μειονότητες στη Θράκη και την Κωνσταντινούπολη, με έμφαση στην εκπαίδευση. Έπειτα εξετάζεται η ελληνοτουρκική μορφωτική συνεργασία πριν το 1951 και ειδικότερα ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι ελληνοτουρκικοί σύνδεσμοι φιλίας. Αναλύεται διεξοδικά ο τρόπος λειτουργίας και το έργο των Συνδέσμων της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Κρήτης και της Κομοτηνής, καθώς και της Κωνσταντινούπολης και η ιδιαίτερη συμβολή τους, στην καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και φιλίας μεταξύ των δύο λαών. Ακολουθεί μια αναλυτική παρουσίαση του κειμένου της Μορφωτικής Συμφωνίας και ένας απολογισμός της σημασίας του, μέσα κυρίως από τις σκέψεις και απόψεις που έχουν κατατεθεί, στη σχετική βιβλιογραφία. Τα επόμενα τρία μέρη της εργασίας, αποτελούνται από δύο κεφάλαια το καθένα και παρουσιάζουν μεταξύ τους όμοια δομή. Αρχικά εξετάζονται οι συνεδριάσεις των μικτών ελληνοτουρκικών επιτροπών και έπειτα αναλύονται τα αποτελέσματά τους, στο διάστημα τριών αντίστοιχων υποπεριόδων (1951-1959, 1959-1967, 1967-1974). Η χρονική αυτή διαίρεση, οφείλεται στη διαπίστωση ότι, η πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, πέρασε κατά την εξεταζόμενη στην εργασία περίοδο (1951-1974), από τρεις φάσεις διακυμάνσεων, σε καθεμιά από τις οποίες πραγματοποιήθηκε αρχικά μια απόπειρα βελτίωσης των σχέσεων, την οποία όμως διαδέχθηκε σύντομα η όξυνση. Διαπιστώθηκε ότι οι μικτές ελληνοτουρκικές επιτροπές συνεδρίαζαν αποκλειστικά στις περιόδους που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονταν σε ομαλότητα. Η διάρθρωση της ύλης, διαιρείται επίσης, εκτός από την εγκάρσια χρονική κατάτμηση και σε μια οριζόντια, θεματική, που διαπερνά τα τρία αυτά μέρη της εργασίας, στη βάση του σχήματος «θεωρία - πράξη». Ο μορφωτικός διάλογος αποτελεί το θεωρητικό τρόπον τινά σκέλος, ενώ οι ασκηθείσες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που βασίστηκαν στις συστάσεις και τα συμπεράσματα των επιτροπών, συνιστούν την εφαρμογή των πορισμάτων του διαλόγου αυτού. Η δέσμη εκπαιδευτικών παρεμβάσεων που εισήγαγε η Μορφωτική Συμφωνία του 1951, απασχόλησε στην εξεταζόμενη περίοδο επανειλημμένως τις δύο χώρες, όχι μόνο στο πλαίσιο των συναντήσεων των Μικτών Επιτροπών που προβλέπονταν από τη Μορφωτική Συμφωνία αλλά και σε άλλα επίσημα και ανεπίσημα εναλλακτικά φόρουμ ελληνοτουρκικού διαλόγου. Όλες αυτές οι ελληνοτουρκικές επαφές με πεδίο ενασχόλησης μορφωτικής φύσης ζητήματα, συνεξετάζονται στην εργασία υπό τον τίτλο «ελληνοτουρκικός μορφωτικός διάλογος», που υιοθετείται για πρώτη φορά στην εργασία αυτή. Τέλος, οι επιτροπές που εντοπίστηκαν κατά την εξεταζόμενη περίοδο, μελετήθηκαν και από άποψη «τυπολογίας». Προέκυψε, λοιπόν, ένα πολύχρωμο «ψηφιδωτό», από μικτές ελληνοτουρκικές επιτροπές, στελεχωμένες από τεχνοκράτες της εκπαίδευσης και διπλωμάτες, πολυμελείς και διμελείς, επίσημες και ανεπίσημες, διαρκούς και ad hoc χαρακτήρα. Αναφορικά με την ασκηθείσα μειονοτική εκπαιδευτική πολιτική, εξετάζεται στην εργασία, μόνο η έκταση της εφαρμογής που έτυχαν από τις δύο χώρες, τα σχετικά πορίσματα των μικτών επιτροπών. Έτσι, αναλύεται η εκπαιδευτική πολιτική η οποία ασκήθηκε σε θέματα όπως αυτά των μετακλητών εκπαιδευτικών και των σχολικών βιβλίων, ενώ άλλα ζητήματα που δεν απασχόλησαν συστηματικά τις σχετικές ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις παραλείπονται. Τέλος, σχετικά με τις μορφωτικές ανταλλαγές που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των δύο κρατών, επιχειρήθηκε η παρουσίαση των ευρημάτων, στη βάση κοινών θεματικών αξόνων (θέατρο, λογοτεχνία, κινηματογράφος, διαλέξεις, εκδρομές, δημοσιογραφία) και η συνεξέτασή τους με τις γενικότερες εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις της ίδιας περιόδου.