Εταιρείες ανάγνωσης: η περίπτωση της αναγνωστικής εταιρείας Κέρκυρας

Abstract

Since the second half of the 18th century, according to scholars of the history of reading, there has been a revolution, which concerned the prevalence of «extensive» reading versus «intensive». The lifelong intensive repetitive reading of a number of representative texts was replaced by an extensive reading that consumed new and different kinds of texts for personal pleasure in a secular and independent manner. The conditions for this change, as well as its political, economic and social implications, are interdependent.Writing and literature became the fields where intellectuals expressed their self-consciousness, and reading became a process of emancipation. Men, in the context of emancipation from the limitations of feudal society, devoted more time to reading political news and texts related to their profession. These new reading trends, which characterized the bourgeoisie of the 18th and 19th centuries, were launched through both the circulating library and the Reading Societies, as novel ways of organizing readership. So next to the private book buyers, the «institutionally organized reader» emerged. The reading societies, cabinets de lecture or gabinetti di lettura by buying new books and making them available to their members allowed them to increase significantly their readings and they radically changed the way of reading. They created a new kind of reader who reads more, faster and more modern texts. The Ionians (mainly the young bourgeois) showing a quick perceptiveness introduced the new reading trends to their social circles and acted to exploit the new institutions for their social and political benefit. So voluntary associations of Ionian citizens or booksellers initiatives offered an opportunity to people with varying opinions to get together and exchange their views on matters of current political issues, and thus provided the political and cultural life of their communities a significant boost. These societies generally distanced themselves from the political parties and viewed themselves as politically neutral discussion, educational and social forums. However in the period of the British protectorate of the Ionian Islands it was inevitable that some of them functioned as public opinion-makers and supported certain political ideologies.

Από το δεύτερο μισό του 18ου αι., σύμφωνα με τους μελετητές της ιστορίας της ανάγνωσης, σημειώθηκε μια επανάσταση, η οποία αφορούσε στην επικράτηση της «εκτεταμένης» ανάγνωσης έναντι της «εντατικής». Τη θέση της δια βίου εντατικής επαναληπτικής ανάγνωσης ορισμένου αριθμού αντιπροσωπευτικών κειμένων κατέλαβε μια εκτεταμένη ανάγνωση που κατανάλωνε νέα και διαφορετικά αναγνώσματα για προσωπική ευχαρίστηση με τρόπο κοσμικό και ανεξάρτητο. Οι προϋποθέσεις για τη μεταβολή αυτή αλλά και οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές της προεκτάσεις είναι αλληλοεξαρτώμενες.Η γραφή και η φιλολογία αποτέλεσαν το πεδίο άσκησης της αυτοσυνειδησίας των διανοουμένων και η ανάγνωση κατέστη μια διαδικασία χειραφέτησης. Οι άντρες στο πλαίσιο της χειραφέτησης από τους περιορισμούς της φεουδαρχικής κοινωνίας αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στην ανάγνωση της πολιτικής ειδησεογραφίας και την ανάγνωση εντύπων σχετικών με το επάγγελμά τους. Η ανάγνωση αυτή που χαρακτήρισε την αστική τάξη του 18ου και 19ου αι. δρομολογήθηκε διαμέσου αφενός της δανειστικής βιβλιοθήκης και αφετέρου των Αναγνωστικών Εταιρειών.Δηλαδή οι νέες αναγνωστικές τάσεις διαμόρφωσαν με τη σειρά τους καινοφανείς τρόπους οργάνωσης του αναγνωστικού κοινού. Δίπλα στους ιδιώτες αγοραστές βιβλίων εμφανίστηκε και ο «θεσμικά οργανωμένος αναγνώστης». Στην Ευρώπη του 18ου αι. ο πολλαπλασιασμός των Cabinets de lecture ή gabinetti di lettura που εφοδιάστηκαν με βιβλιοθήκη, αγόρασαν νέα βιβλία και εφημερίδες τα οποία έθεσαν στη διάθεση των μελών τους μαζί με άλλα έντυπα τροφοδοτούσαν τη σκέψη και τη συζήτηση.Επιτρέποντας στους αναγνώστες να αυξήσουν σημαντικά τον όγκο των αναγνωσμάτων τους μετέβαλαν ριζικά και τον τρόπο ανάγνωσης, έπλασαν ένα νέο είδος αναγνώστη που διαβάζει περισσότερο, πιο γρήγορα και πιο καινούρια κείμενα. Οι Ιόνιοι (κυρίως οι νέοι αστοί) με γρήγορα αντανακλαστικά έφεραν τις νέες αναγνωστικές τάσεις στα καθ’ ημάς και ενήργησαν ώστε να εκμεταλλευτούν τους νέους θεσμούς προς όφελός τους τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά.