Λαϊκή συμμετοχή και πολιτική υγείας την περίοδο της εθνικής αντίστασης και του εμφυλίου: η περίπτωση του Υπουργού Υγείας Πέτρου Κόκκαλη

Abstract

The provision of health services constitutes basic need every central administration and is recorded as priority of organized society even in conditions war, occupation or social uprising. During the occupation of Greece the period 1941 - 1944 this need was met mainly by the structures created from the National Liberation Front, which it essentially was the only organized force which could organize a health policy, based on active participation of the people. Organizational arm of National Liberation Front was the Communist Party of Greece. Decisive role in the organization and evolution of health services was the creation of the Political Committee for National Liberation in 1944. The political developments that followed the liberation of Greece led to the three-year civil war in the period 1946 - 1949. Rivals factions were the National Government Army in one side and the Democratic Army of Greece at the other. The responsibility for exercising health policy on the part of the National Army belonged to the official government of Athens and on the part of the Democratic Army the Provisional Democratic Government. Minister of Health both of Political Committee for National Liberation and Provisional Democratic Government was the doctor Petros Kokkalis whose contribution was crucial in the health policy that implemented during the period of occupation the National Liberation Front and during the civil war the forces of the Democratic Army. The dissertation includes three basic parts. The first part is mentioned the period of Greek occupation by Germans, Italians and Bulgarians and analyzed the health structures created by EAM - ELAS as well as the level of popular participation. In the second part of the dissertation analyzed Democratic Army and National Army health policy during the civil war and at the third part refers to personality of Petros Kokkalis and in his participation in the events that marked the turbulent 1940s.

Η παροχή υπηρεσιών υγείας αποτελεί βασική ανάγκη κάθε κεντρικής διοίκησης και καταγράφεται ως προτεραιότητα της οργανωμένης κοινωνίας ακόμη και σε συνθήκες πολέμου, κατοχής ή κοινωνικής εξέγερσης. Κατά την περίοδο της κατοχής της Ελλάδας το διάστημα 1941 – 1944 αυτή η ανάγκη καλύφθηκε κυρίως από τις δομές που δημιούργησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το οποίο ήταν ουσιαστικά η μόνη οργανωμένη δύναμη που μπορούσε να οργανώσει πολιτική υγείας, βασιζόμενο στην ενεργό συμμετοχή του λαϊκού παράγοντα. Οργανωτικός βραχίονας του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Αποφασιστικό ρόλο στην οργάνωση και εξέλιξη των υγειονομικών υπηρεσιών αποτέλεσε η δημιουργία της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης το 1944. Οι πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν την απελευθέρωση της Ελλάδας οδήγησαν στον τρίχρονο εμφύλιο πόλεμο την περίοδο 1946 – 1949. Αντίπαλες παρατάξεις υπήρξαν ο Εθνικός Κυβερνητικός Στρατός από την μία πλευρά και ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας από την άλλη. Την ευθύνη για την άσκηση πολιτικής υγείας την είχε από την πλευρά του Εθνικού Στρατού η επίσημη κυβέρνηση των Αθηνών και από την πλευρά του Δημοκρατικού Στρατού η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Υπουργός υγείας τόσο στην Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης όσο και στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση διετέλεσε ο γιατρός Πέτρος Κόκκαλης του οποίου η συμβολή ήταν καθοριστική στην πολιτική υγείας που ασκήθηκε στην διάρκεια της κατοχής από τις δυνάμεις του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου και στην διάρκεια του εμφυλίου από τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού. Η διατριβή αποτελείται από τρία βασικά μέρη. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στην περίοδο της Ελληνικής κατοχής από Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους και αναλύονται οι υγειονομικές δομές που δημιούργησε το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ καθώς και το επίπεδο της λαϊκής συμμετοχής. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής αναλύεται η πολιτική υγείας του Δημοκρατικού Στρατού και του Εθνικού Στρατού κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, ενώ το τρίτο μέρος αναφέρεται στην προσωπικότητα του Πέτρου Κόκκαλη και στην συμμετοχή του στα γεγονότα που σημάδεψαν την ταραχώδη δεκαετία του 1940.