Μελέτη των ψυχομετρικών χαρακτηριστικών της ελληνικής έκδοσης του ερωτηματολογίου Zuckerman- Kuhlman Personality Questionnaire (ZKPQ) και της ικανότητάς του να προβλέπει την έκβαση της θεραπείας υποκατάστασης στην Ελλάδα

Abstract

The purpose of this research is the study of psychometric properties of the Greek version of the Zuckerman-Kuhlman Personality Questionnaire (ZKPQ), the study of patients’ progress of Substitution Treatment over a period of 4 years and the identification of the patients’ traits that could put them at risk of premature interruption of the methadone maintenance treatment. ZKPQ was translated into Greek and was administered to 1,462 participants (475 healthy participants, 619 medical patients, 177 psychiatric patients and 191 opiate addicts). Confirmatory and exploratory factor analyses were performed. SCL-90-R and HDHQ were administered to test criterion validity.The study of opioid addicts’ progress was held at the 4th Substitution Unit in Athens and 197 patients participated by completing the aforementioned questionnaires, as well as the DSQ and MMPI- Ego Strength. Furthermore, they answered the questions of EuropASI. In the follow up study, four years after the base-line 137 patients participated by completing the SCL-90-R and answering the EuropASI questions. The statistical analysis was carried out through parametric tests of the mean values, the testing of independence of categorical variables and multifactorial logistic regression analyses. The analyses of the psychometric properties of the Greek version of ZKPQ identified five factors corresponding to the original version’s respective factors. Retest reliabilities were acceptable (rli’s:0.79-0.89) and internal consistency was adequate for all factors, higher for Neuroticism-Anxiety (0.87) and lower for Sociability (0.64). Opiate addicts exhibited higher rates on Impulsive Sensation Seeking compared to healthy participants. Neuroticism-Anxiety (p<0.001) and Impulsive Sensation Seeking (p<0.001) were significantly associated with psychological distress and Aggression-Hostility was the most powerful correlate of Total Hostility (p<0.001), and Neuroticism-Anxiety was the stronger correlate of Introverted Hostility (p<0.001), further supporting the instrument’s concurrent validity.The Multifactorial Logistic Regression Analysis for the prediction of Program Retention showed that those who live alone (p=0.038), those that use alcohol (p=0.027) and Sociability of ZKPQ (p=0.035) affect in a negative way the probability of retention. Retention is positively affected by Activity of ZKPQ (p=0.001), Moral Attitude of the MMPI (p=0.025) and Interpersonal Sensitivity of the SCL-90-R (p=0.022). The model interprets the 31% of the variability of the dependent variable and the variables studied here affect significantly the prognosis of Program Retention (p=0.001). Four years after the first evaluation, the retention rates of the Program are quite high (79.2%) and there is a statistically important improvement in all the psychopathological symptoms, except for Depression and Phobic Anxiety. Moreover, there is a decrease of days of heroin use (p<0.001). Women reduce the heroin use more (p=0.002), those patients of lower education (p=0.043) as well as those who show improvement in General Symptom Index of the SCL-90-R (p=0.034). Present findings support the applicability of the Greek version of ZKPQ within the Greek population. The results of the present research intensify the need for evaluation of both the personality traits and the psychopathological symptoms during the entry of patients at the Substitution Programs so to prevent the risk of interruption of their treatment and ensure their good progress in it.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η μελέτη των ψυχομετρικών χαρακτηριστικών της Ελληνικής Έκδοσης του Ερωτηματολογίου Zuckerman-Kulhman Personality Questionnaire (ZKPQ), η μελέτη της πορείας των ασθενών Υποκατάστασης σε βάθος 4ετίας και η ταυτοποίηση των χαρακτηριστικών των ασθενών που είναι δυνατό να τους θέσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο πρώιμης διακοπής της θεραπείας συντήρησης με μεθαδόνη. Το ZKPQ μεταφράστηκε και χορηγήθηκε σε 1.462 ερωτώμενους (475 υγιείς, 619 ασθενείς, 177 ψυχιατρικοί ασθενείς και 191 εξαρτημένοι από οπιοειδή). Εφαρμόστηκαν επιβεβαιωτικές και διερευνητικές παραγοντικές αναλύσεις. Χρησιμοποιήθηκαν οι κλίμακες SCL-90-R και HDHQ προκειμένου να ελεγχθεί η εγκυρότητα κριτηρίου του ερωτηματολογίου. Η μελέτη της πορείας των εξαρτημένων από οπιοειδή πραγματοποιήθηκε στη Δ΄ Μονάδα Υποκατάστασης της Αθήνας και συμμετείχαν 197 ασθενείς συμπληρώνοντας τα ερωτηματολόγια που αναφέρθηκαν καθώς επίσης τις κλίμακες DSQ και MMPI- Ego Strength. Επιπλέον απάντησαν στις ερωτήσεις της συνέντευξης του EuropASI. Στην επανεκτίμηση συμμετείχαν 137 ασθενείς του αρχικού δείγματος συμπληρώνοντας την κλίμακα SCL-90-R και απαντώντας στις ερωτήσεις του EuropASI. Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε μέσω παραμετρικών ελέγχων των μέσων τιμών, τον έλεγχο ανεξαρτησίας κατηγορικών μεταβλητών και πολυπαραγοντικών αναλύσεων λογιστικής παλινδρόμησης.Η ανάλυση των δεδομένων της στάθμισης έδειξε ότι αναγνωρίστηκαν πέντε παράγοντες όπως στην αρχική έκδοση. Η αξιοπιστία των επαναληπτικών μετρήσεων ήταν αποδεκτή (rli’s:0.79-0.89) και η εσωτερική εγκυρότητα ήταν επαρκής για όλες τις κλίμακες με υψηλότερα για το Νευρωτισμό-Άγχος (0.87) και χαμηλότερα για την Κοινωνικότητα (0.64). Οι εξαρτημένοι από οπιοειδή επέδειξαν υψηλότερες τιμές στην Παρορμητική Αναζήτηση της Ευχαρίστησης συγκριτικά με τους υγιείς. Ο Νευρωτισμός-Άγχος (p<0.001) και η Παρορμητική Αναζήτηση της Ευχαρίστησης (p<0.001) σχετίζονταν σημαντικά με την ψυχολογική δυσφορία, η Επιθετικότητα-Εχθρότητα ήταν ο πιο ισχυρός συντελεστής συσχέτισης με την Συνολική Εχθρότητα (p<0.001), και ο Νευρωτισμός-Άγχος ήταν ο δυνατότερος παράγοντας συσχέτισης της Ενδοστρεφούς Εχθρότητας (p<0.001), στηρίζοντας περεταίρω την συγκλίνουσα εγκυρότητα του εργαλείου. Η Πολυπαραγοντική Ανάλυση Λογιστικής Παλινδρόμησης για την πρόβλεψη της Παραμονής στο Πρόγραμμα έδειξε ότι όσοι μένουν μόνοι (p=0.038), όσοι κάνουν χρήση αλκοόλ (p=0.027) και η Κοινωνικότητα του ZKPQ (p=0.035) επηρεάζουν αρνητικά την πιθανότητα παραμονής. Θετικά επηρεάζεται από την Ενεργητικότητα του ZKPQ (p=0.001), τη Στάση απέναντι στην Ηθική του MMPI (p=0.025) και τη Διαπροσωπική Ευαισθησία της SCL-90-R (p=0.022). Συνολικά το μοντέλο ερμηνεύει το 31% της μεταβλητότητας της εξαρτημένης μεταβλητής και οι μεταβλητές που μελετώνται συμβάλλουν σημαντικά στην πρόγνωσης της Παραμονής στο Πρόγραμμα (p=0.001).Τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη εκτίμηση τα ποσοστά συγκράτησης στο Πρόγραμμα είναι υψηλά (79,2%) και υπάρχει βελτίωση σε όλα τα ψυχοπαθολογικά συμπτώματα εκτός από την Κατάθλιψη και το Φοβικό Άγχος. Επίσης, υπάρχει μείωση των ημερών χρήσης ηρωίνης (p<0.001). Μεγαλύτερη αλλαγή στη χρήση ηρωίνης παρουσιάζουν οι γυναίκες (p=0.002), οι λιγότερο μορφωμένοι (p=0.043) καθώς και όσοι παρουσιάζουν βελτίωση στο Γενικό Δείκτη ψυχοπαθολογίας της SCL-90-R (p=0.034).Τα αποτελέσματα της στάθμισης έδειξαν ότι η Ελληνική έκδοση του ZKPQ μοιράζεται παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνα της αρχικής έκδοσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας ενισχύουν την ανάγκη εκτίμησης χαρακτηριστικών προσωπικότητας και στοιχείων ψυχοπαθολογίας κατά την εισαγωγή των ασθενών στα Προγράμματα Υποκατάστασης, ώστε να προλαμβάνεται τόσο ο κίνδυνος διακοπής όσο και να εξασφαλίζεται η καλή πορεία του ασθενή σε αυτό.